Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
tawuła średnia |
Nazwa systematyczna | |
Spiraea media Schmidt Osterr. allg. Baumz. 1:53, t. 54. 1792[3] |
Tawuła średnia[4] (Spiraea media Schmidt) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych.
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje na rozległych przestrzeniach Azji północnej od zachodniej Syberii po Sachalin, Japonię i północne Chiny. Poza tym posiada rozproszone stanowiska w górach Europy środkowej na południu kontynentu sięgając Bułgarii, na zachodzie Austrii, na północy Polski, na wschodzie Ukrainy. W Polsce gatunek nieliczny, znany tylko z Pienin i Bieszczadów[5][6]. W Bieszczadach występuje w miejscowości Polana nad potokiem Czarnym oraz na Riabiej Skale, ale po słowackiej stronie. W Pieninach rośnie na następujących stanowiskach: Bystrzyk, Czertezik, Świnia Skała, poniżej grani Ligarek, Łysina (na grani Grabczychy Wyżniej), Trzy Korony i skałki przy Drodze Pienińskiej[7].
Morfologia
- Pokrój
- Krzew o wysokości do 1,5 m (rzadko do 2 m). Pędy sztywne, obłe i nagie z wyjątkiem podgatunku polonica, który ma pędy za młodu owłosione[7].
- Liście
- Eliptyczne i lancetowate o długości do 5 cm i szerokości do 2 cm, z klinowatą nasadą i tępym szczytem. Brzegi piłkowane w szczytowej części (po obu stronach tylko 3–4 zęby), liście na pędach kwiatowych są całobrzegie. Liście zwykle na górnej stronie nagie, od spodu słabo owłosione[7].
- Kwiaty
- Białe (u subsp. polonica białożółte), zebrane w kuliste baldachogrona wyrastające na krótkich pędach bocznych. Kielich o połowę krótszy od kubka dna kwiatowego. Płatki do 3 mm szerokie, pręciki równe długością płatkom[8].
- Owoce
- Mieszki, nagie lub słabo owłosione, na szczycie orzęsione[8].
Biologia i ekologia
Nanofanerofit. Kwitnie w maju, jest owadopylny. Rośnie na skalistych grzbietach, stokach i półkach skalnych, w laskach sosnowych i murawach górskich. Na większości stanowisk występujących w Polsce kwitnie i wytwarza owoce, rozmnaża się jednak głównie wegetatywnie. Liczba chromosomów 2n=18[7]. Gatunek charakterystyczny związku Prunion fruticosae[9].
Zagrożenia i ochrona
Objęta ochroną ścisłą. Gatunek umieszczony w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii VU (narażony)[10]. Znajduje się także na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016) w tej samej kategorii[11][12].
Populacja pienińska chroniona jest w Pienińskim Parku Narodowym. Monitorowana jest od dawna i zachowuje się stabilnie, zagraża jej tylko postępujące zacienienie ze strony rozrastających się drzew[7].
Zastosowanie
Krzewy nie spotykane w uprawie (poza ogrodami botanicznymi), choć jako odporne na suszę zalecane m.in. do rekultywacji hałd[5].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-20] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 171, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- 1 2 Władysław Bugała: Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991. ISBN 83-09-00013-8.
- ↑ Spiraea media. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-05]. (ang.).
- 1 2 3 4 5 Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- 1 2 Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz , Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- BioLib: 39503
- EoL: 627269
- EUNIS: 179507
- Flora of China: 200011777
- Flora of North America: 200011777
- FloraWeb: 5744
- GBIF: 3027231
- identyfikator iNaturalist: 363711
- IPNI: 742369-1
- ITIS: 836439
- NCBI: 1161166
- Plant Finder: 286374
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): rjp-6337
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:742368-1
- Tela Botanica: 81369
- identyfikator Tropicos: 27800210
- USDA PLANTS: SPME5