Głóg dwuszyjkowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

głóg

Gatunek

głóg dwuszyjkowy

Nazwa systematyczna
Crataegus laevigata (Poir.) DC.
Prodr. 2:630. 1825
Synonimy
  • Crataegus oxyacantha auct. non L.
  • Crataegus palmstruchii Lindm.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata (Poir.) DC.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny różowatych. Rodzimym obszarem jego występowania jest Europa[4]. W Polsce jest gatunkiem rodzimym, na ogół rozpowszechnionym, rzadkim we wschodniej części kraju i na ziemi lubuskiej[5].

Morfologia

Kwiaty z dwiema szyjkami słupka
Owoc
Kształt liścia
Pokrój
Ciernisty krzew liściasty, osiągający wysokość 4 m.
Łodyga
Gałęzie silnie splątane, elastyczne. Kora gładka, szara. Na gałązkach liczne, ostre ciernie o długości 1-2 cm.
Liście
Pojedyncze, o długości 2-5 cm, odwrotnie jajowate, u podstawy klinowate, z dużymi, zwykle trwałymi przylistkami, górą ciemnozielone, dołem jaśniejsze. Wyrastają na cienkich ogonkach, do połowy długości są całobrzegie, w górnej części blaszki 3-5 klapowe. Kształt liści u różnych okazów dość zmienny.
Kwiaty
Drobne kwiaty tworzą baldachogrona. Zbudowane są z 5 działek kielicha, 5 wolnych, białych lub różowawych płatków korony oraz licznych pręcików i 1 dolnego słupka z 2 szyjkami (od tego właśnie pochodzi nazwa gatunkowa).
Owoc[6]
Do 13 mm długości. Zawiera 2–3 pestkowate owoce, które są od strony wewnętrznej spłaszczone, z krótkimi włoskami na szczycie. Często w centrum krążka owocu pozornego znajdują się pozostałości 2 szyjek słupka.

Biologia i ekologia

Siedlisko
Widne lasy, zarośla, miedze, zbocza, polany. Występuje na całym niżu, oraz w niższych położeniach górskich. Jest odporny na suszę i ciężkie warunki klimatyczne, może też rosnąć na jałowych glebach.
Rozwój
Przedsłupne kwiaty zakwitają w maju i są owadopylne[7]. Roślina miododajna.
Fitosocjologia
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Rhamno-Prunetea [8].
Zmienność
  • Występuje w Polsce w dwóch podgatunkach: C. laevigata (Poir) DC. ssp. laevigata i C. laevigata (Poir) DC. ssp. palmstruchii (Lindman) Franco.
  • Tworzy mieszańce z głogiem odgiętodziałkowym subsp. rhipidophylla (C. x macrocarpa Hegetschw.), g. odgiętodziałkowym subsp. palmstruchii i głogiem jednoszyjkowym (C. x media Bechst.)[9].

Zastosowanie

Odmiana ozdobna `Paul`s Scarlett`

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski
Kwiatostan głogu (Crataegi folium cum flore) – całe lub rozdrobnione, wysuszone gałązki z kwiatami głogu jednoszyjkowego, dwuszyjkowego, rzadziej innych europejskich gatunków jak głóg włoski i głóg czarny. Surowiec zawiera minimum 1,5% sumy flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd. Drugim surowcem jest owoc głogu (Crataegi fructus) – wysuszone pseudoowoce głogu jednoszyjkowego i dwuszyjkowego o zawartości ponad 0,06% procyjanidyn[6]. Owoce też mają działanie lecznicze, ale dwukrotnie słabsze. Głóg zawiera: saponiny, flawonoidy[10], związki purynowe (adenina, guanina), nukleozydy (adenozyna, guanozyna), garbniki, witaminy, związki kumarynowe (eskulina, fitosterole).
Działanie
Rozkurczające naczynia wieńcowe serca i uspokajające. W postaci naparu lub nalewki spirytusowej stosuje się przy nadciśnieniu, przy nerwicach, bezsenności, dolegliwościach wieku starczego oraz w leczeniu po zawale mięśnia sercowego. Wykazuje działanie podobne do substancji czynnych naparstnicy purpurowej, ale w odróżnieniu od niej działa łagodnie i nie wykazuje oddziaływań ubocznych. Wskazane jest używanie obu tych ziół równocześnie, ze względu na ich korzystny synergizm.
Zbiór i suszenie
Kwiatostany zbiera się na początku kwitnięcia, owoce jesienią. Suszyć należy w temp. do 40 °C, możliwie szybko[11][12]. Suszone zbyt długo lub pogniecione przy zbiorze łatwo ciemnieją i tracą wartość leczniczą.

Roślina ozdobna

Często sadzony w parkach, ogrodach, przy drogach, szczególnie odmiany o kwiatach pełnych i kwiatach intensywnie wybarwionych na czerwony kolor. Używany też na żywopłoty – są nie tylko gęste, ale w zasadzie nie do pokonania przez ludzi i zwierzęta.

Inne zastosowania

  • Z owoców głogu można robić wino i różnego rodzaju przetwory spożywcze, np. dżem, herbatki owocowe. Wino z głogu ze względu na silny aromat jest doskonałym surowcem do kupażowania. Podobnie jak wino z dzikiej róży jest wytwarzane przez macerację owoców i podczas jego produkcji stosuje się jednakowe proporcje składników. Jednak wino z głogu nieznacznie ustępuje jakością winu z dzikiej róży, którego jakość zdaniem specjalistów jest porównywana do win gronowych[13].
  • Drewno głogu jest twarde – bywa wykorzystywane do wyrobów tokarskich.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
  3. ↑ Crataegus laevigata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].
  5. ↑ Zając A., Zając M.: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej, Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, 2001, s. 178. ISBN 978-83-61191-72-8.
  6. 1 2 Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
  7. ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  8. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  9. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  10. ↑ Zbigniew T. Nowak, Głóg dwuszyjkowy [online], lekinatury.pl [dostęp 2016-11-22].
  11. ↑ Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  12. ↑ Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
  13. ↑ Jan Cieślak, Domowy wyrób win, Wydawnictwo „Watra” 1985

Bibliografia

  • W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  • Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.