خرس

See also: جرس, حرس, and خَرس

Arabic

Root
خ ر س (ḵ-r-s)

Pronunciation 1

IPA^(key): /xa.ri.sa/

Verb

خَرِسَ • (ḵarisa) I, non-past يَخْرَسُ‎ (yaḵrasu)

to be mute, to be dumb
to become silent, keep silent, hold one's tongue

Conjugation

Conjugation of

خَرِسَ

(form-I sound, verbal noun خَرَس)

active voice الْفِعْل الْمَعْلُوم
verbal noun الْمَصْدَر					خَرَس ḵaras
active participle اِسْم الْفَاعِل					خَارِس ḵāris
passive participle اِسْم الْمَفْعُول					مَخْرُوس maḵrūs
		singular الْمُفْرَد			dual الْمُثَنَّى		plural الْجَمْع
		1^st person الْمُتَكَلِّم	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب	1^st person الْمُتَكَلِّم	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب
past (perfect) indicative الْمَاضِي	m	خَرِسْتُ ḵaristu	خَرِسْتَ ḵarista	خَرِسَ ḵarisa	خَرِسْتُمَا ḵaristumā	خَرِسَا ḵarisā	خَرِسْنَا ḵarisnā	خَرِسْتُمْ ḵaristum	خَرِسُوا ḵarisū
past (perfect) indicative الْمَاضِي	f	خَرِسْتُ ḵaristu	خَرِسْتِ ḵaristi	خَرِسَتْ ḵarisat	خَرِسْتُمَا ḵaristumā	خَرِسَتَا ḵarisatā	خَرِسْنَا ḵarisnā	خَرِسْتُنَّ ḵaristunna	خَرِسْنَ ḵarisna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	m	أَخْرَسُ ʔaḵrasu	تَخْرَسُ taḵrasu	يَخْرَسُ yaḵrasu	تَخْرَسَانِ taḵrasāni	يَخْرَسَانِ yaḵrasāni	نَخْرَسُ naḵrasu	تَخْرَسُونَ taḵrasūna	يَخْرَسُونَ yaḵrasūna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	f	أَخْرَسُ ʔaḵrasu	تَخْرَسِينَ taḵrasīna	تَخْرَسُ taḵrasu	تَخْرَسَانِ taḵrasāni	تَخْرَسَانِ taḵrasāni	نَخْرَسُ naḵrasu	تَخْرَسْنَ taḵrasna	يَخْرَسْنَ yaḵrasna
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	m	أَخْرَسَ ʔaḵrasa	تَخْرَسَ taḵrasa	يَخْرَسَ yaḵrasa	تَخْرَسَا taḵrasā	يَخْرَسَا yaḵrasā	نَخْرَسَ naḵrasa	تَخْرَسُوا taḵrasū	يَخْرَسُوا yaḵrasū
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	f	أَخْرَسَ ʔaḵrasa	تَخْرَسِي taḵrasī	تَخْرَسَ taḵrasa	تَخْرَسَا taḵrasā	تَخْرَسَا taḵrasā	نَخْرَسَ naḵrasa	تَخْرَسْنَ taḵrasna	يَخْرَسْنَ yaḵrasna
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	m	أَخْرَسْ ʔaḵras	تَخْرَسْ taḵras	يَخْرَسْ yaḵras	تَخْرَسَا taḵrasā	يَخْرَسَا yaḵrasā	نَخْرَسْ naḵras	تَخْرَسُوا taḵrasū	يَخْرَسُوا yaḵrasū
