zmówić

From z- +‎ mówić. First attested in 1301–1350.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zmɔːvit͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zmovit͡ɕ/

zmówić pf (imperfective zmawiać)

1. (transitive, intransitive, reflexive with się) to agree, to make a deal [+accusative], [+ na (accusative)], [+infinitive]
   • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187, Poznań:

     Tedi gednacze yeli, smoui[s]li szø do woyevod[y] na spitane

     [Tedy jednacze jeli, smowi[s]li się do wojewod[y] na spytanie]

   • 1967 [1401], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 172, Kościan:

     Jacosm ia medzy gimi smowil, iszby ieden na drugego ne *mayl wstawacz (leg. ustawiać) *rog

     [Jakośm ja miedzy jimi smowił, iżby jeden na drugiego nie miał ustawiać rok]

   • 1959 [1404], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 560, Poznań:

     Iacosm ne smowil s panem Mroczkem pospolu gechacz w Carnowo szø wansadz (leg. wwiązać)

     [Jakośm nie smowił z panem Mroczkiem pospołu jechać w Karnowo się wwięzać]

   • 1897 [1409], Teki Adolfa Pawińskiego, volume IV, number 1739:

     Jakom ia sch woythem ne schmowil szø ni s lawniki, gdim Janowi rok sdal

     [Jakom ja z wojtem nie smowił się ni s ławniki, gdym Janowi rok zdał]

   • 1967 [1412], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 472, Kościan:

     Yz Woczech ne szmowil tey szmowy sz Baworowskim

     [Iż Wociech nie zmowił tej zmowy z Baworowskim]

2. to swear, to ally, to bind by oath
   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXII, page 10:

     Serua semper illesa coniurati, gl. id est confederati smowyonego, vyernego, iura consorcii, gl. sodalici

     [Serua semper illesa coniurati, gl. id est confederati smowionego, wiernego, iura consorcii, gl. sodalicii]

3. (reflexive with się) to make peace, to enter an alliance
4. (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 444:

     Bo vyedzyal (sc. Judasz), yze Zydovye szye smovyly na smyercz mylego Iesusza

     [Bo wiedział (sc. Judasz), iże Żydowie sie smowili na śmierć miłego Jesusa]

5. to result in a marriage proposal
   • 1920 [1427], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 2907:

     Iacom ya nye smouil Voycechowi syostri... Eze Wlodek nye smouil Voycyechowi syostri

     [Jakom ja nie smowił Wojciechowi siostry... Eże Włodek nie smowił Wojciechowi siostry]

6. to set up, to make an appointment
   • 1959 [1414], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 703, Poznań:

     Jaco Jan ne ssmowil swego possla (sc. na dzień), kyedi by mal wyecze w szwey wsszy

     [Jako Jan nie smowił swego posła (sc. na dzień), kiedy by miał wiece w swej wsi]

7. (law) to arrange, to agree, to set or determine a legal window or deadline in advance
   • 1959 [1408], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 645, Poznań:

     Jacosm smowil rok medzi panem Dobrogostem a medzi Bodzanthø... w ssobothø po Gromniczach

     [Jakośm smowił rok miedzy panem Dobrogostem a miedzy Bodzętą... w sobotę po Gromnicach]

8. to say verbally, to utter
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎, page dv 3:

     Sø ta ista sloua zmouona ochcem suøtim, iemuz bese ymø Symeon

     [Są ta ista słowa zmowiona oćcem świętym, jemuż biesze imię Symeon]

9. to foretell, to prophesy (to predict the future)
   • 1922 [Fourteenth century], Jan Łoś, editor, Początki piśmiennictwa polskiego. (Przegląd zabytków językowych)‎, page 232:

     Ale naam na vszitek na ze[mię przyszedł, jako Iza] yas profeta dobrze i podobne zmow[ił]

     [Ale nam na użytek na zie[mię przyszedł, jako Iza] jasz profeta dobrze i podobnie zmow[ił]]

10. (phonetics) to aspirate, to say with aspiration
    • 1885 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume I, page 494:

      Szmowyly aspirati

      [Zmowili aspirati]

11. to say from start to finish; to recite a prayer
    • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎, Krakow, page 711:

      Yesthl[h]yby sye tho przygodzylo kthoremv brathv thego nye spelnyczi..., thedy pothem ma trzy paczyerze zmoviczy, zpyaczi y zpelnyczi (dicatur)

      [Jestl[h]iby sie to przygodziło ktoremu bratu tego nie spełnić(i)..., tedy potem ma trzy pacierze zmowić(i), śpiać(i) i spełnić(i) (dicatur)]

• Polish: zmówić

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “zmówić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Inherited from Old Polish zmówić. By surface analysis, z- +‎ mówić. Compare Czech smluvit.

• IPA^(key): /ˈzmu.vit͡ɕ/

• Audio 1, zmówić

  (file)

• Audio 2, zmówić się

  (file)

• Rhymes: -uvit͡ɕ
• Syllabification: zmó‧wić

zmówić pf (imperfective zmawiać)

1. (transitive) to say grace, to say a prayer

   Synonym: odmówić

   Hypernym: powiedzieć

2. (transitive, dated) to get someone to work

   Synonym: zatrudnić

3. (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)

   Synonym: namówić się

4. (reflexive with się) to collude, to conspire, to plot, to scheme (to secretly make a decision or agree to act against someone with someone else)

   Synonym: namówić się

5. (reflexive with się) to bring up (to raise a topic with someone)

• zmówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• zmówić in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ZMÓWIĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.09.2009
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zmówić”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “zmówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zmówić”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 8, Warsaw, page 566
• zmówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego