Węgrzce
wieś
Ilustracja
Węgrzce
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Zielonki

Wysokość

ok. 230–308[1][2] m n.p.m.

Liczba ludności (31.12.2023)

3453[3]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-086, 32-087[4]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0344343

Położenie na mapie gminy Zielonki
Mapa konturowa gminy Zielonki, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Węgrzce”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Węgrzce”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Węgrzce”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Węgrzce”
Ziemia50°07′10″N 19°58′28″E/50,119444 19,974444[5]
Strona internetowa

Węgrzce – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki. Leży na północ od Krakowa, przy DK7 do Warszawy.

Od 1941 do 1954 r. istniała gmina Węgrzce. W latach 1954–1972 wieś podlegała gromadzie Węgrzce.

Integralne części miejscowości: Czekaj, Sudół[6].

Położenie

Węgrzce według regionalizacji fizycznogeograficznej położone są na Płaskowyżu Proszowickim (342.23), należącym do makroregionu Niecka Nidziańska (342.2), w podprowincji Wyżyna Małopolska (342)[7][8]. Wzdłuż zachodniego skraju miejscowości przebiega DK7, w pobliżu jej wschodniej granicy przepływa natomiast Sudół Dominikański, lewy dopływ Białuchy (Prądnika)[1].

Większa część miejscowości[uwaga 1] położona jest w otulinie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego[9].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki, w jej południowo-wschodniej części, około 6,5 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa[1][2]. Graniczy z następującymi jednostkami[1][10][11][12]:

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 462,61 ha[13] Węgrzce są trzecią co do wielkości miejscowością w gminie Zielonki obejmującą 9,52% powierzchni gminy[1][14][uwaga 3].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północno-zachodnim skraju (w pobliżu DK7) na wysokości około 308 m n.p.m., najniższy na krańcu południowo-wschodnim, w korycie potoku Sudół Dominikański, u zbiegu granic Węgrzc, Dziekanowic i Dzielnicy XV Mistrzejowice, na wysokości około 230 m n.p.m.[1][2]

Pod względem historycznym Węgrzce były wsią dóbr prestymonialnych kapituły katedralnej krakowskiej położoną w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[15]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Etymologia

Węgrzce to nazwa o charakterze etnicznym, utworzona od Węgrów (ludzi pochodzących z Węgier). Dawna nazwa wsi Vengerce oznaczała dosł. wieś Węgrów. Za koncepcją tą przemawia prawdopodobna obecność w tych okolicach osadników lub jeńców węgierskich, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach kilku innych, okolicznych wsi, wywodzących się, jak się przypuszcza, z języka węgierskiego (por.: Batowice od báttya – stryj, Bibice od bíbic – czajka, Boleń od bölény – tur, żubr, Bosutów od bosszú – zemsta[16].

Historia

  • Na terenie dzisiejszych Węgrzc odkryte zostały groby szkieletowe datowane na 2500–1700 p.n.e., czyli pochówki zmarłych w pozycji skurczowej wraz z narzędziami codziennego użytku.
  • Wieś Węgrzce powstała za panowania Bolesława Krzywoustego (1102–1138).
  • 1350 – pierwsza wzmianka o wsi Węgrzce[17]. Nosiła wówczas nazwę Vangerce i była prawdopodobnie zamieszkana przez Węgrów.
  • 1440 – dzisiejsze Węgrzce otrzymują przywilej lokacyjny.
  • 1490 – nazwa wsi brzmi już Wągercze.
  • 1581 – kolejna nazwa: Wękrcze.
  • 1887 – budowa Węgrzeckiego fortu GHW 47a.
  • 1906–1907 – Stanisław Wyspiański mieszka w Węgrzcach. Późnym latem 1906 zakupił w Węgrzcach okazały dom i przeniósł się tam z żoną. W domu tym zorganizował także pracownię. Jednak w tym okresie życia artysta był już bardzo schorowany i z pracowni rzadko korzystał – powstało w niej tylko kilka rysunków. W Węgrzcach artysta napisał swoje dwa ostatnie dramaty – "Zygmunt August" i "Juliusz II". Latem 1907 w jego domu odbyły się głośne dożynki z udziałem przyjaciół artysty i mieszkańców.
  • 1914 – w celu odsłonięcia pola ostrzału fortu zabudowa wsi (wraz z domem Wyspiańskiego) została zrównana z ziemią.
  • 1922 – powstanie jednostki straży pożarnej w Węgrzcach.
  • 19 stycznia 1945 – wyzwolenie spod okupacji niemieckiej.
  • 1969 – w stulecie urodzin Wyspiańskiego, w miejscu jego domu ustawiono kamienny obelisk z tablicą pamiątkową.
  • 1974 – postawienie pamiątkowego obelisku ku czci Stanisława Wyspiańskiego.
  • 1976 – utworzenie parafii w Węgrzcach.
  • 1980 – odsłonięcie Pomnika Żołnierzy Armii Radzieckiej i Mieszkańców Poległych w Czasie II Wojny Światowej.

Demografia

Liczba mieszkańców Węgrzc w ciągu ostatnich kilkunastu lat zwiększyła się o ok. 50%, przekraczając poziom 3,3 tys. osób w roku 2020.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[23].

Inne

  • Budynek podworski franciszkanek z XIX/XX w. oraz pozostałości dawnego parku ze stawami. Dwór wraz z otoczeniem stanowi własność Wojewódzkiej Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian.
  • Pomnik ku pamięci żołnierzy Armii Radzieckiej – „Żołnierzom Armii Radzieckiej, poległym w dniach 17–18 stycznia 1945 r. oraz poległym i pomordowanym przez okupantów hitlerowskich mieszkańców gminy, społeczeństwo w 35 rocznice wyzwolenia”
  • Obelisk na miejscu domu Stanisława Wyspiańskiego – „Na tym miejscu stał dom, w którym spędził ostatnie miesiące życia wrzesień 1906 – listopad 1907 Stanisław Wyspiański”

Oświata

W Węgrzcach funkcjonują następujące placówki oświatowe[24][25][26]:

  • 3 przedszkola:
    • Niepubliczne Przedszkole „Chata Skrzata” filia w Bibicach (ul. B4 15) utworzone w 2010 r.[uwaga 4] – 49 przedszkolaków;
    • Niepubliczne Przedszkole „Kubusiowy Ogród” (ul. A4 16) utworzone w 2014 r. – 55 przedszkolaków;
    • Przedszkole Bajkolandia 2 (ul. B4 44a) utworzone w 2015 r. – 68 przedszkolaków;
  • Niepubliczna Placówka Oświatowo-Wychowawcza Ekoland (ul. A9 2) utworzona w 2016 r., która prowadzi zajęcia taneczne, baletowe oraz capoeiry dla dzieci i dorosłych;
  • Niepubliczna Placówka Doskonalenia Nauczycieli „Perfectus” (ul. Warszawska 15[uwaga 5]) utworzona w 2018 r., która prowadzi kursy doskonalące dla nauczycieli.

W 2000 r. w budynku wielofunkcyjnym w Węgrzcach zostało utworzone przedszkole samorządowe. Jego siedzibę przeniesiono do Bibic w 2004 r., do budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 56 zajmowanego wcześniej przez tamtejszą szkołę podstawową[24][27]. Obecnie przedszkole to funkcjonuje jako Przedszkole Samorządowe w Węgrzcach z siedzibą w Bibicach.

Najbliższą szkołą podstawową, obejmującą swym obwodem Węgrzce jest Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Bibicach[24][28].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Z wyjątkiem fragmentów położonych po zachodniej stronie DK7 - to obszar otuliny Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie oraz niewielkiego obszaru na południe od linii ulic: A10 – A9 – B4 – B1.
  2. ↑ Według danych serwisu OpenStreetMap Węgrzce od północy graniczą z miejscowością Boleń (gmina Zielonki), a nie z Bosutowem, co wynika z innego (prawdopodobnie błędnego) oznaczenia przebiegu granicy między Boleniem a Bosutowem.
  3. ↑ Granice miejscowości pokrywają się z granicami sołectwa.
  4. ↑ Działalność rozpoczęło we wrześniu 2011 r.
  5. ↑ Początkowo siedziba placówki znajdowała się w Kacicach.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-02-28].
  2. 1 2 3 Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-02-28].
  3. 1 2 Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2023, s. 1468 [zarchiwizowane 2023-11-20].
  5. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 145368
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  7. ↑ Węgrzce na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-02-28].
  8. ↑ Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143–170.
  9. ↑ Węgrzce na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-02-28].
  10. ↑ BIP Miasta Kraków - Mapki dzielnic. [dostęp 2021-02-28].
  11. ↑ Strona gminy Zielonki – Plan ulic w miejscowościach Bosutów i Boleń. [dostęp 2021-09-22].
  12. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. wkładka (mapa: Miejscowości dzisiejszej gminy Zielonki według katastru galicyjskiego 1848 r.).
  13. ↑ Strona gminy Zielonki: struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-02-28].
  14. ↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-02-28].
  15. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
  16. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 33–35.
  17. ↑ Pradzieje i średniowiecze, ZZJPK, Kraków 1995, s. 167
  18. 1 2 Wyżga 2009 ↓, s. 79.
  19. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
  20. 1 2 Wyżga 2009 ↓, s. 135.
  21. 1 2 GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
  22. ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
  23. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03].
  24. 1 2 3 Kuratorium Oświaty w Krakowie - Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych (dane na 31.05.2021). [dostęp 2021-09-10].
  25. ↑ NPOW Ekoland - Plan zajęć. [dostęp 2021-09-10].
  26. ↑ NPDN Perfectus - O nas. [dostęp 2021-09-10].
  27. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 213.
  28. ↑ Strona gminy Zielonki - Informacje o sieci szkół. [dostęp 2021-09-10].

Bibliografia

  • Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.