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	f	أَخْرَسْ ʔaḵras	تَخْرَسِي taḵrasī	تَخْرَسْ taḵras	تَخْرَسَا taḵrasā	تَخْرَسَا taḵrasā	نَخْرَسْ naḵras	تَخْرَسْنَ taḵrasna	يَخْرَسْنَ yaḵrasna
imperative الْأَمْر	m		اِخْرَسْ iḵras		اِخْرَسَا iḵrasā			اِخْرَسُوا iḵrasū
imperative الْأَمْر	f		اِخْرَسِي iḵrasī		اِخْرَسَا iḵrasā			اِخْرَسْنَ iḵrasna
passive voice الْفِعْل الْمَجْهُول
		singular الْمُفْرَد			dual الْمُثَنَّى		plural الْجَمْع
		1^st person الْمُتَكَلِّم	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب	1^st person الْمُتَكَلِّم	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب
past (perfect) indicative الْمَاضِي	m	خُرِسْتُ ḵuristu	خُرِسْتَ ḵurista	خُرِسَ ḵurisa	خُرِسْتُمَا ḵuristumā	خُرِسَا ḵurisā	خُرِسْنَا ḵurisnā	خُرِسْتُمْ ḵuristum	خُرِسُوا ḵurisū
past (perfect) indicative الْمَاضِي	f	خُرِسْتُ ḵuristu	خُرِسْتِ ḵuristi	خُرِسَتْ ḵurisat	خُرِسْتُمَا ḵuristumā	خُرِسَتَا ḵurisatā	خُرِسْنَا ḵurisnā	خُرِسْتُنَّ ḵuristunna	خُرِسْنَ ḵurisna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	m	أُخْرَسُ ʔuḵrasu	تُخْرَسُ tuḵrasu	يُخْرَسُ yuḵrasu	تُخْرَسَانِ tuḵrasāni	يُخْرَسَانِ yuḵrasāni	نُخْرَسُ nuḵrasu	تُخْرَسُونَ tuḵrasūna	يُخْرَسُونَ yuḵrasūna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	f	أُخْرَسُ ʔuḵrasu	تُخْرَسِينَ tuḵrasīna	تُخْرَسُ tuḵrasu	تُخْرَسَانِ tuḵrasāni	تُخْرَسَانِ tuḵrasāni	نُخْرَسُ nuḵrasu	تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	m	أُخْرَسَ ʔuḵrasa	تُخْرَسَ tuḵrasa	يُخْرَسَ yuḵrasa	تُخْرَسَا tuḵrasā	يُخْرَسَا yuḵrasā	نُخْرَسَ nuḵrasa	تُخْرَسُوا tuḵrasū	يُخْرَسُوا yuḵrasū
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	f	أُخْرَسَ ʔuḵrasa	تُخْرَسِي tuḵrasī	تُخْرَسَ tuḵrasa	تُخْرَسَا tuḵrasā	تُخْرَسَا tuḵrasā	نُخْرَسَ nuḵrasa	تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	m	أُخْرَسْ ʔuḵras	تُخْرَسْ tuḵras	يُخْرَسْ yuḵras	تُخْرَسَا tuḵrasā	يُخْرَسَا yuḵrasā	نُخْرَسْ nuḵras	تُخْرَسُوا tuḵrasū	يُخْرَسُوا yuḵrasū
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	f	أُخْرَسْ ʔuḵras	تُخْرَسِي tuḵrasī	تُخْرَسْ tuḵras	تُخْرَسَا tuḵrasā	تُخْرَسَا tuḵrasā	نُخْرَسْ nuḵras	تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna

