Zasłonak włóknistożółty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

zasłonakowate

Rodzaj

zasłonak

Gatunek

zasłonak włóknistożółty

Nazwa systematyczna
Cortinarius saniosus (Fr.) Fr.
Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 313 (1838) [1836-1838]

Zasłonak włóknistożółty (Cortinarius saniosus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1821 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus saniosus. Ten sam autor w 1838 r. przeniósł go do rodzaju Cortinarius[1]. Ma 12 synonimów. Niektóre z nich[2]:

  • Cortinarius bavaricus M.M. Moser 1983
  • Cortinarius luteolateritius (Velen.) G. Garnier 1991
  • Cortinarius rufoanuliferus M.M. Moser & McKnight 1987
  • Cortinarius subaurantiomarginatus Bidaud & Ferville 2012.

Andrzej Nespiak w 1975 r. nadał mu polską nazwę zasłonak cienki, Władysław Wojewoda w 2003 r. zmienił ją na zasłonak włóknistożółty[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 0,5–3(3,5) cm, początkowo stożkowy do dzwonkowatego z podwiniętym brzegiem, później szeroko stożkowy do płaskowypukłego, często z małym, ale wyraźnym garbkiem, zwykle z wiekiem wklęsły wokół garbka, często pofałdowany, a czasem popękany. Tylko rzadko jest promieniście prążkowany od prześwitujących blaszek. Powierzchnia u młodych okazów drobno włóknista z resztkami żółtej osłony, co nadaje jej niemal marmurkowaty wygląd, z wiekiem mniej lub bardziej gładka i nieco błyszcząca, z włókienkami zasnówki na brzegu. Jest higrofaniczny; w stanie wilgotnym ciemnożółtobrązowy do kasztanowobrązowego lub czerwonobrązowego, środek przeważnie ciemniejszy, prawie czarnobrązowy, czasami większość kapelusza ciemnieje lub z ciemnymi plamami, brzeg jaśniejszy żółtobrązowy, po wyschnięciu czerwono-żółto-brązowy do brązowawo-żółtego, środek bardziej czerwonobrązowy[4].

Blaszki

O szerokości 2–3,2 mm, średniogęste lub rzadkie, szeroko przyrośnięte lub zbiegające z ząbkiem, początkowo o barwie od blado żółtawej do bladoszaroochrowej, bardzo rzadko z szarawofioletowym odcieniem, później ciemnoochrowe do bladożółtobrązowych. Krawędzie blaszek tej samej barwy lub jaśniejsze, żółtawe[4].

Trzon

Wysokość 10–40(70) mm, grubość do 5 mm, cylindryczny lub nieco maczugowaty, dość sztywny, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia pokryta dość szorstkimi, srebrzystoszarymi, białymi włóknami, których górna część jest błyszcząca i ma kolor jasno szaroochrowy do blado szarawego. W dolnej części włókienka są bardziej żółtawe na jasnożółtobrązowym lub złotoochrowym tle, u podstawy początkowo brudno żółtawobrązowe, później ciemniejszy do prawie czarnych. Osłona dość dobrze rozwinięta, złocistożółta, początkowo przypominająca skarpetkę (do 2/3 trzonu), następnie z odstająca strefą pierścieniową i poprzecznymi pasami poniżej, później włóknista i zanikająca[4].

Miąższ

W kapeluszu cienki, ciemnobrązowożółty do ciemnobrązowo-szarobrązowego, na szczycie trzonu ochrowy, rzadko z niebieskawo-fioletowym odcieniem, w korze zewnętrznej złotożółty do złotobrązowego, w dole trzonu żółtawobrązowy, u podstawy ciemnieje do prawie czarnego. Zapach niewyraźny (czasami słaby, podobny do zapachu ziemi lub rzodkiewki)[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki średnio 8,5–10,0 × 5,3–6,3 µm, elipsoidalne do szeroko elipsoidalnych, Q = 1,5–1,7, silnie i grubo brodawkowate. Podstawki 4-, rzadko 2-zarodnikowe, krótkocylindryczne lub maczugowate ze sterygmami o długości do 8 µm. Skórka kapelusza o grubości 7–20 µm, złożona z 2–4 warstw strzępek o szerokości (3)5–7(10) µm, silnie poprzecznie prążkowanych przez ziarnistą inkrustację. Warstwa podskórna dość silnie rozwinięta (ok. 5–7 warstw), zbudowana z prostokątnych strzępek 15–30 (35) × 35–65(90) µm, z grubymi ziarenkami pigmentu w ścianach, w dolnej części z kilku wąskich, drobnoziarnistych strzępek o szerokości 2–3 µm. Strzępki tramy zbudowane z dwóch rodzajów strzępek: szerszych (do 20 (–25) µm), słabo pigmentowanych, oraz wąskich (o szerokości około 5 µm) z wyraźniejszymi pigmentami grubościennymi i ziarnistymi[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5]. Jest szeroko rozprzestrzeniony, ma także duży zasięg pionowy; spotykany jest od poziomu morza po wysokie góry[4]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył kilkanaście stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne[6]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].

Naziemny grzyb mykoryzowy[3]. Występuje pod drzewami liściastymi, w tym wierzba (także arktyczno-alpejskie gatunki karłowate), topola, brzoza, dąb i lipa. Występuje zwykle obficie na gołej glebie lub w niskich mchach, ale czasami również w wysokich torfowcach. Występuje zarówno na podłożu kwaśnym, jak i wapiennym[4].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  3. 1 2 3 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 188, ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 H. Lindström i inni, Studies of the Cortinarius saniosus (Fr.: Fr.) Fr. complex and a new closely related species, C. aureovelatus (Basidiomycota, Agaricales), „Sommerfeltia”, 31 (1), s. 151–153, DOI: 10.2478/v10208-011-0008-2 (ang.).
  5. ↑ Występowanie Cortinarius saniosus na świecie (mapa) [online] [dostęp 2023-12-23] (ang.).
  6. ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-02] (pol.).
  7. ↑ Aktualne stanowiska Cortinarius saniosus w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-23].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.