Władysław Dowmont (ur. 23 lipca 1879 w Wilnie[1], zm. 7 września 1960 we Włocławku[2]) – polski fotograf.

Życiorys

Urodził się w Wilnie w rodzinie Romualda i Amelii z Czerniewskich Dowmontów[1]. Pochodził ze średniowiecznej, szlacheckiej rodziny litewskich kniaziów pieczętującej się herbem Pogoń[3][4][5][6]. Tradycje fotograficzne istniały w rodzinie Dowmontów już w poprzednim pokoleniu. Pierwszym fotografem z tej rodziny, i jednocześnie jednym z pierwszym fotografów w Wilnie był Walerian Wincenty Dowmont (ok. 1822-1886[7]), syn ciotecznego dziadka Władysława[3][8][9].

Swoje pierwsze praktyki Władysław Dowmont odbył w Zakładzie Fotograficznym Władysława Zatorskiego w Kownie[10]. Dowmontowie musieli opuścić Kowno z powodu represji, jakie spotykały ich za krzewieni polskości na Litwie[11][12].

W 1900 r. przyjechał do Włocławka wraz z Marią z Rodziewiczów Dowmontt (1865-1953), żoną swojego kuzyna, także fotografa Piotra Heliodora Dowmontta (1863-1910). Piotr Dowmontt był synem ww. Waleriana[3][10][9]. Maria Dowmontt wykupiła wcześniej na potrzeby pracowni męża atelier przy obecnej ulicy 3 Maja 15, dawniej nazywanej Szeroką lub Nową. Pracownia istniała w tym miejscu już od połowy XIX wieku. Ponieważ przyjazd jej męża do Włocławka opóźniał się, sprzedała pracownię Karolowi Szałwińskiemu, który utworzył w tym miejscu Zakład Fotografii Artystycznej własnego imienia. Umowa z Szałwińskim zawierała klauzulę, według której Piotr Dowmontt nie mógł otworzyć we Włocławku atelier pod własnym nazwiskiem. Z tego powodu nie zdecydował się wówczas przyjechać do Włocławka i otworzyć tu własnej pracowni. Władysław Dowmont zatrudnił się jako praktykant w zakładzie fotograficznym Szałwińskiego[10].

Karol Szałwiński zginął w 1906 roku w katastrofie na rzece Wiśle. Ponieważ nie założył własnej rodziny, jego atelier wykupił jego uczeń Władysław Dowmont. Jednocześnie wygasła umowa zawarta niegdyś między Karolem Szałwińskim a Marią Dowmontt, dzięki czemu jej mąż Piotr mógł otworzyć we Włocławku własną pracownię. Zakład Fotograficzny Piotra Dowmontta został otwarty w przygotowanej wcześniej pracowni przy ul. Brzeskiej 13, dzierżawionej dotąd przez Adama Kaszubskiego. Z uwagi na podobieństwo nazwisk między Władysławem a jego kuzynem, a także wysoką renomę jaką zdobył sobie wcześniej Karol Szałwiński, Dowmont postanowił prowadzić swój warsztat pod nazwiskiem byłego właściciela. Fotografie swojego autorstwa sygnował inicjałami W.D. W 1935 r. przeniósł warsztat do swojego domu przy Placu Wolności 7[10].

Władysław Dowmont rozszerzył zakres świadczonych usług. Szałwiński interesował się głównie fotografią portretową. Dowmont, obok portretów indywidualnych i zbiorowych, wykonywał także zdjęcia reportażowe, pejzaże i zdjęcia architektury, w tym tej przemysłowej. Miał okazję wykonać portret m.in. ks. Stefana Wyszyńskiego[13]. Dokumentował niemiecką okupację Włocławka w czasie I wojny światowej[14]. Wykonał zdjęcia takich obiektów jak Cerkiew św. Mikołaja, które często są jednymi z nielicznych zachowanych do dziś fotografii tych budowli[15]. Za swoje osiągnięcia na polu fotografii otrzymał złoty medal na Wystawie Rzemieślniczo-Przemysłowej w 1910 roku w Moskwie[10]. W 1927 r. cennik Dowmonta wynosił 1 zł za portret indywidualny i 3 zł za zdjęcie grupowe[16][17].

Był członkiem Oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego[18].

Zmarł 7 września 1960 roku. Został pochowany w rodzinnym grobowcu z końca XIX wieku na Cmentarzu Komunalnym we Włocławku, kwaterze nr 43A/1/12[2].

