Zasłonak fioletowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

zasłonakowate

Rodzaj

zasłonak

Gatunek

zasłonak fioletowy

Nazwa systematyczna
Cortinarius violaceus (L.) Gray
A Natural Arrangement of British Plants: 217 (Londyn, 1821)
Na trzonie i kapeluszu widoczne resztki pomarańczowej zasnówki
Przekrój owocnika

Zasłonak fioletowy (Cortinarius violaceus (L.) Gray) – gatunek grzybów z rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Agaricus violaceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Samuel Frederick Gray[1].

Synonimy naukowe:[2].

  • Agaricus violaceus L. 1753
  • Agaricus violaceus var. elegans Pers. 1800
  • Agaricus violaceus var. opacus Pers. 1800
  • Agaricus violaceus L. 1753 var. violaceus
  • Amanita araneosa var. violaceus (L.) Lam. 1783
  • Cortinarius violaceus (L.) Gray 1821 subsp. violaceus
  • Cortinarius violaceus (L.) Gray 1821 var. violaceus
  • Gomphos violaceus (L.) Kuntze 1898
  • Inoloma violaceum (L.) Wünsche 1877

Nazwę polską podał Andrzej Nespiak w 1975 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako tabakierka, tłuściocha, tłustocha[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica przeciętnie od 4 do 15 cm< Młode egzemplarze mają owocniki o intensywnej, niebieskofioletowej barwie z lekko metalicznym połyskiem. U starszych egzemplarzy kolor brązowy z fioletowym odcieniem. Powierzchnia ziarnista, sucha, aksamitna. Kształt półkolisty do płaskiego u starszych[4].

Blaszki

Rozstaw dość mocno zróżnicowany w tym gatunku, od rzadkiego do umiarkowanie gęstego, szerokie i szeroko przyrośnięte, barwy od fioletowej u młodych osobników, poprzez fioletowobrązową do ciemnobrązowej u starszych[4]. Ostrza blaszek pokryte kosmkami (dostrzec to można tylko pod lupą)[5].

Trzon

Wysokość 8-12 cm, grubość 1-3 cm. Kształt pałkowaty z wyraźnie zgrubiałą podstawą (osiąga grubość ok. 4 cm). U młodych okazów pełny, u starszych pusty wewnątrz. Powierzchnia łuskowata, ciemnofioletowa, a podczas suchej pogody niemal czarna. U młodych okazów otoczony jest zasnówka, która jednak szybko zanika[5].

Miąższ

Barwa od jasno- do ciemnofioletowej, o łagodnym smaku i cedrowym zapachu. Zasada barwi miąższ na czerwono, kwas na zielonkawo.

Wysyp zarodników

Brązowy. Zarodniki migdałowatte lub elipsoidalne, drobno brodawkowate, o średnicy 11,5-13,5 × 7-9 µm. Cystydy (cheilocystydy) duże, z fioletową treścią, co wśród zasłonaków jest cechą charakterystyczną tylko dla tego gatunku[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, środkowej i Europie oraz w Australii i Nowej Zelandii. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – narażony na wyginięcie[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Niemczech, Danii, Anglii, Holandii[3].

Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, pojedynczo lub w niewielkich grupach w okresie letnio-jesiennym (od sierpnia do października). Rośnie głównie pod bukami, brzozami, na glebach kwaśnych lub zasadowych. Spotykany jest głównie w górach[5].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy. Nie jest trujący, jest jednak mało smaczny, a po ugotowaniu staje się gorzkawy[8]. W Polsce uważany jest za grzyb niejadalny[6]. Ze względu na rzadkość występowania zasługuje na ochronę, na Słowacji jest gatunkiem chronionym[5].

Gatunki podobne

  • zasłonak wonny (Cortinarius traganus), który ma blaszki ochrowe, później rdzawobrązowe, miąższ szafranowoochrowy i nieprzyjemny zapach acetylenu[5].
  • Cortinarius hercynicus (Pers.) M.M. Moser, czasami uważany za podgatunek zasłonaka fioletowego[2]. Występuje pod świerkami i sosnami, ma szersze zarodniki[6].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
  2. 1 2 Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
  3. 1 2 Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 244. ISBN 83-7404-513-2.
  5. 1 2 3 4 5 Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. 1 2 3 Atlas grzybów. [dostęp 2013-09-18].
  7. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  8. ↑ Weber, Nancy S.; Smith, Alexander Hanchett (1980). Grzyb Hunter's Field Guide. Ann Arbor, Mich: University of Michigan. PP. 202–203. ISBN 0-472-85610-3
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.