Zasłonak rudy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

zasłonakowate

Rodzaj

zasłonak

Gatunek

zasłonak rudy

Nazwa systematyczna
Cortinarius orellanus Fr.
Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 288 (1838) [1836-1838]
Synonimy
  • Dermocybe orellana (Fr.) Ricken
Młody owocnik

Zasłonak rudy (Cortinarius orellanus Fr.) – gatunek grzybów z rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Synonimy nazwy naukowej[2]:

  • Cortinarius orellanus Fr. 1838, var. orellanus
  • Cortinarius orellanus var. rutilans (Quél.) Moënne-Locc. & Reumaux 2005
  • Cortinarius orellanus var. tristis Moënne-Locc. & Reumaux 1991
  • Cortinarius rutilans Quél. 1898
  • Dermocybe orellana (Fr.) Ricken 1915

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4–7 cm. Za młodu półkulisty lub dzwonkowaty, później wypukły z podwiniętymi brzegami, z tępym garbkiem pośrodku. Powierzchnia matowa i pilśniowa z delikatnymi łuskami. Kolor cynamonowobrązowy, brązowoczerwony lub brązowy[4].

Blaszki

Początkowo szafranowożółte, potem pomarańczowe do pomarańczowordzawych. Są wypukłe, rzadkie i dość grube, szeroko przyrośnięte do trzonu lub nieco zbiegające[4].

Trzon

O wysokości 5–10 cm, cylindryczny, u dołu zwężony, pełny, żółtawy lub żółtawobrązowy z podłużnymi ciemniejszymi włóknami[4].

Miąższ

Żółtawy. Smak łagodny lub lekko kwaskowaty, zapach słaby, podobny do zapachu rzodkwi[5].

Wysyp zarodników

Rdzawobrązowy. Zarodniki elipsoidalne lub migdałkowate, lekko brodawkowate o wielkości 8-11 x 5,5-7 μm[5].

Występowanie i siedlisko

Notowany jest w wielu krajach Europy oraz Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Szwajcarii, Niemczech, Danii, Holandii, Norwegii, Szwecji[3].

Występuje w lasach liściastych i mieszanych, od sierpnia do października. Jest pospolity zarówno na nizinach, jak i na pogórzu i w górach. Szczególnie często występuje pod dębami, rzadziej pod bukami i brzozami[4].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy[3]. Grzyb śmiertelnie trujący[8]. Zawiera alkaloid orellaninę, która nie rozpuszcza się w wodzie, dlatego gotowanie nie zmniejsza toksyczności grzyba. Orellanina selektywnie uszkadza komórki kanalików nerkowych, powodując rozległe zmiany zwyrodnieniowe i martwicze. Toksyna ma charakter kumulatywny – powtarzane spożywanie nawet niewielkich dawek powoduje narastające objawy chorobowe. Dochodzi do uszkodzenia nerek i w następstwie ich niewydolności. Pierwsze objawy pojawiają się po kilku dniach, ale rozwinięte objawy zatrucia występują dopiero po ok. 2 tygodniach (z tego względu niekiedy można nie wiązać ich ze spożyciem tego grzyba).

Ocenia się, że dawką śmiertelną jest ok. 100-200 g zasłonaka rudego[9], ale działanie toksyczne zależy też od osobniczej wrażliwości oraz stanu nerek przed zatruciem. Śmierć może nastąpić w wyniku nieleczonej niewydolności nerek. Nie ma specyficznej odtrutki na orellaninę i leczenie sprowadza się do dializoterapii lub transplantacji nerki.

O tym, że jest to grzyb trujący dowiedzieliśmy się w Polsce dopiero pod koniec lat 50. XX wieku. Miały miejsce wówczas dwie fale zatruć tym grzybem, w wyniku których zmarło około 10 ludzi. Dawniej uważano zasłonaki za grzyby nietrujące[10].

Gatunki podobne

  • zasłonak rudawy (Cortinarius rubellus) ma wyraźniejszy garb, zgrubiały u podstawy trzon, a jego blaszki nie mają pomarańczowego odcienia. Występuje w lasach iglastych[4].
  • Zasłonak purpurowoblaszkowy (Cortinarius semisanguineus). Ma bardziej czerwone blaszki i występuje w lasach iglastych[4].

Przypisy

  1. 1 2 Index Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-12-16]. (ang.).
  3. 1 2 3 Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 5 6 Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. 1 2 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  6. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
  7. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  8. ↑ Aurel Dermek: Grzyby. 1981, s. 122. ISBN 83-217-2357-8. (pol.).
  9. ↑ Grzyby trujące [online] [dostęp 2017-09-22] (pol.).
  10. ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. Warszawa: Weltbild, 2011. ISBN 978-83-258-0588-3.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.