Wyspa Kamienna
Каменные острова
Ilustracja
Widok Wyspy Kamiennej od południowego zachodu. Na pierwszym planie widoczna część Wyspy Kriestowskiej, w tle zabudowany prawy brzeg Newy, po prawej widoczna część Wyspy Aptekarskiej
Kontynent

Europa

Państwo

 Rosja

Akwen

Newa

Położenie na mapie Petersburga
Mapa konturowa Petersburga, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wyspa Kamienna”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Wyspa Kamienna”
Ziemia59°58,8′N 30°17,4′E/59,980000 30,290000

Wyspa Kamienna[1][2] (ros. Каменный остров – Kamiennyj ostrow) – wyspa w delcie Newy, o powierzchni 10,6 km². Jedna z wysp objętych zabudową miejską Petersburga.

Położenie

Wyspa położona jest w północnej części delty Newy. Od południa i południowego wschodu oblewają ją wody Małej Newki, od zachodu – Kriestowki, od północnego zachodu – Średniej Newki, od północny i północnego wschodu – Wielkiej Newki[3]. Wielka Newka oddziela wyspę od stałego lądu i historycznego rejonu Nowej Wsi (Nowaja Dieriewnia). Na zachód od Wyspy Kamiennej położona jest Wyspa Jełagina, na południowy zachód – Wyspa Kriestowska, natomiast na południe – Wyspa Aptekarska.

Historia i opis

Willa księcia Oldenburskiego
Pałac Kamiennoostrowski (1776-1781)

Na początku XVIII w., we wczesnym etapie budowy Petersburga, Wyspa Kamienna została darowana przez Piotra I kanclerzowi Gawriiłowi Gołowkinowi, który wzniósł na niej swoją rezydencję. Kolejnym właścicielem wyspy był syn kanclerza, dyplomata Aleksandr Gołowkin, z którego inicjatywy na wschodnim krańcu wyspy zbudowany został nowy pałac. Żaden z tych budynków się nie zachował[3]. W 1746 r. wyspa przeszła w ręce kanclerza Aleksieja Bestużewa-Riumina, który nakazał uporządkowanie jej powierzchni, urządzenie parku, przekopanie kanałów i stawów, a także wzniósł dla siebie nowy pałac we wschodniej części wyspy[3]. W 1758 r. Bestużew-Riumin popadł w carską niełaskę, a jego majątek został skonfiskowany. Wyspa Kamienna przeszła na własność skarbu państwa. Siedem lat później przywrócony do łask Bestużew-Riumin odzyskał swoją dawną własność, po czym odsprzedał wyspę z pałacem Katarzynie II, która z kolei darowała ją synowi Pawłowi[3]. Na polecenie carycy w latach 1776-1781 dla następcy tronu na miejscu rezydencji Bestużewa-Riumina zbudowano nowy pałac, nazwany Kamienooostrowskim, w stylu klasycystycznym[4]. W tym samym czasie umocniono zachodni brzeg wyspy[3]. W 1778 r. wzniesiono natomiast cerkiew Narodzenia św. Jana Chrzciciela[3]. W końcu XVIII w. nadal nieuporządkowana wyspa, obok sąsiedniej Wyspy Kriestowskiej, stała się jednym z popularnych miejsc odpoczynku, festynów i zabaw w dni świąteczne[1]. Prace nad urządzeniem parku na wyspie trwały do 1810 r. Wcześniej, za panowania Pawła I na wyspie wydzielono działki, które car przekazywał swoim współpracownikom i dworzanom jako dowód wdzięczności, zakazując im i ich potomkom sprzedaży tej ziemi i ograniczając jej zabudowę[3]. Natomiast Pałac Kamiennoostrowski w latach 1796-1798 był zimową rezydencją byłego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego[5].

Zachodnia część wyspy została zagospodarowana później. W latach 1824 i 1826 r. wzniesiono tam dwie prywatne dacze, zaś w latach 1831-1833 obszerniejszą daczę rodziny Dołgorukich, następnie księcia Piotra Oldenburskiego[3]. W latach 20. XX wieku na wyspie powstał również Teatr Kamiennoostrowski[3]. W 1834 r. wyspę włączono w granice Petersburga[6].

Willa Edwarda Follenweidera, typowy przykład secesyjnej architektury wyspy po zniesieniu ograniczeń zabudowy w końcu XIX w.

W 1895 r. właściciele gruntów na Wyspie Kamiennej otrzymali zgodę cara na ich sprzedaż lub na wznoszenie, już bez ograniczeń, dacz i miejskich rezydencji. Doprowadziło to do powstania w kolejnych latach szeregu podobnych budynków[3]. Powstały m.in. eklektyczny dom Marii Kuguszewej (1895)[7], secesyjna willa Hauswald[8], neogotycka willa Marii Klejnmichel (pocz. XX w.)[9], neoklasycystyczna willa Aleksandra Połowcowa (1912-1916)[10], neoklasycystyczny dom Władimira Biechtieriewa (1914)[11], willa Burgafta (1913-1914)[12],

Po rewolucji październikowej wszystkie dacze i rezydencje na Wyspie Kamiennej zostały znacjonalizowane. W 1920 r. radzieckie władze miasta ogłosiły, iż wyspa zostanie zamieniona w przestrzeń wypoczynkową i sanatoryjną dla robotników, pierwszą taką w kraju. Nadano jej również nową nazwę Wyspy Ludzi Pracy (Ostrow Trudiaszczychsja)[3][13]. 20 czerwca 1920 r. z okazji otwarcia sanatoriów i domów wypoczynkowych na wyspie odbyła się uroczystość z inscenizacją rewolucyjną pt. Blokada Rosji (Błokada Rossii). Miesiąc później odnowioną wyspę odwiedził osobiście Lenin[3].

Wyspa zachowała charakter wypoczynkowy, znaczną część jej powierzchni zajmuje park Tichij Otdych. W latach 70. i 80. zniszczono część historycznych budynków na niej w związku z budową nowych dacz dla członków radzieckiego rządu[6].

Przypisy

  1. 1 2 J. Miles, Petersburg, s. 205.
  2. ↑ M. Wilk, Petersburg, s. 12.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 red. B. Piotrowski i in., Sankt-Pietierburg..., s. 252-253.
  4. ↑ red. B. