-ak (język polski)

wymowa:
​
znaczenia:

przyrostek

(1.1) …tworzy nazwy istot niedorosłych[1]
(1.2) …tworzy spieszczenia[2]
(1.3) …tworzy rzeczowniki osobowe od rzeczowników[3]
(1.4) …tworzy rzeczowniki osobowe od przymiotników i imiesłowów przymiotnikowych[4]
(1.5) …tworzy rzeczowniki materialne[3]
(1.6) …tworzy nazwy narzędzi związanych z wykonywaniem określonych czynności[5]
(1.7) pot. …tworzy nazwy osób od skrótowców[6]
(1.8) gw. (Warszawa) …tworzy rzeczowniki od innych części mowy[7]
(1.9) gw. …tworzy nazwy miejsc[8]
odmiana:
przykłady:
(1.1) chłopak, źrebak
(1.2) kociak, psiak
(1.3) biedak, ponurak
(1.4) trzeciak, zdechlak
(1.5) maliniak[9], miedziak[3]
(1.6) czerpak
(1.7) ujociak
(1.8) schaboszczak, warszawiak[7]
składnia:
kolokacje:
synonimy:
(1.6) gw. (Górny Śląsk) -ok[10]
(1.9) gw. (Górny Śląsk) -ok[8]
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
przyr. -czak, -niak[11]
związki frazeologiczne:
etymologia:
(1.1) regionalizm mazowiecki[11]
(1.3-6) prasł. *-akъ oraz prasł. *-jakъ[12]
uwagi:
zobacz słowa kończące się na „-ak”
(1) Niezwykle rzadko pojawiają się wyrazy z sufiksem -ak utworzone od przysłówków lub wyrażeń; są to raczej okazjonalizmy[13].
(1.1) Przyrostek ten początkowo występował na Mazowszu, następnie rozprzestrzenił się na tereny północnej Polski jako produktywny w gwarach. Obecnie występuje także w języku ogólnym, przede wszystkim w słownictwie potocznym[14].
(1.1-5, 8) Tworzy nowe formacje słowotwórcze z rzeczownikami wszystkich rodzajów[15].
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 122.
  2. ↑ Natalia Długosz, Porównanie wybranych typów słowotwórczych w zakresie rzeczownikowych formacji deminutywnych z różnymi formantami w języku polskim i języku bułgarskim, „Linguistica Copernicana” nr 2/2009, s. 274.
  3. 1 2 3 Michał Jaworski, Podręczna gramatyka języka polskiego, WSiP, Warszawa 1986, s. 59.
  4. ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 125.
  5. ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 126.
  6. ↑ Michał Jaworski, Podręczna gramatyka języka polskiego, WSiP, Warszawa 1986, s. 61.
  7. 1 2 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „Warszawiak czy warszawianin?” w: Poradnia językowa PWN.
  8. 1 2 Ewa Rudnicka-Fira, Profesjolekt górniczy w dobie współczesnych przemian cywilizacyjnych (morfologiczne i syntaktyczne sposoby jego wzbogacania), w: Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność pod red. Urszuli Sokólskiej, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2017, s. 281.
  9. ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 124.
  10. ↑ Ewa Rudnicka-Fira, Profesjolekt górniczy w dobie współczesnych przemian cywilizacyjnych (morfologiczne i syntaktyczne sposoby jego wzbogacania), w: Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność pod red. Urszuli Sokólskiej, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2017, s. 278.
  11. 1 2 Henryk Gaertner, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Część III, 1. Słowotwórstwo, Książnica – Atlas, Warszawa – Lwów 1934, s. 306.
  12. ↑ Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001, s. 357.
  13. ↑ Henryk Gaertner, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Część III, 1. Słowotwórstwo, Książnica – Atlas, Warszawa – Lwów 1934, s. 304.
  14. ↑ Błażej Osowski, Nazwy istot niedorosłych w osiemnastowiecznych inwentarzach z Wielkopolski, ze szczególnym uwzględnieniem formacji z -ę i -ak, w: Gwary dziś. 7. Rocznik poświęcony dialektologii słowiańskiej, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2015, s. 98.
  15. ↑ Henryk Gaertner, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Część III, 1. Słowotwórstwo, Książnica – Atlas, Warszawa – Lwów 1934, s. 303, 304.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.