Pniarek obrzeżony
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

żagwiowce

Rodzina

pniarkowate

Rodzaj

pniarek

Gatunek

pniarek obrzeżony

Nazwa systematyczna
Fomitopsis pinicola (Sw.) P. Karst.
Meddn Soc. Fauna Flora fenn. 6: 9 (1881)
Młody owocnik
Stary owocnik
Strefa przyrostu jest wyraźnie jaśniejsza
Stary owocnik u nasady pnia żywej jodły

Pniarek obrzeżony (Fomitopsis pinicola (Sw.) P. Karst.) – gatunek grzybów z rodziny pniarkowatych (Fomitopsidaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Fomitopsidaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1810 r. Olof Swartz, nadając mu nazwę Boletus pinicola. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1881 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Fomitopsis[1].

Synonimów nazwy naukowej ma około 60[2].

Nazwa polska pojawiła się w pracy Stanisława Domańskiego i in. w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma również inne nazwy polskie: huba obrzeżona, huba sosnowa, huba czerwonobrzeżna, żagiew sosnowa[3].

Morfologia

Pokrój

Huba o wieloletnim owocniku przyrośniętym bokiem do drzewa (żywego lub martwego)[4].

Owocnik

Szerokość dochodzi do 40 cm, grubość do 15 cm. Młode egzemplarze mają owocnik spłaszczony, starsze – grubszy, kopytowaty. Starsze owocniki pokryte twardą skórką barwy szarobrązowej z jaśniejszą strefą przyrostu. W czasie dużych upałów skórka ulega stopieniu. Strefa przyrostu – u młodych barwy białawej, pomarańczowej do wiśniowej, u starszych – ciemniejsza i węższa[4].

Rurki

Na dolnej stronie owocnika jest kilka warstw rurek o długości do 8 mm w każdej warstwie, barwy kremowej do żółtawej. Z wiekiem spód owocnika staje się brązowy. Pory rurek okrągłe, regularne. Hymenofor po zgnieceniu, lub na starych owocnikach, przyjmuje barwę kremową[5][6]. Na podstawie ilości warstw rurek nie można jednak określić wieku owocnika, gdyż w ciągu roku może on wytworzyć od jednej do kilku tych warstw[7].

Miąższ

Barwy drewna lub cytrynowożółty do żółtobrązowego, uszkodzony lekko różowieje[4]. W smaku jest gorzki[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki gładkie i bezbarwne, eliptyczne lub podłużnie jajowate, o rozmiarach 6–8 × 3–4 μm[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje tylko na półkuli północnej, w Ameryce Północnej, Europie i Azji[8]. W Europie Środkowej jest pospolity[7]. Również w Polsce jest pospolity[3].

Występuje pospolicie na drzewach iglastych, najczęściej na sośnie zwyczajnej i świerku pospolitym, rzadziej na jodle pospolitej i modrzewiu europejskim[3]. Dość często wyrasta również na drzewach liściastych: olszy czarnej, olszy szarej i brzozie brodawkowatej, ale można go również zaobserwować na licznych drzewach o twardym drewnie, takich jak: różne gatunki klonów, buków, grabów, głogów, także na drzewach owocowych: wiśni ptasiej (czereśni), jabłoni domowej i różnych śliwach[3]. Notowany również na wierzbie białej[3] oraz ogrodowych i parkowych drzewach ozdobnych, takich jak: jodła wonna, jodła balsamiczna, jodła kalifornijska, cyprysik Lawsona, modrzew japoński, Picea asperata, świerk Engelmanna, świerk kłujący, świerk sitkajski, sosna Banksa, sosna wejmutka, daglezja zielona i żywotnik zachodni[9]. Występuje zarówno na żywych jak i martwych drzewach. W górach występuje aż po górną granicę lasu[4].

Znaczenie

Grzyb niejadalny. Groźny pasożyt drzew, powodujący brunatną zgniliznę drewna. Dawniej, pokrojony i rozbity na płatki owocnik służył do tamowania zewnętrznych krwawień. Tak przygotowany i wysuszony owocnik odznacza się znakomitymi właściwościami higroskopijnymi i antybiotycznymi w stosunku do bakterii zakażających otwarte rany[10].

Gatunki podobne

Pniarek różowy (Fomitopsis rosea) o mniejszych owocnikach (do 8 cm szerokości) w kolorze od brudnoróżowego przez purpuroworóżowy do prawie czarnego[4]. Starsze owocniki pniarka obrzeżonego stają się szare i bardzo podobne do hubiaka pospolitego (Fomes fomentarius). Rozróżnić je można po kolorze porów (u pniarka są żółte), strefie przyrostu (u hubiaka jest brązowa) lub próbą zapałki: u hubiaka skórka pod zapaloną zapałką tylko zwęgla się, u pniarka topi[5].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 5 6 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  5. 1 2 3 Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
  6. ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  7. 1 2 Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
  8. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-02-08].
  9. ↑ Jan Dominik, Andrzej Grzywacz, Zagrożenie obcych gatunków drzew iglastych ze strony rodzimej entomofauny oraz mikoflory, Warszawa: Fundacja "Rozwój SGGW", 1998, s. 75-138.
  10. ↑ Xue-Ting Liu i inni, Antibacterial Compounds from Mushrooms II: Lanostane Triterpenoids and an Ergostane Steroid with Activity Against Bacillus cereus Isolated from Fomitopsis pinicola, „Planta Medica”, 76 (05), 2010, s. 464–466, DOI: 10.1055/s-0029-1186227, ISSN 0032-0943 [dostęp 2020-01-23] (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.