Pronunciation 2

IPA^(key): /xa.ra.sa/

Verb

خَرَسَ • (ḵarasa) I, non-past يَخْرُسُ‎ (yaḵrusu)

to guess, estimate
to conjecture, surmise
tell an untruth, falsehood; lie

Conjugation

Conjugation of

خَرَسَ

(form-I sound, verbal noun خَرْس)

active voice الْفِعْل الْمَعْلُوم
verbal noun الْمَصْدَر					خَرْس ḵars
active participle اِسْم الْفَاعِل					خَارِس ḵāris
passive participle اِسْم الْمَفْعُول					مَخْرُوس maḵrūs
		singular الْمُفْرَد			dual الْمُثَنَّى		plural الْجَمْع
		1^st person الْمُتَكَلِّم	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب	1^st person الْمُتَكَلِّم	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب
past (perfect) indicative الْمَاضِي	m	خَرَسْتُ ḵarastu	خَرَسْتَ ḵarasta	خَرَسَ ḵarasa	خَرَسْتُمَا ḵarastumā	خَرَسَا ḵarasā	خَرَسْنَا ḵarasnā	خَرَسْتُمْ ḵarastum	خَرَسُوا ḵarasū
past (perfect) indicative الْمَاضِي	f	خَرَسْتُ ḵarastu	خَرَسْتِ ḵarasti	خَرَسَتْ ḵarasat	خَرَسْتُمَا ḵarastumā	خَرَسَتَا ḵarasatā	خَرَسْنَا ḵarasnā	خَرَسْتُنَّ ḵarastunna	خَرَسْنَ ḵarasna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	m	أَخْرُسُ ʔaḵrusu	تَخْرُسُ taḵrusu	يَخْرُسُ yaḵrusu	تَخْرُسَانِ taḵrusāni	يَخْرُسَانِ yaḵrusāni	نَخْرُسُ naḵrusu	تَخْرُسُونَ taḵrusūna	يَخْرُسُونَ yaḵrusūna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	f	أَخْرُسُ ʔaḵrusu	تَخْرُسِينَ taḵrusīna	تَخْرُسُ taḵrusu	تَخْرُسَانِ taḵrusāni	تَخْرُسَانِ taḵrusāni	نَخْرُسُ naḵrusu	تَخْرُسْنَ taḵrusna	يَخْرُسْنَ yaḵrusna
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	m	أَخْرُسَ ʔaḵrusa	تَخْرُسَ taḵrusa	يَخْرُسَ yaḵrusa	تَخْرُسَا taḵrusā	يَخْرُسَا yaḵrusā	نَخْرُسَ naḵrusa	تَخْرُسُوا taḵrusū	يَخْرُسُوا yaḵrusū
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	f	أَخْرُسَ ʔaḵrusa	تَخْرُسِي taḵrusī	تَخْرُسَ taḵrusa	تَخْرُسَا taḵrusā	تَخْرُسَا taḵrusā	نَخْرُسَ naḵrusa	تَخْرُسْنَ taḵrusna	يَخْرُسْنَ yaḵrusna
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	m	أَخْرُسْ ʔaḵrus	تَخْرُسْ taḵrus	يَخْرُسْ yaḵrus	تَخْرُسَا taḵrusā	يَخْرُسَا yaḵrusā	نَخْرُسْ naḵrus	تَخْرُسُوا taḵrusū	يَخْرُسُوا yaḵrusū
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	f	أَخْرُسْ ʔaḵrus	تَخْرُسِي taḵrusī	تَخْرُسْ taḵrus	تَخْرُسَا taḵrusā	تَخْرُسَا taḵrusā	نَخْرُسْ naḵrus	تَخْرُسْنَ taḵrusna	يَخْرُسْنَ yaḵrusna
imperative الْأَمْر	m		اُخْرُسْ uḵrus		اُخْرُسَا uḵrusā			اُخْرُسُوا uḵrusū
imperative الْأَمْر	f		اُخْرُسِي uḵrusī		اُخْرُسَا uḵrusā			اُخْرُسْنَ uḵrusna
passive voice الْفِعْل الْمَجْهُول
		singular الْمُفْرَد			dual الْمُثَنَّى		plural الْجَمْع
		1^st person الْمُتَكَلِّم	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب	1^st person الْمُتَكَلِّم	2^nd person الْمُخَاطَب	3^rd person الْغَائِب
past (perfect) indicative الْمَاضِي	m	خُرِسْتُ ḵuristu	خُرِسْتَ ḵurista	خُرِسَ ḵurisa	خُرِسْتُمَا ḵuristumā	خُرِسَا ḵurisā	خُرِسْنَا ḵurisnā	خُرِسْتُمْ ḵuristum	خُرِسُوا ḵurisū
past (perfect) indicative الْمَاضِي	f	خُرِسْتُ ḵuristu	خُرِسْتِ ḵuristi	خُرِسَتْ ḵurisat	خُرِسْتُمَا ḵuristumā	خُرِسَتَا ḵurisatā	خُرِسْنَا ḵurisnā	خُرِسْتُنَّ ḵuristunna	خُرِسْنَ ḵurisna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	m	أُخْرَسُ ʔuḵrasu	تُخْرَسُ tuḵrasu	يُخْرَسُ yuḵrasu	تُخْرَسَانِ tuḵrasāni	يُخْرَسَانِ yuḵrasāni	نُخْرَسُ nuḵrasu	تُخْرَسُونَ tuḵrasūna	يُخْرَسُونَ yuḵrasūna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	f	أُخْرَسُ ʔuḵrasu	تُخْرَسِينَ tuḵrasīna	تُخْرَسُ tuḵrasu	تُخْرَسَانِ tuḵrasāni	تُخْرَسَانِ tuḵrasāni	نُخْرَسُ nuḵrasu	تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	m	أُخْرَسَ ʔuḵrasa	تُخْرَسَ tuḵrasa	يُخْرَسَ yuḵrasa	تُخْرَسَا tuḵrasā	يُخْرَسَا yuḵrasā	نُخْرَسَ nuḵrasa	تُخْرَسُوا tuḵrasū	يُخْرَسُوا yuḵrasū
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	f	أُخْرَسَ ʔuḵrasa	تُخْرَسِي tuḵrasī	تُخْرَسَ tuḵrasa	تُخْرَسَا tuḵrasā	تُخْرَسَا tuḵrasā	نُخْرَسَ nuḵrasa	تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	m	أُخْرَسْ ʔuḵras	تُخْرَسْ tuḵras	يُخْرَسْ yuḵras	تُخْرَسَا tuḵrasā	يُخْرَسَا yuḵrasā	نُخْرَسْ nuḵras	تُخْرَسُوا tuḵrasū	يُخْرَسُوا yuḵrasū
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	f	أُخْرَسْ ʔuḵras	تُخْرَسِي tuḵrasī	تُخْرَسْ tuḵras	تُخْرَسَا tuḵrasā	تُخْرَسَا tuḵrasā	نُخْرَسْ nuḵras	تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna

