Cmentarz komunalny we Włocławku

nr rej. 120/A
Państwo	Polska
Miejscowość	Włocławek
Adres	ul. Chopina 87-800 Włocławek
Typ cmentarza	komunalny
Powierzchnia cmentarza	16 ha
Data otwarcia	1881
Zarządca	Miasto Włocławek
Położenie na mapie Włocławka Cmentarz komunalny we Włocławku
Położenie na mapie Polski Cmentarz komunalny we Włocławku
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Cmentarz komunalny we Włocławku
52°38′21,5″N 19°04′26,1″E/52,639306 19,073917

Cmentarz komunalny we Włocławku – najstarszy, zabytkowy cmentarz we Włocławku.

Geneza

Do XIX wieku nie było we Włocławku jednego, centralnego cmentarza, zmarłych grzebano w kościołach lub na cmentarzach przykościelnych, istniejących obok kościołów św. Jana Chrzciciela, św. Witalisa oraz przy klasztorze franciszkanów. Istniały także cmentarze choleryczne, znajdujące się poza miastem. W 1813 powstał pierwszy cmentarz chrześcijański, na którym grzebano zmarłych wyznania katolickiego, prawosławnego i protestanckiego. Cmentarz zlokalizowany był na Zielonym Rynku. Funkcjonował on do 1893, kiedy z powodu szybko rosnącej liczby pochówków i rozwoju zabudowy miejskiej został zamknięty.

Historia

Zniszczone mauzoleum pamięci żołnierzy niemieckich

W lipcu 1881 odbyło się zebranie członków dozorów kościelnych katolickiego i ewangelickiego, na którym wyznaczono nowe miejsce na budowę cmentarza. Ustalono, że będą nim grunty znajdujące się przy drodze na Kowal (obecnie ul. Chopina). W październiku 1881 magistrat wydał zgodę na budowę cmentarza i przeznaczył 42 000 m² na nekropolię. Zarząd sprawowali kolektywnie przedstawiciele wszystkich trzech wyznań. Jednak bardzo szybko okazało się, że przeznaczony obszar jest zbyt mały w stosunku do potrzeb szybko rozwijającego się miasta, więc w 1893 kolejne 5000 m² przeznaczono na cmentarz prawosławny. Kolejne jej powiększenie, również o 5000 m² miało miejsce w 1902^[1].

Znaczne powiększenie terenu cmentarza przyniosła pierwsza wojna światowa. Wraz z zajęciem miasta przed wojska niemieckie pojawiła się potrzeba zwiększenia części protestanckiej, którą w 1916 poszerzono o 4000 m². W 1915 na terenie cmentarza stanęło także Mauzoleum Żołnierzy Niemieckich we Włocławku poświęcone żołnierzom poległym w czasie walk w okolicach Włocławka. W 1917 powiększono część katolicką o 126 000 m².

Pierwsze dziesięciolecie niepodległości przyniosło dużą liczbę pochówków dokonywanych bez zezwoleń, na co władze miasta zareagowały otoczeniem cmentarza murem ceglanym w 1931. W 1928 dokonano ostatecznej likwidacji mocno zdewastowanego już cmentarza na Zielonym Rynku. Większość nagrobków uległa zniszczeniu, jedynie te najbardziej zabytkowe przeniesiono na nowy cmentarz lub na cmentarze w okolicach Włocławka. Prochy pochowanych znalazły się w zbiorczej mogile na nowym cmentarzu.

Lata 1939–1945 przyniosły duże zniszczenia na terenie cmentarza. Władze niemieckie rozmyślnie niszczyły nagrobki zasłużonych Polaków. Z kolei w lutym 1945, po pogrzebie żołnierzy Armii Czerwonej, dokonano dewastacji protestanckiej części cmentarza^[2]. Po wojnie wzniesiono dom pogrzebowy (zbudowany w 1946, remontowany w 1980) oraz nowe bramy cmentarne w 1972.

Opis

Pomnik Chrystusa Króla w głównej alei

Cmentarz komunalny jest największym i najstarszym cmentarzem na terenie Włocławka. Zbudowany jest na planie krzyża łacińskiego, którego dłuższe ramię stanowi aleja ciągnąca się do bramy głównej w kierunku ronda z figurą Chrystusa. Na rondzie tym dłuższe ramię przecina się z krótszym. Wszystkie aleje są prostopadłe lub równoległe względem głównej.

W murze cmentarza znajdują się cztery bramy – główna i trzy mniejsze. Trzy bramy, w tym główna, zlokalizowane są od strony Alei Chopina, jedna z bram zlokalizowana jest od strony Al. Królowej Jadwigi i została utworzona w XXI wieku, wraz z samą Aleją. W murze cmentarnym znajduje się ponadto jedno wejście dla pieszych od strony ulicy Cmentarnej. Na terenie cmentarza znajduje się cerkiew z 1895, dom pogrzebowy z 1946 i kolumbarium z 2000. Od marca 1990 działa nowa część cmentarza, zlokalizowana na podwłocławskiej Pinczacie.

