.jpg.webp) Świbka morska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina |
świbkowate | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Juncaginaceae Richard Démonstr. Bot.: ix. Mai 1808[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Juncago Seg.[4] = Triglochin Riv. ex L.[5] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Świbkowate (Juncaginaceae Rich.) – rodzina kosmopolitycznych roślin zielnych, należąca do rzędu żabieńcowców (Alismatales), obejmująca trzy[2] lub cztery[6] rodzaje z ok. 35[3]–43[6] gatunkami. Rośliny spotykane są na obu półkulach głównie na wybrzeżach[6] i w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego[3], rzadko w strefie międzyzwrotnikowej[2]. Zasiedlają głównie siedliska mokradłowe[6], często zasolone[7]. Znaczenie użytkowe mają niektóre gatunki jadalne, spożywane jako warzywo, z rodzaju świbka[3] (liście świbki morskiej i kłącze T. procerum[8]) oraz Cycnogeton[6]. Z drugiej strony niektóre gatunki z rodziny (w tym świbka morska[9]) zawierają w liściach sporo cyjanowodoru i mogą powodować zatrucia bydła[8] i owiec[9]. W liściach obecne bywają także druzy (kryształki szczawianu wapnia)[9].
Morfologia
.jpg.webp)
- Pokrój
- Jednoroczne lub (częściej) wieloletnie geofity zielne, zasiedlające środowiska wodne lub błotne[10]. Rośliny kłączowe, przy czym kłącze bywa cienkie lub tęgie, korzenie cienkie, u Triglochin zdarzają się bulwy korzeniowe. U niektórych gatunków występują rozłogi[8].
- Liście
- Liście odziomkowe, wynurzone, siedzące, języczkowate (u Triglochin), uszkowate. Blaszki równowąskie[10][8]. W kątach pochew liściowych występują tzw. łuski śródpochowowe, czasem włosowatego kształtu. Same pochwy tworzą czasem coś w rodzaju cebuli[9].
- Kwiaty
- Rośliny jednopienne. Kwiaty niewielkie[9], obupłciowe lub jednopłciowe (kwiaty w górnej części kwiatostanów bywają tylko męskie)[8], zebrane w kłosopodobne grona lub kłosy, szypułkowe, wyrastające na głąbiku[10][8]. Okwiat zwykle obecny, rzadziej brak, zwykle z 6 listków, rzadziej z 4 lub składający się z jednego listka. Pręciki siedzące 1, 4 lub 6[8]. Ziarna pyłku kuliste[10]. W podłużnej zwykle zalążni rozwija się tylko jeden zalążek. Znamię słupka małe, nabrzmiałe[9].
- Owoce
- Orzeszki lub rozłupnie[10]. Nasiona z dużym zarodkiem, ale pozbawione bielma[9].
Systematyka
W obrębie rodziny rodzaj Tetroncium zajmuje pozycję bazalną. Cycnogeton i Triglochin są siostrzane względem siebie, a wyodrębniany dawniej gatunek Lilaea scilloides (w tym także wyodrębniany we własną rodzinę Lilaeaceae np. w systemie Hutchinsona z 1959) okazał się zagnieżdżony w obrębie rodzaju Triglochin, w którym jest siostrzany dla kompleksu T. bulbosa. Z kolei zaliczany tu dawniej monotypowy rodzaj Maundia z gatunkiem M. triglochinoides okazał się siostrzany dla kladu obejmującego rodziny Potamogetonaceae i Posidoniaceae i w efekcie został wyodrębniony w osobną rodzinę[2][3][11].
Rodzina od dawna uznawana jest za blisko spokrewnioną z bagnicowatymi Scheuchzeriaceae (łączy je m.in. obecność specyficznego dla nich glikozydu cyjanogennego triglochininy). Obie rodziny sytuowane były tradycyjnie w rzędzie Zosterales[8] (np. w systemie Cronquista z 1981[7]), przy czym wskazywano też na związki z rzędem żabieńcowców Alismatales, do którego w końcu włączono je wraz z resztą Zosterales. Ze względu na większe zróżnicowanie na poziomie rodzajów na półkuli południowej rodzina uznawana jest za pochodzącą z Gondwany[8].
- Pozycja rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd żabieńcowce Alismatales[2].
| żabieńcowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Cycnogeton Endlicher
- Lilaea Humb. & Bonpl. – takson monotypowy obejmujący jeden gatunek Lilaea scilloides (Poir.) Hauman (w niektórych ujęciach włączany do Triglochin)[2]
- Tetroncium Willd. – takson monotypowy obejmujący jeden gatunek Tetroncium magellanicum Willd.
- Triglochin L. – świbka
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-10-18] (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 Jan Thomas Johansson: Juncaginaceae A. Rich.. [w:] The Phylogeny of Angiosperms [on-line]. [dostęp 2020-10-16].
- ↑ Family: Juncaginaceae Rich.. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2010-05-12].
- 1 2 The Plant List (2010). Version 1.. [dostęp 2011-02-04].
- 1 2 3 4 5 6 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 481, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- 1 2 Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981, s. 1062–1064. ISBN 0-231-03880-1.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 R.R. Haynes, D.H. Les, L.B. Holm-Nielsen: Juncaginaceae. W: The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. IV. Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). K. Kubitzki (red. nacz.). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 260–263.
- 1 2 3 4 5 6 7 Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 348. ISBN 83-7079-779-2.
- 1 2 3 4 5 Robert R. Haynes, C. Barre Hellquist: Juncaginaceae Richard. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA. [dostęp 2020-10-16].
- ↑ Sokoloff, D. & Mering, Sabine von & Jacobs, Surrey & Remizowa, Margarita. Morphology of Maundia supports its isolated phylogenetic position in the early-divergent monocot order Alismatales. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 173, s. 12–45, 2013. DOI: 10.1111/boj.12068.