Warto też wspomnieć o rycerzach Sarmatach. Wierzący w szczególną misję Polaków, rzekomych potomków starożytnego ludu Sarmatów, walczą z wrogami Polski, między innymi z niewiernymi (Turkami, Tatarami). Jeden z sarmackich rycerzy, Jan Chryzostom Pasek, opisze swe niezwykłe,nie tylko wojenne, wyczyny w swoich pamiętnikach. Rycerzy Sarmatów odnajdziemy też w Trylogii Henryka Sienkiewicza. Uwagę zwraca zwłaszcza mocny w gębie i przy stole, słabszy w boju pan Zagłoba (typ żołnierza samochwała), swe tchórzostwo pokrywający sprytem, niezwykłymi opowieściami oraz przyjaźnią ze znamienitymi rycerzami. Typem rycerza bez skazy jest Jan Skrzetuski, typem hulaki i zawadiaki, który jednak przechodzi duchową przemianę – Andrzej Kmicic, „pierwszą szablą Rzeczypospolitej”, zaś „Hektorem kamienieckim” – Michał Wołodyjowski, mały rycerz. Warto też wspomnieć silnego jak tur dzielnego pana Podbipiętę o gołębim sercu, przyjaciela Wołodyjowskiego i Skrzetuskiego. Wielu z nich (Wołodyjowski, Podbipięta) ginie w obronie Rzeczypospolitej.