Geopora arenicola

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	kustrzebniaki
Rząd	kustrzebkowce
Rodzina	Pyronemataceae
Rodzaj	zagrzebka
Gatunek	Geopora arenicola
Nazwa systematyczna
Geopora arenicola (Lév.) Kers Svensk bot. Tidskr. 68(3): 345 (1974)

Geopora arenicola (Lév.) Kers – gatunek grzybów z rodziny Pyronemataceae^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Geopora, Pyronemataceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1848 r. Joseph-Henri Léveillé, nadając mu nazwę Peziza arenicola. Obecną nazwę podał Lars Erik Kers w 1974 r.^[1] Ma 14 synonimów. Niektóre z nich:

• Lachnea arenicola (Lév.) Gillet 1880
• Scutellinia arenicola (Lév.) Kuntze 1891
• Sepultaria arenicola (Lév.) Massee 1895^[2].

Morfologia

Owocnik

Częściowo jest to grzyb podziemny. Kuliste owocniki przez kilka miesięcy rozwijają się pod ziemią, zanim przebiją się przez powierzchnię gleby, nawet wówczas ich dolna część często jest zagrzebana w ziemi. Pękają wówczas na 5 do 7 dość regularnych ramion przybierając kształt popękanej miseczki o wysokości do 2,5 cm i średnicy od 1 do 2,5 cm. Wewnętrzna płodna powierzchnia hymenialna ma barwę od jasnokremowej do szarawobeżowej i jest gładka. Sterylna powierzchnia zewnętrzna ma barwę od bladobrązowej do średniobrązowej, jest szorstka, pokryta mikroskopijnymi jasnobrązowymi włosami i zwykle oblepiona cząstkami roślin i gleby. Miąższ kruchy^[3].

Cechy mikroskopowe

Worki 8-zarodnikowe, jednorzędowe, cylindryczne, 250– 300 × 18–21 µm. Askospory 24,1–27,8 × 12,3–15,7 µm, szkliste, elipsoidalne, zwykle zawierające jedną centralną gutulę i kilka mniejszych na biegunach. Parafizy cylindryczne, szkliste, z drobnymi ziarnistymi kropelkami w protoplazmie, o średnicy 2–3 µm, septowane, na końcach poszerzone do 6–8 µm. Subhymenium o grubości do 50 µm, zwartej strukturze, ze splątanymi komórkami o średnicy 5–10 µm. Środkowa warstwa miąższu o grubości 450–500 µm, zbudowana z pęcherzykowatych, cylindrycznych lub gruszkowatych komórek o wymiarach 10–40 × 5–15 µm. Warstwa zewnętrzna o grubości 120–160 µm, zbudowana z kulistych, gruszkowatych lub wielokątnych komórek o średnicy 20–60 µm, splątanych z cylindrycznymi komórkami pęcherzykowymi. Zwykle są to komórki grubościenne (1-2 µm), brązowawo pigmentowane. Rozwijają się z nich włoski i strzępki grzybni wrastającej w podłoże. Komórki brzegowe sklejające się z sobą, wydłużone, maczugowate, gęsto septowane. Włoski gęste, pokrywające powierzchnię apotecjum, u nasady splecione ze strzępkami grzybni i niełatwe do odróżnienia, proste i kręte, bardzo długie (do 1000 µm), grubościenne (1,5–2 µm), septowane, inkrustowane, brązowo pigmentowane, często rozwidlone^[4].

Gatunki podobne

Geopora arenicola jest makroskopowo praktycznie nie do odróżnienia od zagrzebki piaskowej Geopora arenosa, która także występuje w suchych, piaszczystych miejscach, szczególnie na wydmach. Zarodniki Geopora arenosa są mniejsze (22–25 × 11–15 µm) w porównaniu z 24–28 × 12–16 µm w przypadku Geopora arenicola. Przez niektórych mykologów gatunki te uważane są za synonimy^[3].

Występowanie i siedlisko

Geopora arenicola występuje głównie w Ameryce Północnej i Europie, podano pojedyncze stanowiska także w Ameryce Południowej i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona, występuje od Morza Śródziemnego na południu aż po archipelag Svalbard i Grenlandię na północy^[5]. W Polsce M.A. Chmiel w 2006 r. przytoczyła 8 stanowisk^[6], w późniejszych latach znaleziono jeszcze inne stanowiska tego gatunku^[7]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków rzadkich i wartych objęcia ochroną^[8].

Grzyb naziemny i podziemny^[3]. Występuje na glebach piaszczystych, często w przybrzeżnych systemach wydm. Przypuszczalnie jest grzybem mykoryzowym współżyjącym z różnymi gatunkami krzewów^[3].

Grzyb trujący^[3].

Przypisy