Życie prywatne

Grobowiec na Cmentarzu Komunalnym we Włocławku, w którym spoczął Władysław Dowmont

29 kwietnia[1] 1911 roku poślubił Feliksę z Szumańskich (1884-1942), działaczkę społeczną i radną Włocławka[10][11][12]. Feliksa była spokrewniona z Karolem Szałwińskim. Była ona córką Marianny z Puchalskich Szumańskiej (1853-1894[2]), przyrodniej siostry Tekli Marcjanny Szałwińskiej (1842-1910)[19][20], matki Karola[21].

Dowmontowie mieszkali w jednym z domów przy Placu Wolności 7, gdzie znajdowała się m.in. piekarnia, należąca kiedyś do ojca Feliksy z Szumańskich, Teofila (1842-1925). Obecnie domy te nie istnieją. Znajdowały się one w miejscu, gdzie dziś jest podwórze budynku z lat 70.[10][11][22].

Para miała dwie córki, Marię Irenę zamężną Filipiak (1913-2007) i Danutę (1915-1944). Danuta Dowmont była dziennikarką. W czasie II światowej była członkinią Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej o pseudonimie Jolanta. Razem z Tadeuszem Wojciechem Wojciechowskim (1908-1944) została pochwycona przez hitlerowców i osadzona w więzieniu przy ul. Łąckiego. 14 stycznia została rozstrzelana wraz z nim na Placu Solskich we Lwowie[2][10][11].

Maria Irena poszła w ślady ojca i od 1945 roku pracowała w zakładzie fotograficznym ojca. Po śmierci ojca to ona przejęła jego zakład, cały czas prowadząc go pod szyldem K. Szałwiński. W 1967 r. przeniosła go na ulicę Żabią 13 (dom nr 227). Wcześniej swoją pracownię mieli tu m.in. Bolesław Sztejner i Chananel Ber Zonabend, który prowadził swój zakład pod nazwą Bernardi[10][11][23][24]. W 1991 roku Irena Filipiak przeszła na emeryturę. Później w te miejsce przeniesiony został zakład państwa Rutkowskich (obecnie Jolanty Rutkowskiej), istniejący od 1988 roku, w 2019 r. przeniesiony na ul. Jagiellońską 13[25][26].

Córką M.I. Filipiak jest filolog i bibliotekarka Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej - Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu, odznaczona m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi Danuta Anna Krełowska (ur. 1946)[27][28].

Spuścizna

W 1991 roku córka i następczyni Władysława Dowmonta, Maria Irena Filipiak sprzedała część zabytkowego wyposażenia warsztatu swojego ojca, a wcześniej Karola Szałwińskiego Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Obejmuje ono m.in. złoty medal z wystawy moskiewskiej z 1910 roku, prywatną pelerynę Władysława Dowmonta, aparaty fotograficzne, negatywy, parawany, prasę do fotografii, krzesła, taborety, fotele i matrycę z napisem „K. Szałwiński”. Wyposażenie warsztatu jak i fotografie autorstwa Szałwińskiego i Dowmonta są eksponowane w Muzeum Historii Włocławka, gdzie utworzono z nich osobną ekspozycję pod tytułem Zakład fotograficzny z XIX/XX w.[29][30] Zdjęcia aut. Szałwińskiego i Dowmonta można zobaczyć także w zbiorach Danuty Krełowskiej, opublikowanych na łamach Biblioteki Kolekcji Prywatnych[31]. Prace Władysława Dowmonta zostały wykorzystane przy okazji wystawy towarzyszącej konferencji pt. Niepodległa w Kulturze: kultura Kujaw i Pomorza w okresie międzywojennym, zorganizowanej przez Danutę Krełowską i jej syna Zbigniewa w Książnicy Kopernikańskiej z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości[13]. Dowmont był jednym z artystów, którego fotografie zainspirowały historyka Andrzeja Winiarskiego do napisania wydanej w 2008 r. publikacji pt. Włocławek na starej fotografii[23].

Przypisy

  1. 1 2 3 Akta zaślubionych par. św. Jana we Włocławku. Rok 1910-1914. Od nr 109-76 Sygn. 156. Akt nr 94, k. 113, [w:] Akta parafialne. Księgi metrykalne parafii św. Jana Włocławek. Miejsce przechowywania: Archiwum Diecezjalne we Włocławku.
  2. 1 2 3 4 Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-05-25]. (pol.).
  3. 1 2 3 Władysław Dowmont h. Pogoń. Geni, 2018-02-20. [dostęp 2020-05-26]. (ang.).
  4. ↑ Herb ten widnieje m.in. na nagrobku krewnych Władysława, rodziny Piotra i Marii Dowmonttów na Cmentarzu Komunalnym we Włocławku.
  5. ↑ Mariochom: Plik "Włocławek-coat of arms of Dowmont family on their grave". Wikimedia Commons, 2018-01-03. [dostęp 2020-02-19]. (pol.).
  6. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-05-25]. (pol.).
  7. ↑ Volume 604-20/214 Births, marriages, deaths 1886 (p. 516-616). Akt zgonu nr 88/1886. FamilySearch, 1886. s. 601. [dostęp 2020-05-27]. (ros.).
  8. ↑ Małgorzata Plater-Zyberk: Spojrzenia na Wilno 9.07 - 1.08.1999. Fotografia wileńska w latach 1939-1939. Muzeum Fotografii w Krakowie, lipiec 1999. [dostęp 2020-05-27]. (pol.).
  9. 1 2 Dainius Junevičius: Fotografia na Litwie w latach 1839-1863. [dostęp 2020-05-27]. (pol.).
  10. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Agnieszka Kowalewska: Pracownia fotograficzna z przełomu XIX XX w. ze zbiorów zakładu fotograficznego "K. Szałwiński". Włocławek: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, 1991.
  11. 1 2 3 4 5 Eugeniusz Mańkowski: DOWMONT z d. SZUMAŃSKA FELIKSA. W: Włocławski Słownik Biograficzny. T. II. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 2005. ISBN 83-88115-85-5.
  12. 1 2 Olga Nikonowicz: Feliksa z Szumańskich Dowmontowa. W: Zasłużeni dla Włocławka. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 1991.
  13. 1 2 Katarzyna Tomkowiak: Wystawa towarzysząca konferencji „Niepodległa w Kulturze : kultura Kujaw i Pomorza w okresie międzywojennym”. Informatorium. Blog Działu Informacyjno-Bibliograficznego Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej – Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu, 2018-12-06. [dostęp 2020-05-26]. (pol.).
  14. ↑ Katalog wystawy "Włocławek widoki miasta do 1918 roku" wydanego przez Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Włocławski Klub Wodniaków PTTK. [dostęp 2020-05-26]. (pol.).
  15. ↑ Jolanta Pijaczyńska. Oplute kwiatki. „Tu i Teraz. Gazeta Powiatu Włocławskiego”. nr 34, s. 12, listopad 2012. Włocławek: Wydawnictwo Kujawy. ISSN 1897-1768. [dostęp 2020-05-26].
  16. ↑ Mariusz K. Matczak: Dzielnica Glinki w okresie międzywojennym. Cz. II – Kolonia przeciwgruźlicza. Nasz Piękny Włocławek, 2020-04-10. [dostęp 2020-05-26]. (pol.).
  17. ↑ Kolonia Przeciwgruźlicza na Glinkach Sygn. 829, [w:] Zarząd Miasta Włocławek 1918-1939. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku.
  18. ↑ Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Rok 1928. Warszawa: Zakłady Graficzne „Nasza Drukarnia”, 1928, s. 73. [dostęp 2020-05-26].
  19. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 8, numery domów 410-479, 1903. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1903. s. 734-735. [dostęp 2020-03-01]. (ros.).
  20. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 96. genealogiawarchiwach.pl, 1853. s. 114. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  21. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 128. genealogiawarchiwach.pl, 1869. s. 12. [dostęp 2020-04-20]. (ros.).
  22. ↑ Andrzej Winiarski, CW24-TV: A.Winiarski o Felicji Dowmont Szumańskiej. YouTube, 2014-10-08. [dostęp 2020-05-26]. (pol.).
  23. 1 2 Andrzej Winiarski: Włocławek na starej fotografii. Włocławek: Oficyna Wydawnicza „LARS-ANTYKI”, 2008, s. 9; 14-15; 74; 90-92; 135. ISBN 978-83-920391-2-9.
  24. ↑ Ryszard Sobczak: Historia. Cech Rzemiosł Różnych. Historia Rzemiosła Włocławek. [dostęp 2020-05-26]. (pol.).
  25. ↑ Rutkowscy Photography - Informacje. Facebook, 2020. [dostęp 2020-05-26]. (pol.).
  26. ↑ Zakład Fotograficzny Jolanta Rutkowska. Oferteo sp. z o.o., 2020. [dostęp 2020-05-26]. (pol.).
  27. ↑ Krełowska Danuta. Międzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  28. ↑ Danuta Anna Krełowska. Fundacja ePaństwo. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  29. ↑ Dział Historyczny. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, 2015. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  30. ↑ Załącznik nr 2 do zapytania ofertowego nr MZKiD-AG.216.II.2/17 na realizację zadania pn.: Wykonanie projektu koncepcyjnego oraz wykonawczego aranżacji ekspozycji stałych Muzeum Historii Włocławka. Scenariusz merytoryczny i wytyczne do projektu aranżacji ekspozycji stałych Muzeum Historii Włocławka. Biuletyn Informacji Publicznej Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. s. 17-18. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  31. ↑ Kolekcja Danuty Krełowskiej. Biblioteka Kolekcji Prywatnych. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.