Fort IXa
Zwischenwerk 9a
Symbol zabytku nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1][2]
Ilustracja
Koszary szyjowe Fortu IXa
Państwo

 Polska

Miejscowość

Poznań

Adres

ulicy 28 Czerwca 1956 r.[1]
ob. 60 ark. 20 dz. 1/4[3]

Typ budynku

fort

Architekt

Komitet Inżynieryjny Głównego Inspektoratu Twierdz

Rozpoczęcie budowy

1877

Ukończenie budowy

1881

Ważniejsze przebudowy

lata 40. XX wieku

Właściciel

Miasto Poznań[3]

Plan budynku
Plan budynku
Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Fort IXaZwischenwerk 9a”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Fort IXaZwischenwerk 9a”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Fort IXaZwischenwerk 9a”
Ziemia52°21′52″N 16°54′08″E/52,364444 16,902222

Fort IXa (Witzleben, Wincentego Aksamitowskiego) (oryg. Zwischenwerk IXa) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Dębcu przy ulicy 28 Czerwca 1956 r.[1].

Historia

Zbudowany został w latach 1877–1881, w pierwszym etapie budowy twierdzy fortowej[4]. Jest to jedyny zachowany fort pośredni starego typu. Fort otrzymał nazwę Witzleben (do 1902 r. nazwę tę nosił Nadszaniec II Witzleben). W 1931 r. zmieniono patronów na polskich, Fort IXa otrzymał imię pułkownika Wincentego Aksamitowskiego[uwaga 1].

15 kwietnia 1919 r. fort IXa (wraz z IX) został przeznaczony dla podoficerskiej szkoły piechoty[5].

Podczas bitwy o Poznań, 26 stycznia 1945 r. po godzinie 18, fort i Lasek Dębiecki został ostrzelany ogniem artyleryjskim[6]. Dzięki temu Niemcy broniący linii kolejowej uciekli, a bataliony 226 i 240 pułku wdarły się na tereny wokół fortu[7]; 240 pułk oskrzydlił fort i późnym wieczorem próbował się dostać do wnętrza[6][8]. Nie udała się próba wejścia do fortu przez wysadzenie pancernych włazów. Saperzy wrzucili do kominów wentylacyjnych łatwopalną mieszankę i zapalili ją granatami ręcznymi. Załoga fortu ewakuowała się w panice. Część żołnierzy niemieckich uciekła, do niewoli zabrano 200[8][9].

Od 2007 r. fort wynajmuje firma organizująca w nim gry paintballowe[10].

Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[11].

Lokalizacja i konstrukcja

Zdjęcie satelitarne fortu (1965).

Obiekt znajduje się w sąsiedztwie Zespołu Szkół Licealno-Technicznych oraz osiedli mieszkaniowych. Przy forcie, na zachodzie, linia kolejowa Poznań – Wrocław, w pobliżu przystanek Poznań Dębiec. Dojazd do fortu drogą forteczną (ul. 28 Czerwca 1956 r.) i drogą rokadową (ul. Czechosłowacka); układ dróg wskazuje na planowaną przeprawę promową lub most pontonowy przez Wartę jako alternatywę dla mostu kolejowego na Starołęce[12].

Fort jest zbliżony układem do zbudowanego w podobnym okresie Fortu IVa, różnicę stanowią dwie kaponiery czołowe, które zostały zamienione stronami[13]. Wewnątrz fortu znajduje się jedyna zachowana forteczna ręczna pompa wodna[14].

Przebudowy

Po 1892 r. zainstalowano dwa stanowiska obserwacyjne W.T.90[15]. Obiekt został przebudowany na początku lat czterdziestych XX wieku, spowodowane to było modernizacją trasy kolejowej Poznań-Wrocław[14]. Rozebrano wtedy prawy bark fortu wraz z kaponierą, a zamiast oryginalnej fosy postawiono prowizoryczne ogrodzenie[14].

Uwagi

  1. ↑ Władze wojskowe proponowały gen. Kazimierza Dzierżanowskiego, jednak władze cywilne nalegały by nie nadawać fortom imion osób żyjących.

Przypisy

  1. 1 2 3 Miasto Poznań, System Informacji Przestrzennej, Miejski Konserwator Zabytków: Zespół Fortów Zewnętrznego Pierścienia Fortyfikacji Pruskich. [dostęp 2013-06-24]. (pol.).
  2. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych województwa wielkopolskiego (31-03-2013). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013. s. 160. [dostęp 2013-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-12)]. (pol.).
  3. 1 2 Geopoz: Przeglądarka danych SIP. Miasto Poznań. [dostęp 2013-06-24]. (pol.)., warstwa: Grunty Miasta Poznania
  4. ↑ Maria Strzałko, Raport o stanie zabytków miasta Poznania, Miasto Poznań, 2007.
  5. ↑ Polak 1988 ↓, s. 167.
  6. 1 2 Tadeusz Świtała. Styczeń 1945. Jak to się zaczęło?. „Kronika Miasta Poznania”. 1/1985, s. 79. Wydawnictwo Miejskie. (pol.).
  7. ↑ Szumowski 1985 ↓, s. 232-233, 238.
  8. 1 2 Szumowski 1985 ↓, s. 243.
  9. ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 313.
  10. ↑ KaT: Paintball w Forcie IXa. Zabytek jest bezpieczny?. epoznan.pl, 2011-04-11. [dostęp 2013-06-30]. (pol.).
  11. ↑ Instytut na rzecz ekorozwoju: Natura 2000: „Fortyfikacje w Poznaniu”. [dostęp 2013-06-25]. (pol.).
  12. ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 223.
  13. ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 142.
  14. 1 2 3 Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 226.
  15. ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 156, 226.

Bibliografia

  • Zbigniew Szumowski: Boje o Poznań 1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, s. 232-243.
  • Bogusław Polak: Poznańskie Fortyfikacje. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988.
  • Jacek Biesiadka, Andrzej Gawlak, Szymon Kucharski, Mariusz Wojciechowski: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.