Boleń
wieś
Ilustracja
Dwór w Boleniu
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Zielonki

Sołectwo

Bosutów-Boleń

Wysokość

ok. 263–309 m n.p.m.

Liczba ludności (31.12.2023)

434 (wraz z Bosutowem: 1040)[1]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-086[2]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0344113

Położenie na mapie gminy Zielonki
Mapa konturowa gminy Zielonki, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Boleń”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Boleń”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Boleń”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Boleń”
Ziemia50°07′51″N 19°58′57″E/50,130833 19,982500[3]
Strona internetowa

Boleń – wieś położona w Polsce, w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki[4].

Boleń wchodzi w skład sołectwa Bosutów-Boleń.

Położenie

Boleń według regionalizacji fizycznogeograficznej położony jest w zachodniej części Płaskowyżu Proszowickiego (342.23), należącego do makroregionu Niecka Nidziańska (342.2), w podprowincji Wyżyna Małopolska (342)[uwaga 1][5][6]. Zachodnim skrajem miejscowości przebiega droga krajowa nr 7[7].

Miejscowość położona jest w otulinie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, z wyjątkiem niewielkiego fragmentu znajdującego się po zachodniej stronie drogi krajowej nr 7 przy granicy z Bibicami – to obszar należący do Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie[8].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki, w jej wschodniej części, około 8 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa[7][9]. Graniczy z następującymi jednostkami[7][10][11]:

Powierzchnia sołectwa Bosutów-Boleń wynosi 339,41 ha[12], natomiast powierzchnia samego Bolenia to szacunkowo około 101 ha, co sprawia, że obok Garlicy Duchownej jest on drugą najmniejszą miejscowością gminy Zielonki, zajmującą około 2,08% jej obszaru[10][13][uwaga 3].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się w jej północnej części, przy granicy z Młodziejowicami, na wysokości około 309 m n.p.m., najniższy na krańcach południowo-wschodnich, przy granicy z Bosutowem, na wysokości około 263 m n.p.m.[7][9]

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa krakowskiego.

Etymologia

Nazwa Boleń pochodzi od węgierskiego słowa bleny (wymawianego bolejń) oznaczającego tura, żubra. Za koncepcją tą przemawia prawdopodobna obecność w tych okolicach osadników lub jeńców węgierskich, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach kilku innych, okolicznych wsi, wywodzących się, jak się przypuszcza, z języka węgierskiego (por.: Węgrzce, dawniej Vengerce – dosł. wieś Węgrów, Batowice od batja – stryj, Bibice od bibic – czajka, Bosutów od bozszu – zemsta[14].

W źródłach z okresu średniowiecza wieś wzmiankowana była jako Bolen, Bolenya, Bolene, Bolena, Boleny, Bolycy, Bolyeny[15].

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa na obszarze wsi pochodzą ze środkowego i późnego okresu lateńskiego (III–I w. p.n.e) oraz okresu wczesnorzymskiego (I w. n.e.). Wskazują one, iż na terenie tym żyli przedstawiciele grupy tynieckiej[16].

Okres późnego średniowiecza

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1389[17], kiedy to Jan z Niezwojowic zapisał swojej żonie Małgorzacie 80 grzywien posagu na Boleniu[15].

Wieś była własnością szlachecką i stosunkowo często przechodziła z rąk do rąk. W roku 1415 syn Jana z Niezwojowic, również Jan, sprzedał Boleń Janowi z Łysobarku. W 1432 właścicielem wsi w wyniku podziału dóbr został Jan z Kończyc, w 1458 nabył ją Jan Burzyński z Janiny, zaś w roku 1465 Katarzyna, żona Stanisława z Młodziejowic herbu Stary Koń. W tamtym okresie we wsi żyło 5 kmieci, ponadto znajdował się w niej dwór rycerski oraz karczma z osobnymi polami. Wieś znajdowała się w rękach rodziny Młodziejowskich do roku 1528, kiedy to Andrzej syn Stanisława z Młodziejowic, kasztelana sandomierskiego, darował Janowi Mężykowi Słaboszowi z Putniowic wszystkie swoje dobra dziedziczne w tym Boleń[15][18].

