Sałata siewna
Ilustracja
Lactuca sativa var. capitata 'Królowa Majowych'
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Cichorioideae

Rodzaj

sałata

Gatunek

sałata siewna

Nazwa systematyczna
Lactuca sativa L.
Sp. pl. 2:795. 1753[3]
Różne odmiany sałat
'Lolo Bionda'
'Lollo Rosa'

Sałata siewna (Lactuca sativa L.) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych. Występuje wyłącznie w uprawie. Wyhodowana została z sałaty kompasowej (L. serriola)[4][5], jako roślina pozbawiona goryczy i kolców oraz o rozbudowanej blaszce liściowej. Była znanym i popularnym warzywem już w Starożytnej Grecji i Rzymie[5]. W Polsce uprawiana i dziczejąca (efemerofit).

Morfologia

Łodyga
Krótka (wyjątkiem jest sałata łodygowa). Wydłuża się ona podczas wytwarzania pędu kwiatostanowego, który osiąga wysokość 80-150 cm.
Liście
Różnorakiego kształtu, barwy i wielkości, w zależności od odmiany.
Kwiaty
Obupłciowe, drobne, jasnożółte, języczkowate, zebrane w koszyczki tworzące podbaldach. Pozbawione są one kielicha, zamiast niego są włoski tworzące puch kielichowy. Kwiaty są samopylne.
Owoce
Niełupki, opatrzone w szerszej części puchem kielichowym, który stanowi aparat lotny.
Korzeń
Palowy, wrzecionowaty, posiada liczne korzenie boczne.

Zróżnicowanie

W obrębie gatunku stosuje się podział na kilka typów[6] lub klas odmian uprawnych[7]. W niektórych ujęciach klasy/typy te uznawane są też za odmiany botaniczne[8], ale we współczesnych bazach taksonomicznych raczej synonimizowane są one z gatunkiem (nie są wyróżniane)[9][3]:

  • sałata głowiasta (Lactuca sativa L. var. capitata), występująca w dwóch formach (w klasyfikacji Thompsona tworzą one odrębne klasy[7]):
    • sałata masłowa – o miękkich, delikatnych liściach
    • sałata krucha („lodowa”[10]) – o liściach twardych, sztywnych i pofałdowanych
  • sałata rzymska, sałata długolistna (Lactuca sativa L. var. longifolia Lam.)
  • sałata dębolistna (Lactuca sativa L. var. crispa L.) – czerwona i zielona
  • sałata łodygowa, s. szparagowa, głąbiki krakowskie[11] (Lactuca sativa L. var. augustana Irisch)

W obrębie każdej klasy/typu istnieją liczne odmiany uprawne (kultywary) różniące się strukturą liści, kolorem i smakiem[7][6].

Zastosowanie

Wartości odżywcze

Sałata siewna zawiera 1,153 mg β-karotenu w 100 g[12]. Zawiera ponadto:

Ilość aminokwasów w 100 g[12]
Nazwa Ilość w mg
Izoleucyna 68
Leucyna 112
Lizyna 68
Metionina 32
Cystyna 2
Fenyloalanina 91
Tyrozyna 48
Treonina 73
Tryptofan 14
Walina 96
Arginina 80
Histydyna 29
Alanina 77
Kwas asparaginowy 205
Kwas glutaminowy 182
Glicyna 73
Prolina 93
Seryna 59
Wartość odżywcza
Sałata siewna
(100 g)
Wartość energetyczna 68 kJ (16 kcal)
Białka 1,4 g
Węglowodany 2,9 g
Tłuszcze 0,2 g
Woda 94,5 g
Dane liczbowe na podstawie: [12]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[13]

Uprawa

Roślina łatwa w uprawie. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Stanowisko może być słoneczne lub półcieniste. Uprawia się z nasion, które wysiewa się od wczesnej wiosny do późnego lata. W czasie upałów wskazane jest zacienianie.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. 1 2 The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
  4. 1 2 3 Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  5. 1 2 Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 609. ISBN 978-1-842466346.
  6. 1 2 J. Wolińska (red.): Warzywnictwo dla Zasadniczych Szkół Ogrodniczych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1979, s. 228. ISBN 83-09-00170-3.
  7. 1 2 3 R.W. Doruchowski: Warzywa liściowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1966, s. 14.
  8. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
  9. ↑ Lactuca sativa L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-22].
  10. ↑ Anna Wize. Kruche hektary. „Hasło Ogrodnicze”. 09/2004. Plantpress Sp. z o.o..
  11. ↑ Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2. G-M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
  12. 1 2 3 Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 511. ISBN 978-83-200-5311-1.
  13. ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).


This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.