Zamek graniczny Janowiec
Janowiec
Symbol zabytku nr rej. 223 z 27.03.1961 oraz 1898 z 10.09.1965, park 3062 z 29.07.1978
Ilustracja
Ruiny zamku Janowiec
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bobrzany

Ukończenie budowy

XVI wiek

Położenie na mapie gminy Małomice
Mapa konturowa gminy Małomice, blisko centrum na lewo u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek graniczny Janowiec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek graniczny Janowiec”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek graniczny Janowiec”
Położenie na mapie powiatu żagańskiego
Mapa konturowa powiatu żagańskiego, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek graniczny Janowiec”
Ziemia51°35′18,42″N 15°28′17,72″E/51,588450 15,471590

Zamek graniczny Janowiec – zbudowany w połowie XVI w. nad rzeką Brzeźniczanką (Młynówką), na wschodniej granicy księstwa żagańskiego, położony na granicy trzech wsi Bobrzan, Janowca i Chich[1], 200 m na północ od drogi krajowej (DK 12) prowadzącej ze Szprotawy do Żagania.

Historia

Zamek został zbudowany w 1462 roku. W tym czasie miejscowe dobra należały do rodu von Nechern. Znanym z imienia seniorem tej linii rodu był starosta żagański Zygfryd, po którym majątek dziedziczyli Gerwazy, Franciszek oraz także Zygfryd (Seifried). Ten ostatni najprawdopodobniej wzniósł zamek, wykorzystując mury wcześniejszej, rycerskiej wieży mieszkalnej[wymaga weryfikacji?]. Dokładne rozpoczęcie prac budowlanych należy lokować w przedziale czasowym 1541-1543[wymaga weryfikacji?].

W 1593 Seifried sprzedał wsie Chichy, Bobrzany i Janowiec baronowi Dietrychowi von Kittlitz z Małomic. Z czasów Kittlitzów pochodzi wiele opisów janowieckiego zamku. W 1635 nazywa się go folwarkiem średnim, a 1680 zamkiem janowieckim (Johnsdorfer Schloss)[2]. Na początku XVII wieku majątek odziedziczył Karol von Kittlitz, a następnie jego bracia – Zygfryd i Zygmunt. W 1656 roku w zamku urządzono żagańską kancelarię rządową, kiedy w Żaganiu żniwo zbierała zaraza. W 1687 roku do­bra przeszły w ręce rodziny von Redern, a od 1778 do 1945 roku były w posiadaniu rodziny zu Dohna, władającej Małomicami i Chichami.

Po II wojnie światowej zamek był użytkowany przez Państwowe Gospodarstwo Rolne. W 1960 padł ofiarą pożaru i został opuszczony. Pożar nie strawił budowli doszczętnie. W latach 1979-1980 dawną rezydencję zabezpieczono z funduszy konserwatorskich. W 1983 zabytek przeszedł w ręce prywatne i rozpoczęto w nim prace remontowo–adaptacyjne. Obecnie ruina. Obiekt wpisany do rejestru zabytków[3].

Architektura

Można wyodrębnić dwie fazy budowy zamku. Pierwsza pochodzi zapewne z końca XV wieku. Wówczas była to budowla trójskrzydłowa, zamknięta od strony wschodniej murem z bramą. Od strony dziedzińca, przy skrzydle zachodnim znajdował się dwuarkadowy krużganek, zajmujący przyziemie oraz piętro. W połowie XVI wieku zamek przebudowano, przekształcając go w typ siedziby renesansowej. Część wschodnią zabudowano skrzydłem mieszczącym w parterze bramę przejazdową. Zmieniono formę okien nadając im kształt kwadratu ujętego profilowaną opaską z gzymsem. Ostatnie przebudowy miały miejsce w XIX i XX wieku. Obecnie zamek otoczony suchą fosą ma kształt czworoboku o wymiarach 26 × 23 m o wybrzuszonych ścianach z wewnętrznym dziedzińcem. Dwukondygnacyjną bryłę przykrywał dach o dwóch spadkach nad każdym skrzydłem o pokryciu dachówką ceramiczną karpiówką (obecnie dachu brak). Wejście na prostokątny dziedziniec prowadzi przez bramę w elewacji wschodniej. Brama jest dwuprzęsłowa, sklepiona krzyżowo, tynkowana. Z dziedzińca wejście wiedzie do skrzydła zachodniego i południowego. Piwnice są dwie i przebiegają pod skrzydłem północnym. W skrzydle południowym znajduje się klatka schodowa, przesunięta z osi środkowej w kierunku zachodnim. Schody są dwubiegowe z podestem, a stopnie wykonane z piaskowca. Po obu stronach schodów rozplanowano poszczególne izby. W narożniku południowo-za­chodnim jest tylko jedna, duża sala, zamknięta stropem belkowym – obecnie w szczątkowym stanie. Część wschodnią skrzydła południowego zajmuje pięć rozłożonych niesyme­trycznie sal. Skrzydło zachodnie zajmują trzy sale, z których dwie zamknięte zostały sklepieniem gwiaździstym. W skrzydle południowym dominuje duże pomieszczenie zamknięte kolebkowo. Sklepienie wspiera się na umieszczonym centralnie, siedmiobocznym słupie. Pozostałe są mniejsze, zamknięte sklepieniami sieciowymi, krzyżowymi lub stropami bel­kowymi. Elewacja wschodnia, frontowa jest ośmioosiowa. Osie skrajne przypadają na narożne wykusze. Budynek nie posiada zachowanej stolarki okiennej ani drzwiowej, brak dachu, elewacje są pozbawione większej części tynków[4]. Mury zamku wzniesione zostały z cegły na kamienno-ceglanych fundamentach.

Charakter graniczny

W 1413 ze struktury księstwa głogowskiego zostało trwale wydzielone nowe – żagańskie, którego wschodnia granica opierała się częściowo na rzece Młynówce. Opis i rys granicy pomiędzy tymi księstwami z 25 września 1560 przecina w poprzek przyzamkowy folwark i wiąże ją bezpośrednio z ziemnymi urządzeniami granicznymi, tj. Wałami Śląskimi[5].

Główna siedziba Nechernów leżała w księstwie żagańskim, ale jeden z braci, mianowicie Seifried, zamieszkiwał na terenie księstwa głogowskiego (kilka metrów od granicy z księstwem żagańskim). Jednak by wszyscy bracia otrzymali całe należne im po ojcu lenno, Seifried musiał się zobowiązać do przeniesienia swojej siedziby na stronę żagańską. Stąd w bezpośrednim sąsiedztwie rycerskiej wieży mieszkalnej w Janowcu powstał zamek.

Przypisy

  1. ↑ Trochę historii...
  2. ↑ Maciej Boryna: Małomice na rubieży Borów Dolnośląskich, Urząd Miejski w Małomicach, Małomice 2008, ISBN 978-83-61315-04-09
  3. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 117. [dostęp 4.3.13].
  4. ↑ Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków - Janowiec - Zamek [online], www.lwkz.pl [dostęp 2017-11-20] (ang.).
  5. ↑ Maciej Boryna: Wały Śląskie. Tajemnice dawnych granic. Wyd. 1. Szprotawa: Towarzystwo Bory Dolnośląskie, 2011, s. 41-42. ISBN 978-83-930137-1-5.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.