Okres zaborów

Po III rozbiorze Polski miejscowość znalazła się w granicach zaboru austriackiego. W wyniku ustaleń kongresu wiedeńskiego w 1815 r., Boleń wraz z 244 innymi miejscowościami wszedł w skład Rzeczypospolitej Krakowskiej.

Po zaanektowaniu Rzeczypospolitej Krakowskiej przez Austrię w 1846 r., miejscowość przynależała do państwa Habsburgów aż do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku.

Okres zaboru austriackiego był dla miejscowej społeczności szczególny. Boleń leżał bowiem tuż przy granicy austriacko-rosyjskiej. Wielu powstańców, handlarzy, przemytników okupiło życiem próbę przekroczenia tejże granicy.
Przebieg granicy upamiętnia postawiony w 1998 roku monument. Pomnik znajdujący się na obrzeżach miejscowości przypomina o I Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego, która w swoim szlaku bojowym do Kielc obaliła zaborcze słupy graniczne.

Demografia

Liczba mieszkańców wsi w okresie ostatniego dziesięciolecia zwiększyła się o 50%, osiągając poziom ponad 400 osób w roku 2020.

Ponieważ Boleń tworzy sołectwo wraz z Bosutowem poniżej zamieszczono również dane demograficzne dla sołectwa.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

Komunikacja

Do Bolenia można dostać się obsługiwanymi przez MPK Kraków liniami autobusowymi, wysiadając na przystankach:

  • Bibice Na Czekaj: 257, 277, 280, 307
  • Boleń Pętla: 297

Dojazd ułatwiają również liczne linie komunikacji prywatnej kursujące z okolic Regionalnego Dworca Autobusowego w Krakowie przy ulicy Bosackiej.

Oświata

Na obszarze miejscowości brak placówek zarejestrowanych w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych[23].

Szkołą podstawową obejmującą swym obwodem Boleń jest Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Bibicach[23][24].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Północne krańce miejscowości graniczą z Wyżyną Olkuską (341.32) – mezoregionem należącym do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3).
  2. ↑ Według danych serwisu OpenStreetMap Boleń od południa i południowego zachodu graniczy jeszcze z miejscowością Węgrzce (gmina Zielonki), co wynika z innego (prawdopodobnie błędnego) oznaczenia przebiegu granicy między Boleniem a Bosutowem.
  3. ↑ Osiedle Łokietka jest odrębnym sołectwem, ale nie jest miejscowością.

Przypisy

  1. 1 2 Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 79 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 7950
  4. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  5. ↑ Boleń na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-23].
  6. ↑ Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143–170.
  7. 1 2 3 4 Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-09-23].
  8. ↑ Boleń na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-23].
  9. 1 2 Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-23].
  10. 1 2 Strona gminy Zielonki – Plan ulic w miejscowościach Bosutów i Boleń. [dostęp 2021-09-23].
  11. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. wkładka (mapa: Miejscowości dzisiejszej gminy Zielonki według katastru galicyjskiego 1848 r.).
  12. ↑ Strona gminy Zielonki – Struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-10-02].
  13. ↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-10-02].
  14. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 33–35.
  15. 1 2 3 Jurek 2010-2016 ↓, s. 179.
  16. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 25.
  17. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 34.
  18. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 52.
  19. 1 2 Wyżga 2009 ↓, s. 79.
  20. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
  21. 1 2 Wyżga 2009 ↓, s. 135.
  22. ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
  23. 1 2 Kuratorium Oświaty w Krakowie - Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych (dane na 31.05.2021). [dostęp 2021-09-10].
  24. ↑ Strona gminy Zielonki - Informacje o sieci szkół. [dostęp 2021-09-10].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.