 270 (O/63) z dnia 20.03.1957 r.[1] | |||||||||||||
| kościół farny, kościół parafialny, konkatedra, bazylika mniejsza | |||||||||||||
 Bazylika konkatedralna św. Jakuba Apostoła | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||
| Bazylika mniejsza • nadający tytuł |
od 10 lipca 2004 | ||||||||||||
| Wezwanie |
św. Jakub Apostoł | ||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Olsztyna  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||||||||||
 53°46′33,71″N 20°28′39,27″E/53,776031 20,477575 | |||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||
Bazylika konkatedralna św. Jakuba Apostoła w Olsztynie – kościół zbudowany w II poł. XIV wieku.
Historia
W 1596 wieżę kościoła (w części drewnianą) zastąpiono nową. Utrzymana była, jak cały kościół, w stylu gotyckim. Miała 63 m wys. Kościół nie jest orientowany, aczkolwiek wieża kościoła wskazuje kierunek na Rzym. W 1721 przebudował go Piotr Olchowski z Reszla (kaplice boczne). W 1864 kościołowi groziło zawalenie i musiano go zamknąć. Oddano go do użytku po generalnym remoncie wykonanym w latach 1866-1868, ale prace nad restauracją wnętrza i nadaniem mu neogotyckiego koloru trwały jeszcze kilkanaście lat. W 1896 z nieznanych przyczyn wybuchł w kościele pożar i wyrządził sporo strat. Co najmniej od 1565 (brak danych dla wcześniejszego okresu) wygłaszano w kościele kazania po polsku. W 1599 proboszcz olsztyński, Ambroży Merten, prosił o zwolnienie z urzędu, ponieważ nie znał języka polskiego – mowy swych parafian. Na początku XVIII wieku wszyscy księża olsztyńscy byli Polakami. W ciągu wieków odwiedzali olsztyński kościół, modlili się w nim wybitni Polacy: Jan Dantyszek, Marcin Kromer i Ignacy Krasicki, wszyscy trzej piastujący godność biskupów warmińskich oraz król Władysław IV (1635). W latach 1898-1900 był tu organistą Feliks Nowowiejski, kompozytor "Roty" i "Legendy Bałtyku", a w latach 1979-1981 biskup Józef Glemp (późniejszy prymas Polski) zarządzał stąd diecezją warmińską. Od 1945 prokatedra, od 1973 konkatedra, od 2004 bazylika mniejsza.
Bazylika nocą
Wieża bazyliki
Wnętrze świątyni
W porównaniu z bogactwem swej architektury kościół ma znacznie skromniejsze wyposażenie wnętrza. W 1807, podczas wojen napoleońskich, Francuzi zamknęli w nim półtora tysiąca jeńców rosyjskich, a ci, broniąc się przed ostrym mrozem, spalili tu wszystko, co mógł strawić ogień. Mimo to zachowało się w kościele trochę zabytków ruchomych z okresu:
- gotyku (m.in. tabernakulum ścienne z kratą gotycką, tryptyk późnogotycki),
- renesansu (m.in. dekoracja malarska tabernakulum ściennego, tryptyk św. Krzyża, świeczniki),
- baroku (rzeźby apostołów św. Andrzeja i św. Jakuba Starszego, krucyfiks ponadnaturalnej wielkości, obraz Matki Boskiej Różańcowej, chrzcielnica i in.)
Nawa główna i widziany w tle ołtarz główny
Ołtarz
Ambona
Organy
Tryptyk z pocz. XVI w.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-05-06].
Bibliografia
- Henryk Madej, Współkatedra św. Jakuba Starszego w Olsztynie, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1980.
