Do XVIII w. i początki Petersburga

Drewniany dom Piotra I wzniesiony na wyspie w 1703 r.

W XIV w. wyspa nosiła nazwę Fominej, natomiast ludność fińska w XVII–XVIII w. nazywała ją Brzozową (Koivusaari). Przed budową Petersburga na wyspie znajdowały się osady: najpierw ruska, a następnie szwedzka (Birkenholm, również nazwą nawiązująca do brzóz) i fińska^[1][2]. Podczas pierwszych prac przy budowie Petersburga car Piotr I mieszkał na wyspie, w specjalnie dla niego wzniesionym drewnianym domu^[3]. Wyspę nazywano w tym okresie Gorodską, Troicką, następnie Petersburską^[1]. W 1705 r. znajdowało się na niej piętnaście domów, zaś w 1710 r. już około 150. Budynki zgrupowane były w kilku miejscach wyspy, gdyż większa część jej powierzchni była jesienią zalewana przez rzekę^[4]. Na wyspie powstały również pierwsze budynki administracyjne budowanego miasta, pierwsze domy handlowe^[5], a w latach 1709–1711 także cerkiew Trójcy Świętej^[6]. Plac Troicki, przy którym była położona, stanowił centrum całego rozwijającego się Petersburga, przy nim znajdowała się pierwsza siedziba Senatu i Synodu^[6].

Po 1716 r. car, wskazując priorytetowe kierunki rozwoju zabudowy wznoszonego miasta, polecił nadal zagospodarowywać Wyspę Petersburską^[7]. Jednak już w latach 20. XVIII w. na nowe centrum Petersburga wyznaczono Wyspę Wasylewską, a w latach 30. okolice Admiralicji. Równocześnie wydany został zakaz wznoszenia murowanych domów na północ od Kronwerku, północnych fortyfikacji Twierdzy Pietropawłowskiej. Oznaczało to, że Wyspa Petersburska stała się peryferyjnym rejonem z drewnianą zabudową^[5]. W latach 30. XVIII w. na wyspie wzniesiono trzy cerkwie: św. Mateusza, Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni oraz Zaśnięcia Matki Bożej (żaden z tych obiektów się nie zachował)^[5].

W XVIII w. na Wyspie Petersburskiej rozmieszczono koszary pułków: Newskiego, Jamburskiego, Koporskiego, Biełozierskiego i Petersburskiego^[5] oraz zakłady produkcji prochu^[8]. Ponadto znajdowały się na niej osady Tatarska i Russka^[9]. Wyspa Petersburska razem z sąsiednimi wyspami Aptekarską, Kriestowską, Pietrowską i Zajęczą tworzyła w XIX w. Dzielnicę Petersburską^[5]. W połowie XIX w. dzielnicę tę opisywano jako jedną z biedniejszych w mieście, zamieszkaną głównie przez ubogich byłych urzędników i artystów^[10]. Zakaz wznoszenia na wyspie budynków murowanych wycofano w latach 60. XIX w.^[9] Jednym z wyjątków od tej zasady był oddany w 1789 r. do użytku sobór św. Włodzimierza, zbudowany na miejscu cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej^[11].

Rozwój zabudowy na wyspie do 1917 roku

Prospekt Kamiennoostrowski został w końcu XIX w. i na pocz. XX w. zabudowany kamienicami czynszowymi

Główną osią zabudowy wyspy stał się Wielki Prospekt, drugą arterią wyspy był biegnący z północy, od strony Wyspy Kamiennej Prospekt Kamiennoostrowski^{[uwaga 1]}. Natomiast od Wyspy Wasylewskiej w kierunku Twierdzy Pietropawłowskiej w 1858 r. wyznaczono drogę przez Most Tuczkowa (ob. Prospekt Dobrolubowa)^[9]. Jeszcze pod koniec tego stulecia północno-zachodnia część wyspy pozostawała niezagospodarowana^[5], natomiast na jej zachodnim i północnym wybrzeżu znajdowały się głównie dacze^[9]. Ważnym impulsem dla rozwoju zabudowy na wyspie stało się oddanie do użytku Mostu Troickiego na Newie, który połączył ją z centrum Petersburga. Wschodnia część wyspy, wzdłuż Wielkiej Newki, stała się jednym z kwartałów przemysłowych^[9][12]. Część Dzielnicy Petersburskiej położona na wyspie nie była rejonem o dobrej reputacji, na pocz. XX wieku po Wielkim Prospekcie grasowały nawet grupy chuliganów, okradając przechodniów i rozbijając witryny^[13]. Podczas krwawej niedzieli 1905 r. na Placu Troickim w południowej części wyspy doszło do jednej z masakr robotników, którzy w pokojowej demonstracji zamierzali udać się z petycją do cara Mikołaja II^[14].

W 1913 r. przy Prospekcie Kronwerkskim na wyspie oddany został do użytku pierwszy w Petersburgu meczet^[15].

W 1917 r., w związku ze zmianą nazwy Petersburga na Piotrogród, również wyspę i dzielnicę Petersburską zaczęto nazywać Piotrogrodzką. Nazwa ta utrzymała się także po dalszych zmianach nazwy całego miasta^[9][16].

W ZSRR i po jego upadku

Dom Kultury im. Lensowietu, przykład architektury lat 20. i 30. XX wieku na Wyspie Piotrogrodzkiej

Między kwietniem a lipcem 1917 r. w willi należącej niegdyś do baletnicy Matyldy Krzesińskiej, położonej w południowej części wyspy, działał komitet centralny partii bolszewickiej^[17], a nieodległy Plac Troicki był wielokrotnie areną mityngów i demonstracji^[6].

W latach 20. i 30. XX wieku na wyspie powstały nowe budynki użyteczności publicznej oraz domy mieszkalne^[9]. Przy Prospekcie Kamiennoostrowskim wzniesiono Dom Kultury im. Kooperacji Przemysłowej (następnie im. Lensowietu)^[9][18]. Przy tej samej ulicy, w mieszkaniu w tzw. domu Benois, w latach 1926–1934 mieszkał Siergiej Kirow – I sekretarz komitetu miejskiego WKP (b) w Leningradzie^[19].

W okresie blokady Leningradu rozebrano i porąbano na opał wszystkie zachowane do tej pory w dzielnicy budynki drewniane^[9]. Na pocz. XXI w. na niezabudowanych dotąd działkach budowlanych na wyspie zaczęły powstawać luksusowe domy wielorodzinne, natomiast część budynków przemysłowych zaadaptowano na centra handlowe^[5].

Na wyspie znajdują się stacje metra: Pietrogradskaja i Gor'kowskaja (obie na linii Moskiewsko-Piotrogrodzkiej)^[5] oraz Sportiwnaja i Czkałowskaja (na linii Frunzeńsko-Nadmorskiej).