Płachetka zwyczajna
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

zasłonakowate

Rodzaj

zasłonak

Gatunek

płachetka zwyczajna

Nazwa systematyczna
Cortinarius caperatus (Pers.) Fr.
Epicr. syst. mycol.: 256 (Uppsala, 1838)

Płachetka zwyczajna (Cortinarius caperatus (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1796 Christian Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Agaricus caperatus. Później zaliczany był także do rodzajów Dryophila, Rozites lub Pholiota. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1838 Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Cortinarius[1].

Synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus caperatus Pers. 1796
  • Dryophila caperata (Pers.) Quél. 1886
  • Pholiota caperata (Pers.) Gillet 1874
  • Rozites caperatus (Pers.) P. Karst. 1879
  • Togaria caperata (Pers.) W.G. Sm. 1908

Polską nazwę nadał Franciszek Błoński w 1889 r. W polskiej literaturze mykologicznej gatunek ten znany też był pod nazwami bydlarka, płachetka, płachta, turek, rozeta pomarszczona[3] lub płachetka kołpakowata[4]. W wyniku badań filogenetycznych przeniesiony został do rodzaju Cortinarius (zasłonak), tak więc nazwy polskie stały się niespójne z nazwą naukową.

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4–12 cm, u młodych grzybów jest jajowaty i półkulisty, później szerokodzwonkowaty, u starszych płaski z tępym garbem. Młode owocniki są oszronione. W okresie suchej pogody staje się pomarszczony i na brzegach popękany. Początkowo ma kolor siwofioletowy, siwawy i na brzegach resztki osłony. Starsze okazy mają kolor od skórzastożółtego do beżowobrązowego[5].

Blaszki

W młodym owocniku gliniastożółte, później rdzawobrązowawe, gęste, wycięte w ząbek, początkowo zakryte białą osłonką[6].

Trzon

Wysokość 7–15 cm, grubość 1–3 cm. Jest cylindryczny, pełny, u nasady bulwiasto rozszerzony. Ma wąski białawo-żółtawy pierścień, powyżej którego jest płatowaty, poniżej włóknisty i prążkowany. Kolor od białawego poprzez kremowy do ochrowego[5].

Miąższ

Biały albo bladokremowy. Smak nieznaczny, zapach niewyraźny[5].

Wysyp zarodników

Rdzawożółty. Zarodniki migdałowate i brodawkowane o średnicy 11–14 × 7–9 µm[4].

Gatunki podobne

Młode owocniki o srebrzystofioletowym kapeluszu są podobne do zasłonaka wonnego (Cortinarius traganus), ten jednak ma nieprzyjemny zapach i blaszki zasłonięte zasnówką[5]. Podobna jest też aksamitkówka złota (Phaeolepiota aurea), ale to w Polsce gatunek rzadki, ma kapelusz złotożółty i pierścień wyraźnie prążkowany[4]. Dorosłe zasłonaki kołpakowate o ochrowej barwie są podobne do kilku innych gatunków zasłonaków, szczególnie, gdy już utracą błoniasty pierścień[7].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku tylko w Ameryce Północnej i Europie[8]. W Europie Środkowej, szczególnie w północnych regionach jest dość pospolity, w innych rzadki[7]. W Polsce również pospolity jest tylko w niektórych okolicach[9].

Grzyb naziemny. Rośnie w lasach świerkowych i sosnowych na ubogich i kwaśnych glebach piaszczystych, zarówno na wilgotnych, jak i suchych. Często występuje w sąsiedztwie porostu chrobotka kubkowego i mchu bielistki siwej. Na podłożu wapiennym w ogóle nie występuje[7]. W Polsce owocniki pojawiają się od lipca do października[4].

Znaczenie

Grzyb mykoryzowy[3] jadalny[4]. Nazwy zwyczajowe: niemka, kołpak, turek, podbołotuszka. Dobry do marynowania w occie. Łatwo robaczywieje. Dopuszczony do obrotu handlowego i przetwórstwa na terenie Polski[10]. Istnieją jednak podobne, lecz trujące gatunki zasłonaków i z tego powodu grzyb ten nie powinien być zbierany przez mniej doświadczonych grzybiarzy[7].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15].
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15].
  3. 1 2 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 594, ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 5 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 403, ISBN 83-09-00714-0.
  5. 1 2 3 4 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 94, ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. ↑ Aurel Dermek, Grzyby, 1981, ISBN 83-217-2357-8.
  7. 1 2 3 4 Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 253–254, ISBN 978-83-258-0588-3.
  8. ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
  9. ↑ Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 186, ISBN 978-83-7073-776-4.
  10. ↑ Płachetka kołpakowata [online] [dostęp 2011-10-19].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.