Stare Miasto

Osiedle Koła
osiedle Stare Miasto
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kolski
Miasto	Koło
Wysokość	84 - 93 m n.p.m.
Populacja (2004) • liczba ludności	1878
Strefa numeracyjna	63
Kod pocztowy	62-600
Tablice rejestracyjne	PKL
Położenie na mapie Koła Stare Miasto
Położenie na mapie Polski Stare Miasto
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Stare Miasto
Położenie na mapie powiatu kolskiego Stare Miasto
52°11′38″N 18°38′00″E/52,193917 18,633250

Ratusz miejski

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i klasztor bernardynów

Zabudowa ulicy Adama Mickiewicza

Osiedle Stare Miasto w Kole – jedno z czterech osiedli w mieście, położone w jego centralnej części, na wyspie rzeki Warty. Zamieszkiwane przez 1878 mieszkańców (2004).

26 lipca 1951 r. zabudowa oraz przestrzeń architektoniczna osiedla zostały wpisane do rejestru zabytków.

Granice administracyjne

Granice osiedla określa rzeka Warta okalająca je dookoła. Z północy i wschodu jest to właściwa rzeka, natomiast z południa i zachodu zanikający kanał Ulgi. Stare Miasto graniczy z osiedlami Przedmieście Warszawskie, Przemieście Kaliskie oraz Płaszczyzna, a także miejscowością Ruszków Drugi położoną na terenie gminy Kościelec.

Administracyjnie osiedle położone jest na terenie kolskiej parafii rzymskokatolickiej Podwyższenia Krzyża Świętego.

Historia

Dzisiejsze osiedle Stare Miasto było pierwszym zalążkiem miasta Koła. 18 lipca 1362 roku dotychczasowa wieś Koło otrzymała z rąk króla Kazimierza III Wielkiego prawa miejskie. Granice administracyjne wyznaczała rzeka Warta. Prawdopodobnie już w 1390 roku pierwszy wójt Henryk zbudował na centralnym placu drewniany dwór, który w pierwszej połowie XVI wieku zastąpiono murowanym późnogotyckim ratuszem. W latach 1405–1409 trwała budowa gotyckiej świątyni, którą konsekrowano pod wezwaniem Podwyższenia Świętego Krzyża oraz Świętej Doroty i Świętej Katarzyny. W 1419 roku abp Mikołaj Trąba poświęcił także kościół Świętego Ducha zlokalizowany w okolicach dzisiejszego spichlerza i terenu fabryki Zremb. Od XV wieku aż do 1716 roku na nadwarciańskich błoniach zbierała się szlachta wielkopolska na sejmikach ziemskich. Za czasów panowania księżnej Anny Sochaczewskiej w Kole, w 1482 roku poświęcono gotycki kompleks kościelno-klasztorny, nad którym opiekę przejęli bernardyni. W 1518 roku wybuchł pożar, który strawił znaczną część osiedla.

W 1759 roku w wyniku pożaru zniszczeniu uległ kościół Świętego Ducha. 30 marca 1773 roku poświęcono kamień węgielny pod nowy kościół klasztorny pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. W 1824 roku zniesiono probostwo przy kościele Świętego Ducha, a cały majątek przekazano kolskiej farze. Od 1828 roku – po regulacji Koła według planów Tomasza Karola Pelletiera – most na Warcie przeniesiono w kierunku południowym. Od tamtej pory jedyny wjazd na część wyspową miasta istnieje poprzez ulice: Sienkiewicza (prawy brzeg) i Nowowarszawska (prawy brzeg). W 1830 roku rozpoczęła się przebudowa ratusza miejskiego w duchu klasycystycznym przez Henryka Marconiego. W 1833 roku wybudowano nowy most na rzece w kierunku Kalisza. W 1846 roku ostatecznie rozebrano kościółek Świętego Ducha.

Około 1860 roku otwarto nową żydowską synagogę. 10 grudnia 1888 roku otwarto w Kole teatr, znajdujący się przy obecnym Nowym Rynku. W tym samym czasie wybudowano znaczną część kamienic przy obecnych ulicach: Stary Rynek, Mickiewicza, Grodzkiej i Wschodniej, a także stylowy gmach Urzędu Miejskiego oraz klasycystyczną willę Sejmik. W 1914 roku swoją działalność rozpoczęła Szkoła Podstawowa nr 2, którą w 1961 roku przeniesiono do gmachu przy ul. Poniatowskiego. 26 sierpnia 1934 roku odsłonięto pomnik "Bojownikom o wolność i niepodległość", położony nad zalewem rzeki Warty.

10 grudnia 1938 roku miało miejsce poświęcenie i otwarcie dwóch żelbetonowych mostów na Warcie i na zalewie. Już rok później zostały wysadzone przez Armię Poznań podczas kampanii wrześniowej. 20 września 1939 roku Niemcy podpalili synagogę, a Żydów zamknęli w getcie, później wywożąc ich do obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. W kościele farnym władze okupacyjne urządziły magazyn odzieży. Podczas działań wojennych wojska hitlerowskie doszczętnie ograbiły wnętrza kolskich kościołów, a następnie podczas ucieczki podpaliły je.

W latach 1952–1972 w gmachu przy ul. Mickiewicza mieściła się Publiczna Średnia Szkoła Zawodowa. Później jej miejsce zajęła szkoła specjalna. W latach 70. XX wieku władze miasta przeniosły swoją siedzibę ze Starego Miasta do nowego gmachu przy ul. Sienkiewicza. W 1985 roku rozpoczęto remont kapitalny ratusza. Planowano przebudować wnętrza pod kątem przystosowania obiektu do potrzeb Muzeum Technik Ceramicznych. 25 maja 1987 roku miała miejsce katastrofa budowlana ratusza – całkowicie zawaliła się gotycka wieża, niszcząc całą północną część budynku. Do 2008 roku trwała odbudowa.

Obiekty

W obrębie osiedla znajdują się m.in.:

• kościół farny Podwyższenia Krzyża Świętego z 1409 r.
• kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i klasztor bernardynów z XV i XVIII wieku
• ratusz miejski z XVI wieku, odbudowany w XXI wieku
• spichlerz zbożowy z przełomu XVIII i XIX wieku
• budynek Urzędu Miejskiego z końca XIX wieku
• willa "Sejmik" z przełomu XIX i XX wieku
• dom, ul. Grodzka 2 z połowy XIX wieku
• dom, Stary Rynek 26 z 1887 r.
• liczne zabytkowe kamienice z przełomu XIX i XX wieku
• pomnik na miejscu dawnych żydowskich synagog
• Muzeum Technik Ceramicznych
• pomnik "Bojownikom o wolność i niepodległość"

Ulice

Osiedle Stare Miasto obejmuje ulice: