Ziarnojadek plamoskrzydły
Sporophila americana[1]
(Gmelin, 1789)
Ilustracja
Samiec sfotografowany w Iranduba (stan Amazonas, Brazylia)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

tanagrowate

Podrodzina

ziarnojadki

Rodzaj

Sporophila

Gatunek

ziarnojadek plamoskrzydły

Synonimy
  • Loxia americana Gmelin,1789[2]
  • Sporophila murallae Chapman, 1915
Podgatunki
  • S. a. americana (Gmelin, 1789)
  • S. a. dispar Todd, 1922
  • S. a. murallae Chapman, 1915
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg występowania (bez S. a. murallae)

Ziarnojadek plamoskrzydły[4][5] (Sporophila americana) – gatunek małego ptaka z rodziny tanagrowatych (Thraupidae), występujący w północnej połowie Ameryki Południowej. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern).

Systematyka

Pierwszego naukowego opisu gatunku – na podstawie holotypu pochodzącego z okolic Kajenny w Gujanie Francuskiej – dokonał niemiecki przyrodnik Johann Friedrich Gmelin w 1789 roku, nadając mu nazwę Loxia americana[2]. Dawniej ziarnojadek plamoskrzydły był łączony w jeden gatunek z ziarnojadkiem kruczym (S. corvina)[6]. Obecnie wyróżnia się trzy podgatunki S. americana[5][7]:

  • S. a. americana (Gmelin, 1789) – ziarnojadek plamoskrzydły
  • S. a. dispar Todd, 1922
  • S. a. murallae Chapman, 1915 – ziarnojadek białobrody

W 2007 roku South American Classification Committee (SACC) nadał ziarnojadkowi białobrodemu status odrębnego gatunku[8]. Jednak w związku z napływem nowych informacji o zmienności w upierzeniu i rozmieszczeniu geograficznym tych ptaków, w 2022 roku SACC ponownie rozpatrzył status tego taksonu i „zdegradował” go do rangi podgatunku S. americana[9]; decyzję tę zaakceptował IOC[7]. IUCN nadal traktuje ziarnojadka białobrodego jako osobny gatunek[3].

Morfologia

Samiec S. a. murallae (stan Acre, Brazylia)

Mały ptak o cechach typowych dla rodzaju Sporophila, o charakterystycznym krępym, grubym i zaokrąglonym dziobie – koloru ciemnoszarego przechodzącego w czarny. Samce mają czarną głowę z białym paskiem na boku szyi zaczynającym się od czarnego karku i biegnącym do białego gardła i białych policzków (u ziarnojadka białobrodego pasek ten jest węższy). Ziarnojadek białobrody ma pod dziobem czarny wąsik, którego brak u innych podgatunków. Grzbiet, skrzydła i ogon czarne z niewielkimi odcieniami szarego. Brzuch białawy z jaśniejszym odcieniem przechodzącym w biały w jego centralnej części z jasnymi przebarwieniami w kształcie kilku pasków wyglądających niczym łuski. Skrzydła ciemnoszare z czarnymi obrzeżami lotek z niewielką białawą plamką na środku. Lotki drugiego i trzeciego rzędu o białych zakończeniach. Nogi ciemnoszare, tęczówki ciemnobrązowe. Upierzenie samicy jest typowe dla ziarnojadków, w zasadzie nie wyróżnia się niczym od samic innych gatunków. Jest płowobrązowa, brak plamki na skrzydłach, grzbiet ciemniejszy, brzuch zdecydowanie jaśniejszy na jego centralnej części szarawobiały. Długość ciała 10–11 cm, masa ciała 10–14 g[6][10].

Zasięg występowania

Zasięg występowania S. a. murallae

Ziarnojadek plamoskrzydły występuje na terenach położonych do wysokości 50 m n.p.m.[3][11], ziarnojadek białobrody do 1500 m n.p.m.[12] Jest gatunkiem osiadłym[6][11][10]. Poszczególne podgatunki występują:

Ekologia

Jego głównym habitatem są obrzeża wilgotnych lasów, lasy wtórne, często w pobliżu bagien namorzynowych. Występuje na terenach nizinnych, głównie w pasie równin na wybrzeżu, także na trawiastych wyspach rzecznych[6]. Zasiedla też nadrzeczne zarośla czy pastwiska z pojedynczymi drzewami[10]. Spotykany jest zazwyczaj w parach, czasami w niewielkich grupach. Żywi się nasionami traw, turzyc i chwastów. Zjada też owoce i pączki kwiatów, prawdopodobnie także nieco owadów[6].

Rozmnażanie

Gniazdo przypomina to budowane przez ziarnojadka ciemnonogiego (S. intermedia); zbudowane jest z łodyg i wąsów czepnych roślin, wyłożone drobnymi czarnymi włóknami, które tworzą „wieniec” wokół obrzeża gniazda. Jedno zbadane gniazdo znajdowało się w rozwidleniu gałęzi kakaowca (Theobroma cacao) na wysokości 1,2 m, a drugie na koralodrzewie (Erythrina poeppigiana) na wysokości 13,5 m. Samica sama buduje gniazdo i wysiaduje jaja. Brak dalszych szczegółowych danych[6][13].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ziarnojadek plamoskrzydły od 2006 roku jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern); wcześniej był klasyfikowany w innym, szerszym ujęciu systematycznym. Wielkość populacji szacunkowo mieści się w przedziale 0,5–5,0 milionów dorosłych osobników[3][14]. Ptak ten opisywany jest jako rzadki w Wenezueli, rzadki lub lokalnie niezbyt liczny w Gujanie, ale pospolity w Surinamie i Gujanie Francuskiej[14]. Zasięg jego występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 2,77 mln km²[11]. BirdLife International podaje, że populacja ma trend spadkowy ze względu na nielegalne wyłapywanie ptaków do handlu[3][14][6].

IUCN od 2008 roku uznaje ziarnojadka białobrodego za osobny gatunek i także zalicza go do kategorii najmniejszej troski. Wielkość populacji nie jest określona, ale ptak ten opisywany jest jako dosyć pospolity. Zasięg jego występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 1,5 mln km²[11]. BirdLife International podaje, że liczebność populacji przypuszczalnie ma trend wzrostowy, gdyż postępująca degradacja środowiska (lasów pierwotnych[6]) powoduje powstanie siedlisk dogodnych dla tego gatunku[12].

Przypisy

  1. ↑ Sporophila americana, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 Denis Lepage: Wing-barred Seedeater Sporophila americana (Gmelin, JF, 1789) – synonyms. Avibase. [dostęp 2021-09-25]. (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 Sporophila americana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 374, 1999.
  5. 1 2 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sporophilinae Ridgway, 1901 (1853) - ziarnojadki - Seedeaters (wersja: 2022-08-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-20].
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Alvaro Jaramillo: Wing-barred Seedeater Sporophila americana, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-09-25]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  7. 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  8. ↑ G. Stiles: Proposal (#287) to South American Classification Committee: Recognize four species of Sporophila within the Sporophila americana superspecies. South American Classification Committee, 2007. [dostęp 2021-09-05]. (ang.).
  9. ↑ Dan Lane & Gary Stiles: Proposal (932) to South American Classification Committee: Merge Sporophila murallae into S. americana. South American Classification Committee, 2022. [dostęp 2022-10-13]. (ang.).
  10. 1 2 3 4 Alvaro Jaramillo: Caqueta Seedeater (Sporophila murallae), version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-10-20]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  11. 1 2 3 4 5 Wing-barred Seedeater Sporophila americana, Data table and detailed info. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-09-25]. (ang.).
  12. 1 2 3 Sporophila murallae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2022-10-20] (ang.).
  13. 1 2 Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 650. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
  14. 1 2 3 Wing-barred Seedeater Sporophila americana. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-09-25]. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.