Khalaj

Noun

خِرس (xirs) (definite accusative خِرسی, plural خِرسلَر)

Arabic spelling of xirs (“bear”)

Declension

Declension of خرس

	singular	plural
nominative	خرس	خرسلَر
genitive	خرسۆݧ	خرسلَریݧ
dative	خرسکه	خرسلَرکه
definite accusative	خرسۆ	خرسلَری
locative	خرسچه	خرسلَرچه
ablative	خرسده	خرسلَرده
instrumental	خرسله	خرسلَرله
equative	خرسوارا	خرسلَروارا

Persian


Iranian Persian	خرس
Dari	خرس
Tajik	хирс

(xers, “bear”)

Etymology

From Proto-Iranian *Hŕ̥šah (compare Avestan 𐬀𐬭𐬴𐬀 (arṣ̌a), Ossetian арс (ars)), from Proto-Indo-Iranian *Hŕ̥ćšas (compare Sanskrit ऋक्ष (ṛkṣá)), from Proto-Indo-European *h₂ŕ̥tḱos. Compare Armenian արջ (arǰ), Greek άρκτος (árktos), αρκούδα (arkoúda), Latin ursus, French ours, Welsh arth.

Pronunciation

(Classical Persian) IPA^(key): [xiɾs]

(Dari, formal) IPA^(key): [xɪɹs]
- (Kabuli) IPA^(key): [xɪɹs]
- (Hazaragi) IPA^(key): [xiɹs]

(Iran, formal) IPA^(key): [xeɹs]

(Tajik, formal) IPA^(key): [χiɹs]

Readings
Classical reading^?	xirs
Dari reading^?	xirs
Iranian reading^?	xers
Tajik reading^?	xirs

Noun

خرس • (xers) (plural خرس‌ها (xers-hâ))

bear
- c. 1260s, Jalāl ad-Dīn Mohammad Rūmī, translated by Reynold A. Nicholson, مثنوی معنوی [Masnavi-ye-Ma'navi], volume V, verse 2006:
  شیر و گرگ و خرس و هر گور و دده، گرد بر گرد تو شب گرد آمده.
  šir o gorg o xers o har gur o dade, gerd bar gerd-e to šab gerd âmade.
  Lions and wolves and bears and onagers and [other] wild animals gather around thee by night.

Inflection

Enclitic-attached forms of خرس (xers) (Iranian Persian)

Basic forms of خرس (xers)
	singular	plural
bare	خرس (xers)	خرس‌ها (xers-hấ) خرسا ^△ (xersấ)
definitive direct object	خرس را (xers râ) خرس رو ^△ (xerso)	خرس‌ها را (xers-hấ râ) خرسا رو ^△ (xersấ ro)
ezâfe	خرس (xers-e)	خرس‌های (xers-hấ-ye) خرسای ^△ (xersấ-ye)
marked indefinite or relative definite	خرسی (xers-i)	خرس‌هایی (xersấn-i, xers-hấ-i) خرسایی ^△ (xersấi)
^△ Colloquial.

Predicative forms of خرس (xers)
	singular	plural
1^st person (“I am, we are”)	خرسم (xersam)	خرسیم (xersim)
2^nd person (“you are”)	خرسی (xersi)	خرسید (xersid) خرسین ^△ (xersin)
3^rd person (“he/she/it is, they are”)	خرس است (xers ast) خرسه ^△ (xerse)	خرسند (xersand) خرسن ^△ (xersan)
^△ Colloquial.