Pochowani na Cmentarzu Komunalnym we Włocławku

Galeria

Widoki ogólne	Groby zabytkowe
Kwatera żołnierzy polskich Kwatera dziecięca Grób Nikodema Szymańskiego zakatowanego przez konkubenta matki (2019) Kwatera żołnierzy radzieckich Pomnik żołnierzy radzieckich Ściana pamięci w kwaterze towarzyszy komunistycznych Ściana pamięci Nieznanego Żołnierza Kamień upamiętniający ofiary nazizmu Pomnik żołnierzy poległych w walce z hitleryzmem, informację o utrwalaniu władzy ludowej zamalowano Pomnik żołnierzy walczących w II wojnie światowej oraz o utrwalenie władzy ludowej w latach 1939-45 Pozostałości macew ze starego cmentarza żydowskiego złożone w sektorze żydowskim Cmentarza Komunalnego Pomnik ofiar katastrofy na rzece Wiśle z 1906 roku Kolumbarium Nowe kolumbarium Łańcuchy przy grobie Jerzego Pieszkańskiego Stary, zaniedbany grób Zaniedbany grób rozsadzony przez drzewo Uszkodzone ogrodzenie grobu Dzwon pogrzebowy Sakramentalia zostawiane pod rzeźbą Chrystusa Króla Cmentarz jesienią Cerkiew św. Mikołaja Ścieżka Brama boczna Regał do odkładania zużytych zniczy w celu ich ponownego użycia Szczątki przeniesione z dawnego cmentarza na Zielonym Rynku na filię Cmentarza Komunalnego na Pińczacie	Rzeźba z grobu Kazimiery Sturgólewskiej (1929) Figura anioła na grobie Apolonii Gawłowskiej (1917) Herb na grobie Bronisława Beliny-Węsierskiego (1916) Rzeźba anioła na grobie rodziny Kryńskich (1927) Grób rodziny Kott (1913) Detal z grobu Zochny Polutiłło (1919) Grób Bogdana Kowalewskiego (1911) Grób Antoniego Bugajskiego (1852), przeniesiony z cmentarza na Zielonym Rynku Płyta nagrobna Stanisława Lipińskiego (1885) Kartka zwracająca uwagę na zaniedbanie grobu Powstańca 1863 roku Hipolita Langiewicza (1916) Rzeźba kobiety z grobu Józefa Ballauna Płaskorzeźba na grobie Konstantego Skarbka (1919) Rzeźba kobiety z grobu rodziny Nowickich i Reder (1928) Rogatywka na grobie Czesława Żebrowskiego (1926) Figura anioła z grobu Bolesława Dudnika (1927) Płaskorzeźba orła na grobie weteranów powstania styczniowego Pomnik z grobu Wacława Fonkiewicza (1899) Grób Maryi Andrzejaczek (1908) Grób Romana Drozdrowskiego (1910) Grób Tekli Marcjanny Szałwińskiej (1910) Krzyż z grobu Mateusza Nowakowskiego (1918) Grób Jana Ulasińskiego (1920) Rzeźba orła na grobie Wiktora Kostrzewy
Groby znanych osób	Dawny sektor niemiecki (ewangelicki)
Grób Władysława Nowcy (1924) Orzeł na grobie Izabeli Zbigniewskiej (1914) Tablica z XIX-wiecznej mogiły duchownych, w tym Zenona i Stanisława Chodyńskich Grób prezydenta miasta Witolda Mystkowskiego Płyta grobu Kazimierza Łady (1871), przeniesionego z cmentarza przy Zielonym Rynku Grób Aleksandra Laszenki Grób Bartłomieja Kołodzieja Grób biskupa Czesława Lewandowskiego Grób Piotra Żbikowskiego Grób Henryka Bisty Płaskorzeźba na grobie Stanisława Zagajewskiego Grób Agnieszki Kowalewskiej Mogiła Władysława Skrzypka tuż po pogrzebie Tablica z mogiły Wojciecha Gulina tuż po pogrzebie Grób Dariusza Jaworskiego miesiąc po pogrzebie Zdjęcie nagrobkowego Adama Andrzejewskiego Grób Ignacego Alejskiego Grób Juliana Czubryta Grób Stanisława Kaliszka (1938) Grób Ewarysta Wąsowskiego (1932) z symboliczną tablicą poświęconą pamięci Artura Lameckiego Tablica Włodzimierza Gniazdowskiego na grobie rodziny Policzkowskich (1900) Grób Bogumiła i Aleksandry Aspis Grób Janna Castora Grób Zdzisława Arentowicza Grób Pawła Bojakowskiego Grób zbudowany w 1887 r., w którym spoczął Mieczysław Gruell Tablica z grobu Tadeusza Rejmanowskiego XIX-wieczny grobowiec w którym spoczęła Feliksa Dowmont Grób rodziny Bojańczyk, w którym spoczęli m.in. Jerzy i Leon Grób Wacława i Wandy Kowalewskich Grobowiec rodziny Haack (1882), w którym spoczął m.in. Fryderyk Wilhelm Grób rodziny Mühsam (1928), w którym spoczął Hugo Mühsam Grób Wiktorii Braun (1848), przeniesiony z cmentarza przy Zielonym Rynku, w którym spoczęła rodzina Ferdynanda Bohma Tablica z grobu Tadeusza Kaszubskiego Grób, w którym spoczęli Mieczysław i Agrypina Reder Grób Ignacego Ciechurskiego Grób Józefa Jakubowskiego Grób Franciszka Olejniczaka Nazwisko Józefa Perlikowskiego na tablicy pamiątkowej	Detal z niemieckiego grobu Płyta ze zniszczonego nagrobku rodziny Rinas (1903) Grób Rosalie Bigalke (1895) Grób rodziny Babtsch (1932) Zniszczony poniemiecki grób Detal z grobu Alberta Schwengrub (1917) Grób Johanna Zech (1907) Grób Luciana Mosalff Groby rodzin niemieckich

Zobacz też

• Franciszek Gontarski – kamieniarz, twórca wielu zabytkowych grobowców na cmentarzu we Włocławku

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wikimapia