Mleczaj wełnianka
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

mleczaj

Gatunek

mleczaj wełnianka

Nazwa systematyczna
Lactarius torminosus (Schaeff.) Gray
Nat. Arr. Brit. Pl. 1: 623 (Londyn, 1821)
Zasięg
Mapa zasięgu
Zasięg w Europie i Azji
Hymenofor owocnika

Mleczaj wełnianka (Lactarius torminosus (Schaeff.) Gray) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Takson ten został zdiagnozowany taksonomicznie po raz pierwszy przez Jacoba Schaeffera (jako Agaricus torminosus) w 1774 r. Do rodzaju Lactarius został przeniesiony przez Samuela Graya w „A Natural Arrangement of British Plants” z 1821 r. Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus torminosus Schaeff. 1774
  • Galorrheus torminosus (Schaeff.) P. Kumm. 1871
  • Lactaria torminosa (Schaeff.) Pers. 1797
  • Lactarius torminosus var. sublateritius Kühner & Romagn. 1954
  • Lactifluus torminosus (Schaeff.) Kuntze 1891

Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1888 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: bedłka wełniana, bawełnianka, bawełnica, bedłka rydzowa, jelonek, rydz koński, rydz kosmaty, wełnianka, mleczaj wełniasty[3]. Niektóre nazwy regionalne: rydz fałszywy, rydz koński, rydz kosmaty, rydz dziki, rydz psi, nibyrydzyk, bawełnianka, wełniak, kosmal, kudłatka, włosianka[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 4–10 (do 15) cm, z centralnym wgłębieniem, pokryty filcowatą skórką, która podczas dużej wilgotności powietrza staje się nieco lepka. Brzeg kapelusza jest przeważnie podwinięty, pokryty zwisającymi z niego wełnistymi kosmkami[5]. Kolor kapelusza cielistoróżowy, brązowoczerwony, w starszych okazach płowieje do pomarańczowoochrowego[6].

Hymenofor

Blaszkowy, blaszki barwy jasnokremowej lub białe, o gładkich ostrzach, gęsto rozstawione (ze śródblaszkami), nieco zbiegające na trzon[5].

Trzon

Cylindryczny, o długości 4–8 cm i średnicy ok. 1,2 cm, barwy jasnoróżowej, ochroworóżowej lub biały, u młodych owocników pełny, potem pusty w środku[5].

Miąższ

Zbudowany z kulistawych komórek, które powodują jego specyficzną kruchość i nieregularny przełam. Biały, twardy, o owocowej lub terpentynowej woni i ostrym, piekącym smaku[5]. Pod działaniem FeSo4 staje się szarożółtawy[7].

Mleczko

Początkowo wypływa obficie. Jest białe i nie zmienia barwy na powietrzu, Silnie piecze na języku i w gardle[7].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki szeroko rlipsoidalne o rozmiarach 7–9 (10) × 6–7 μm. Na powierzchni posiadają niskie, ale wyraźne brodawki połączone niepełną siateczką. Podstawki mają rozmiar 40–48 × 7–9 μm. Wąskowrzecionowate pleurocystydy mają rozmiar 30–80 × 6–8 μm, cheilocystydy są mniejsze i dość liczne. Skórka zewnętrzna w kapeluszu zbudowana jest z wąskich strzępek o nieco śluzowaciejących ścianach[7].

Występowanie i siedlisko

Jest rozprzestrzeniony na całej półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego[4]. Występuje także w Australii[8]. W Polsce jest pospolity[3].

Rośnie w lasach i parkach w obecności brzóz, z którymi tworzy mikoryzę. Można go spotkać na piaszczystych lub gliniastych, kwaśnych glebach, zazwyczaj w towarzystwie mchów[6]. W Polsce wytwarza owocniki od lipca do listopada[3].

Znaczenie

W większości krajów Europy uważany jest za grzyb trujący. W stanie surowym zawiera on substancje, które mogą powodować nudności, wymioty lub biegunkę[9][6]. Po dłuższym gotowaniu i odlaniu wody traci własności trujące, jednak nadal nie nadaje się do spożycia, gdyż jego ostry smak przechodzi w gorycz. W niektórych krajach Europy Północnej i Wschodniej grzyby te po przegotowaniu i odlaniu wody kisi się w beczkach, podobnie jak kapustę. Takie przygotowanie pozbawia je ostrego smaku i nadają się do spożycia, w krajach skandynawskich są nawet uważane za bardzo smaczne[10]. Opracowana dla FAO lista podaje, że mleczaj wełnianka jest uważany za grzyb jadalny w Bułgarii, na Białorusi, Ukrainie i w Rosji[11].

Jest czasami atakowany przez pasożytniczego grzyba Hypomyces lateritius[12].

Gatunki podobne

Jest bardzo podobny do jadalnego rydza (Lactarius deliciosus), jednak owłosienie i piekący smak łatwo pozwalają go od niego odróżnić. Podobne, wełniste owłosienie i piekący smak ma mleczaj piekący (Lactifluus bertillonii ), jednak jest od mleczaja wełnianki znacznie jaśniejszy. Podobny i również mający ostry smak jest też mleczaj najostrzejszy (Lactarius acerrimus), ale ma on blaszki widelcowato połączone, a po uszkodzeniu przebarwia się na brązowo[9].

Przypisy

  1. 1 2 Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
  3. 1 2 3 Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.
  5. 1 2 3 4 Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 426. ISBN 83-7404-513-2.
  6. 1 2 3 Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  7. 1 2 3 Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
  8. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].
  9. 1 2 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  10. ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
  11. ↑ Eric Boa: Wild edible fungi : A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
  12. ↑ Günter R.W. Arnold: Gigantische Askosporen bei Peckiella lateritia (Fr.) Maire. In: Hermann Jahn (Hrsg.): Westfälische Pilzbriefe. Band 7, 1968
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.