17-Hydroksyprogesteron
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

C21H30O3

Masa molowa

330,46 g/mol

Identyfikacja
Numer CAS

68-96-2
604-09-1 (izomer 17α)
604-10-4 (izomer 9β,10α)

PubChem

6238

DrugBank

DB14570

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC

G03DA03, G03FA02

Stosowanie w ciąży

kategoria B

17-Hydroksyprogesteron (łac. hydroxyprogesteronum) – organiczny związek chemiczny z grupy steroidów. Pochodna progesteronu zawierająca grupę hydroksylową w pozycji 17. U człowieka jest to hormon kory nadnerczy, jeden z głównych metabolitów progesteronu i prekursor androgenów niewykazujących aktywności androgennej. Pomiary stężenia tego hormonu stosuje się w diagnostyce chorób nadnerczy. Używany jako lek hormonalny wykazujący silne i długotrwałe działanie gestagenne.

Miejsce w steroidogenezie

17-OH-progesteron powstaje z progesteronu wskutek działania 17α-hydroksylazy lub z 17-hydroksypregnenolonu pod wpływem 3β-hydroksysterydodehydrogenazy. Może być przekształcony do 11-deoksykortyzolu (pod wpływem 21-hydroksylazy) lub do Δ4-androstendionu (pod wpływem 17,20-desmolazy).

Farmakokinetyka

Hydroksyprogesteron wiąże się w znacznym stopniu z białkami osocza. Biologiczny okres półtrwania wynosi 6 dni.

Diagnostyka

Oznaczenia stężenia 17-OH-progesteronu dokonuje się w surowicy krwi. Wartości i zakres norm laboratoryjnych są takie same dla kobiet i mężczyzn, i wynoszą zwykle (w zależności od laboratorium): 0,9-3,9 nmol/l (30-130 ng/dl).

Znaczenie

Oznaczenie stężenia 17-OH-progesteronu wykorzystuje się w diagnostyce chorób nadnerczy. W zależności od potrzeb diagnostycznych dokonuje się przygodnego oznaczenia poziomu hormonu w surowicy krwi lub po stymulacji innymi substancjami (tzw. testy czynnościowe).

W diagnostyce nadmiaru androgenów nadnerczowych, pośród innych testów czynnościowych, ocenia się poziom 17-OH-progesteronu w teście pobudzania syntetyczną kortykotropiną.

W diagnostyce hirsutyzmu wartości stężenia 17-OH-progesteronu w granicach normy wskazują na hirsutyzm idiopatyczny. Wysokie stężenia (także po stymulacji przy użyciu ACTH), przy potwierdzeniu hamowania w teście hamowania deksametazonem, mogą wskazywać na niedobór 21-hydroksylazy jako przyczynę hirsutyzmu.

Niedobór 21-hydroksylazy może być przyczyną wrodzonego przerostu nadnerczy. Skutkiem defektu enzymatycznego jest nagromadzenie 17-OH-progesteronu, który nie może ulec przekształceniu w 11-deoksykortyzol i kortyzol. W postaci klasycznej stężenie 17-OH-progesteronu wielokrotnie przewyższa normę (zwykle wynosi powyżej 30 nmol/l [1000 ng/dl]). W postaci nieklasycznej, kryterium rozpoznania jest stwierdzenie zwiększenia stężenia 17-OH-progesteronu po stymulacji ACTH (powyżej 15-30 nmol/l [500-1000 ng/dl]). Monitorowanie poziomu m.in. 17-OH-progesteronu jest elementem leczenia wrodzonego przerostu nadnerczy z niedoboru 21-hydroksylazy.

W obecności zwiększonych stężeń DHEA-S lub androstendionu, oznaczenie 17-OH-progesteronu jest elementem diagnostyki incydentaloma nadnerczy.

Zwiększone stężenie 17-OH-progesteronu może wskazywać na obecność raka nadnercza.

Wskazania

  • niedomoga lutealna
  • zagrażające i nawykowe poronienia
  • pierwotny i wtórny brak miesiączki
  • bolesne miesiączkowanie
  • przerost błony śluzowej macicy
  • krwawienia z macicy
  • poronienia nawykowe

Przeciwwskazania

  • nadwrażliwość na lek
  • nowotwory i stany przednowotworowe sutka i narządów rodnych
  • krwawienia z dróg rodnych
  • poronienie zatrzymane
  • okres laktacji
  • epizody zakrzepowo-zatorowe
  • udar mózgu
  • choroby wątroby

Działania niepożądane

  • wymioty
  • bóle głowy
  • uczucie zmęczenia
  • depresja
  • zwiększenie masy ciała
  • obrzęki
  • zaburzenia cyklu miesiączkowego
  • zmniejszenie popędu płciowego
  • zaburzenia czynności wątroby lub nerek
  • skórne objawy alergiczne

Preparaty

  • Kaprogest – roztwór do wstrzykiwań 0,125 g/ml

Dawkowanie

Domięśniowo, według zaleceń lekarza. Zwykle przy poronieniu zagrażającym 125–500 mg raz w tygodniu.

Uwagi

Hydroksyprogesteronu nie należy stosować u kobiet karmiących piersią.

Przypisy

  1. 1 2 Hydroxyprogesterone, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2013-01-27] (ang.).
  2. 1 2 17α-Hydroxyprogesterone (nr 46337) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2021-07-01]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

Bibliografia

  • Indeks leków Medycyny Praktycznej 2005, Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, ISBN 83-7430-006-X.
  • Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty za zasadach EBM. Pod redakcją prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika. Wyd. I. T. I. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005, s. 1098, 1102, 1118–21. ISBN 83-7430-031-0. (pol.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.