Derived terms

خرس آفتاب (xers-e âftâbe, “sun bear”)
خرس تنبل (xers-e tanbal, “sloth bear”)
خرس خاکستری (xers-e xâkestari, “grizzly bear”)
خرس سیاه (xers-e siyâh, “black bear”)
خرس سیاه آسیایی (xers-e siyâh-e âsiyâyi, “Asiatic black bear”)
خرس سیاه آمریکایی (xers-e siyâh-e âmrikâyi, “American black bear”)
خرس عینکی (xers-e 'eynaki, “spectacled bear”)
خرس قطبی (xers-e qotbi, “polar bear”)
خرس قهوه‌ای (xers-e qahve-'i, “brown bear”)
خرس پاندا (xers-e pândâ, “panda bear”)

Descendants

→ Khalaj: xirs
→ Munji: xərs
→ Ottoman Turkish: خرس (hırs)
→ Pashto: خرس
→ Wakhi: خرس
→ Urdu: خرس (xirs)
→ Yagnobi: хирс (xirs)

South Levantine Arabic

Root
خ ر س
1 term

Etymology

From Arabic خَرِسَ (ḵarisa).

Pronunciation

IPA^(key): /xi.ris/, [ˈxi.rɪs]
Audio (al-Lidd) (file)

Verb

خرس • (ḵiris) I (present بخرس (biḵras))

to be quiet, to shut up
Synonym: سكت (sakat)

Conjugation

Conjugation of خرس (ḵiris)
		singular			plural
		1^st person	2^nd person	3^rd person	1^st person	2^nd person	3^rd person
past	m	خرست (ḵrist)	خرست (ḵrist)	خرس (ḵiris)	خرسنا (ḵrisna)	خرستو (ḵristu)	خرسو (ḵirsu)
past	f	خرست (ḵrist)	خرستي (ḵristi)	خرست (ḵirsat)	خرسنا (ḵrisna)	خرستو (ḵristu)	خرسو (ḵirsu)
present	m	بخرس (baḵras)	بتخرس (btiḵras)	بخرس (biḵras)	منخرس (mniḵras)	بتخرسو (btiḵrasu)	بخرسو (biḵrasu)
present	f	بخرس (baḵras)	بتخرسي (btiḵrasi)	بتخرس (btiḵras)	منخرس (mniḵras)	بتخرسو (btiḵrasu)	بخرسو (biḵrasu)
subjunctive	m	أخرس (ʔaḵras)	تخرس (tiḵras)	يخرس (yiḵras)	نخرس (niḵras)	تخرسو (tiḵrasu)	يخرسو (yiḵrasu)
subjunctive	f	أخرس (ʔaḵras)	تخرسي (tiḵrasi)	تخرس (tiḵras)	نخرس (niḵras)	تخرسو (tiḵrasu)	يخرسو (yiḵrasu)
imperative	m		اخرس (iḵras)			اخرسو (iḵrasu)
imperative	f		اخرسي (iḵrasi)			اخرسو (iḵrasu)

Urdu

Etymology

PIE word
*h₂ŕ̥tḱos

From Classical Persian (xirs, “bear”).

Pronunciation

(Standard Urdu) IPA^(key): /xɪɾs/

Noun

خرس • (xirs) ?

bear
a vulgar person; scoundrel; rogue

Declension

Declension of خرس
	singular	plural
direct	خرس (xirs)	خرس (xirs)
oblique	خرس (xirs)	خرسوں (xirsō̃)
vocative	خرس (xirs)	خرسو (xirsō)

Declension of خرس
	singular	plural
direct	خرس (xirs)	خرسیں (xirsẽ)
oblique	خرس (xirs)	خرسوں (xirsõ)
vocative	خرس (xirs)	خرسو (xirso)

Derived terms

خِرْس بازی (xirs-bāzī, “roughhousing”)

References

“خرس”, in اُردُو لُغَت (urdū luġat) (in Urdu), Ministry of Education: Government of Pakistan, 2017.
Qureshi, Bashir Ahmad (1971) “خرس”, in Kitabistan's 20th Century Standard Dictionary‎, Lahore: Kitabistan Pub. Co.
Platts, John Thompson (1884) “خرس”, in A dictionary of Urdu, classical Hindi, and English, London: W. H. Allen & Co., →ISBN, →OCLC
“خرس”, in ریخْتَہ لُغَت (rexta luġat) - Rekhta Dictionary [Urdu dictionary with meanings in Hindi & English], Noida, India: Rekhta Foundation, 2024.

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.