Gąska niekształtna
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

gąskowate

Rodzaj

gąska

Gatunek

gąska niekształtna

Nazwa systematyczna
Tricholoma portentosum (Fr.) Quél.
Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 338 (1872)
Owocniki gąski niekształtnej podczas wilgotnej aury

Gąska niekształtna (Tricholoma portentosum (Fr.) Quel.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus portentosum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1872 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1].

Niektóre synonimy łacińskie[2]:

  • Agaricus portentosus Fr. 1821
  • Gyrophila portentosa (Fr.) Quél. 1886
  • Gyrophila sejuncta var. portentosa (Fr.) Quél. 1896
  • Melanoleuca portentosa (Fr.) Murrill 1914

Nazwę polską nadał Stanisław Chełchowski w 1898 r.[3] Nazwy regionalne to rycerzyk niekształtny, siwka, gąska siwka, siwa, siwa, bura lub szara, siwek, siwula[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 3–10 cm, powierzchnia siwa, blado szara, ciemnoszara, często z odcieniem oliwkowym, żółtawym lub fioletowym oraz z charakterystycznymi czarniawymi, wrośniętymi promieniowo włókienkami. Początkowo owocnik jest stożkowato wypukły, później rozpłaszczony, z podwiniętymi brzegami, często z tępym garbkiem pośrodku, zazwyczaj z pofalowanymi brzegami. Podczas wilgoci nieco śliski[5].

Blaszki

Początkowo białe, potem szarawe, średnio gęste, cienkie, wycięte z ząbkiem[6].

Trzon

Wysokość 5–10 cm, grubość 2 cm. Jest cylindryczny, pełny, gładki, błyszczący. Powierzchnia biaława z żółtawym lub szarawym odcieniem, na starość miejscami żółtozielonawy[6][5].

Miąższ

Biały, tylko pod skórką kapelusza siny. Nie zmienia barwy po uciśnięciu. Smak łagodny – słodkawy i orzechowy, zapach mączysty[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki o średnicy 5–6 × 4–5 µm, jajowate, gładkie, bezbarwne[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Afryce i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony[7]. W Polsce gatunek pospolity[8].

Owocniki wytwarza od października do grudnia w borach sosnowych z dużą ilością porostów lub mchów, lubi gleby piaszczyste, prawie zawsze gromadnie, czasami razem z gąską zielonką (Tricholoma equestre); miejscami częsta[6].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy[3]. Grzyb jadalny. Nadaje się do zup, marynowania w occie i duszenia[6].

Gatunki podobne

Jest kilka gatunków gąsek o podobnym, siwoczarnym ubarwieniu[5]:

  • gąska pieprzna (Tricholoma virgatum). Ma kapelusz ostrostożkowaty, bez włókienek i jest pikantna w smaku,
  • gąska czarnołuskowa (Tricholoma atrosquamosum) ma na kapeluszu czarniawe łuski,
  • gąska ziemistoblaszkowa (Tricholoma terreum) ma kapelusz włóknisto-łuseczkowaty,
  • gąska ostra (Tricholoma sciodes) ma kapelusz jedwabiście błyszczący, w smaku jest ostra.

Ponieważ często ma żółtawy odcień, może być pomylona także z żółtymi gąskami: gąską zielonką (Tricholoma equestre) i gąską zielonożółtą (Tricholoma sejunctum)[8].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2015-11-15].
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-11-15].
  3. 1 2 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ Pančíková i inni, Grzyby, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo "Sport i Turystyka", 1984, ISBN 83-217-2357-8, OCLC 749631763 [dostęp 2018-10-21].
  5. 1 2 3 4 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. 1 2 3 4 5 E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  7. ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-06-22].
  8. 1 2 Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-776-4.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.