1. ‘rżnąć, ciąć, krajać’; 2. ‘rzeźbić, ryć; wyrzynać, szlifować’; 3. dawniej też ‘nacinać, karbować’.
Pochodzenie:
Od XIV w.; ogsłow. (por. czes. řezat, ros. rézať) < psłow. *rězati ‘ciąć, rżnąć, przecinać, nacinać’ pochodzącego od pie. *urēģ- ‘rozbijać, ciąć, tłuc’.
Pierwotna postać
W stpol. występowały postaci rzezać / rzazać ‘krajać, ciąć, rozcinać; odcinać, ucinać; kastrować; ryć, wyrzynać’.
Źródło
Żeby rzazał każdy z nas ślepą zazdrość.
Marcin Bielski (1495-1575)
Na sobie swe odzienie rzazał.
Kazania gnieźnieńskie, koniec XIV w.
Bożki rzezane staroświecką robotą.
Wacław Potocki (1626-1696)
poleca
b/d
obrzezać
1. ‘rytualnie obciąć napletek’; 2. stpol. ‘naciąć, przyciąć’; w stpol. miał też formę obrzazać
poleca
100%
2 głosy
raz
1. ‘uderzenie, cios’; 2. ‘jeden (w liczeniu)’; 3. ‘wypadek, zdarzenie’; 4. dawniej ‘czyn, uczynek’; 5. w funkcji przysłówka ‘kiedyś, w pewnej chwili’; 6. na razie ‘tymczasem’; 7. od razu ‘bardzo szybko, zaraz, natychmiast’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *razъ ‘cięcie, uderzenie, cios’ będącego pierwotnie nazwą czynności utworzoną od czasownika *rezati ‘ciąć, rżnąć, przecinać, nacinać’; w stpol. występowała też postać raza
poleca
b/d
razić
1. ‘obrażać poczucie estetyczne, poczucie sprawiedliwości, uczciwości, sprawiać niemiłe wrażenie’; 2. ‘o źródle światła, promieniowania: być zbyt silnym, jaskrawym’; ‘wywoływać porażenie’; 3. ‘zadawać razy, ciosy, rany’; 4. ‘o zjawiskach negatywnych: zaskoczyć, przerazić lub załamać kogoś’; 5. dawniej też ‘robić na kims wrażenie, zwracać uwagę’; od XV w.; ogsłow.< psłow. *raziti ‘ciąć, siec, zadawać ciosy; ostro oddziaływać na zmysły lub na umysł’ – dawna forma wielokrotna od psłow. *rezati
poleca
b/d
poleca
b/d
poleca
b/d
poleca
b/d
rzeź
1. ‘ubój zwierząt’; 2. ‘masowe zabijanie, mordowanie’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *rězь ‘cięcie, rżnięcie’ – nazwy czynności utworzonej od psłow. czasownika *rězati ‘ciąć, rżnąć, przecinać, nacinać’
poleca
60%
5 głosów
rzeźba
1. ‘rzeźbienie, rzeźbiarstwo’; 2. ‘wyrzeźbiony przedmiot, rzeźbiarskie dzieło artystyczne’; 3. dawniej ‘rzeź, mord, zabijanie’; od XVIII w.; słowo ogsłow. – jego prapostacią było *rězьba ‘cięcie, rżnięcie’ – nazwa czynności utworzona od psłow. czasownika *rězati; wtórnie nastąpiła konkretyzacja znaczenia do ‘tego, co wycięte, wyrzeźbione’
poleca
b/d
rżnąć
1. ‘ciąć, przecinać, przerzynać, krajać’; 2. ‘wycinać, wyrzynać, ryć, grawerować’; 3. ‘zabijać, mordować’; od XVII w.; pochodzi od psłow. dialektalnego *rьznąti ‘zacząć ciąć, krajać, przecinać’ – czasownika utworzonego od psłow. *rězati ‘ciąć, rżnąć, przecinać, nacinać’; w pol. rozwój postaci: z pierwotnego *rzznąć > *rzżnąć > rżnąć / rznąć
Materiał opracowany przez eksperta