Różne warzywa – marchew zwyczajna, pomidor koktajlowy, brokuł, papryka, ziemniak, kapusta

Rośliny warzywne, warzywa, jarzyny – rośliny jednoroczne, dwuletnie lub byliny, które w całości lub w części stanowią pokarm człowieka. Mogą być spożywane w stanie surowym lub po obróbce cieplnej. Częściami użytkowymi roślin warzywnych mogą być całe rośliny lub tylko: liście, owoce, kwiatostany, bulwy, łodygi i korzenie[1][2].

W formalnej klasyfikacji towarów spożywczych warzywa to grupa produktów roślinnych przeznaczonych do spożycia, obejmująca poza tym co tradycyjnie uznawane jest za warzywa, także jadalne grzyby oraz pąki kwiatowe kaparów i owoce oliwek (z wyjątkiem stosowanych do produkcji olejów), mimo że są to składowe roślin krzewiastych i drzewiastych. Z kolei owoce truskawek, poziomek i ananasów, mimo że są to rośliny zielne, klasyfikowane są jako owoce[3]. Uprawą i produkcją warzyw zajmuje się warzywnictwo[1].

Warzywa są bardzo ważnym składnikiem pokarmu człowieka – stanowią źródło witaminy C i prowitaminy A, a także błonnika i składników mineralnych. Mają wysoką wartość biologiczną i dietetyczną.

Rośliny warzywne należą do wielu rodzin i pochodzą z różnych stron świata. W sumie na świecie jako warzyw używa się co najmniej 250 gatunków, z czego ok. 50 spożywanych jest w Polsce[4].

Warzywo a jarzyna

Z czasem zatarta została różnica w znaczeniu obu terminów i w różnych źródłach „warzywa” i „jarzyny” oznaczane są jako synonimy. W innych mianem jarzyn określa się rośliny jadalne, wysiewane w okresie wiosennym (jare), zbierane tego samego roku i spożywane w stanie surowym. Warzywa dla odmiany to rośliny jadalne wymagające obróbki cieplnej (uwarzenia)[5][6][7].

Klasyfikacja warzyw

Najczęściej stosowane kryteria podziału warzyw dzielą je zgodnie z klasyfikacją biologiczną lub na grupy użytkowe. Pierwsze kryterium jest użyteczne ze względu na podobieństwa roślin spokrewnionych zarówno w wyglądzie, jak i budowie i składzie. Drugie kryterium odwołuje się do podobieństwa metod uprawy. Przedstawiony poniżej podział na grupy w wielu przypadkach pokrywa się z przynajmniej częściowo z podziałem systematycznym (np. wszystkie warzywa kapustne i rzepowate to rośliny z rodziny kapustowate, a rośliny strączkowe to bobowate).

Warzywa dzieli się poza tym ze względu na długość okresu rozwoju na jednoroczne (np. rzodkiew zwyczajna, pomidor zwyczajny), roślina dwuletnia (tych jest najwięcej, np. cebula zwyczajna, marchew zwyczajna) i wieloletnie (np. szparag lekarski, rabarbar ogrodowy)[8].

Warzywa kapustne

Warzywa kapustne

Warzywa cebulowe

Cebula

Częściami użytkowymi są cebula i liście. Warzywa cebulowe mają specyficzny smak i zapach, dzięki czemu używane są przede wszystkim jako rośliny przyprawowe (wyjątkiem jest cebula i por).

Warzywa liściowe

Główka sałaty

Warzywa korzeniowe

Marchew

Warzywa psiankowate

Pomidory

Warzywa dyniowate

Dynia zwyczajna

Warzywa rzepowate

Warzywa strączkowe

Groch zwyczajny

Warzywa wieloletnie

Warzywa przyprawowe

Warzywa różne

Warzywa (włoszczyzna)

Grzyby

Pieczarka dwuzarodnikowa

Zaliczane do warzyw w klasyfikacjach urzędowych[3]. Przykłady:

Klasyfikacja według pochodzenia

Europa

Warzywa, które prawdopodobnie wyhodowano w Europie (według „Exploring The Global Garden”)[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 Nowy leksykon PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 1883. ISBN 83-01-12490-3.
  2. ↑ Warzywo. Słownik Języka Polskiego, PWN. [dostęp 2009-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-19)].
  3. 1 2 3 Rozporządzenie Komisji Nr 1031/2008 z dnia 19 września 2008 r. zmieniające załącznik I do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, 31.10.2008. [dostęp 2009-10-31].
  4. ↑ M. (red.) Gapiński: Warzywa mało znane i zapomniane. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1993, s. 9. ISBN 83-09-01603-4.
  5. ↑ Jarzyny czy warzywa?. [dostęp 2014-01-04].
  6. ↑ Co w mowie piszczy? O tym co „jare” i o tym co się „warzy”.. [dostęp 2011-11-12].
  7. ↑ Czym różnią się warzywa od jarzyn, a czym jest włoszczyzna (różnica, definicje, podział; surowe czy gotowane) [online], przeglad-spozywczy.pl [dostęp 2020-07-15].
  8. ↑ Z. Dobrakowska-Kopecka, R.W. Doruchowski, M. Gapiński: Warzywnictwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 13–15. ISBN 83-09-01204-7.
  9. ↑ Garden Tomato Synonyms (Solanum lycopersicum var. cerasiforme as Classified by NCBI Taxonomy) - Encyclopedia of Life. Eol.org, 2014-07-29. [dostęp 2014-08-22].
  10. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2010-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-06)].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.