Wstawki, parafizy, parafyzy (łac. paraphysae) – płonne komórki znajdujące się między zarodniami lub rodniami, np. w obrębie kupek zarodni paproci[1], między rodniami mchów[2], czy między workami w hymenium workowców. Płonne włosy, zwane wstawkami, występują także między plemniami i lęgniami wewnątrz konceptakli u makroglonów. U niektórych gatunków (np. Fucus platycarpus) wstawki wyrastają ponad zagłębienie konceptaklum, tworząc pęczek włosków[3]. Włosowate wstawki znajdujące się między organami generatywnymi u mchów często zakończone kulistymi komórkami[3].
Wstawki u grzybów
U grzybów mają często nitkowaty kształt i są lekko poszerzone na szczycie[4]. Mogą być trwałe, lub rozpadające się i zanikające[5]. Według części autorów parafizy występują też u podstawczaków w pyknidiach[3].
U grzybów wstawki są jednym z elementów hamatecjum. Zazwyczaj są rozgałęzione, wielokomórkowe i pojedynczo rozmieszczone między workami. Czasami jednak w wierzchołkowej części owocnika łączą się, tworząc warstwę okrywającą worki (epitecjum). Wstawki biorą udział w uwalnianiu zarodników z owocnika, pod wpływem wody bowiem pęcznieją i wypychają worki z zarodnikami na zewnątrz owocnika. Morfologia parafiz odgrywa dużą rolę przy identyfikacji wielu gatunków grzybów[6].
Wyróżnia się dwa typu parafiz:
- rosnące od dna worka w górę,
- rosnące od ujścia worka w dół (parafizy wierzchołkowe)[7].
Schemat budowy perytecjum u porostów. 1 – kora górna, 2 – warstwa glonów, 3 – rdzeń, 4 – inwolukrelum, 5 – ostiola, 6 – peryfizy, 7 – parafizy, 8 – worki z zarodnikami, 9 – ekscypulum
Typy hamatecjum: 1 – pusty owocnik, 2 – z parafizami, 3 – z parafizami wierzchołkowymi, 4 – ze strzępkami, 5 – z parafyzoidami, 6 – z pseudoparafizami, 7 – z peryfizami
Przypisy
- ↑ James Merryweather, Britain’s ferns a field guide to the clubmosses, quillworts, horsetails and ferns of Great Britain and Ireland, Princeton 2020, s. 33, ISBN 0-691-19057-7, OCLC 1159420093.
- ↑ Z. Podbielkowski, I. Rejment-Grochowska, A. Skirgiełło, Rośliny zarodnikowe, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 576, ISBN 83-01-04394-6.
- 1 2 3 Richard Harder, Eduard Strasburger, Botanika: podręcznik dla szkół wyższych, wyd. 2, Warszawa: PWRiL, 1967, s. 634–635.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Hanna Wójciak, Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ Joanna Marcinkowska, Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, ISBN 978-83-09-01048-7.
- ↑ E.S. Luttrell, Paraphysoids, pseudoparaphyses, and apical paraphyses, „Transactions of the British Mycological SocietyV”, 48 (1), 1965, s. 135–144, DOI: 10.1016/S0007-1536(65)80018-3.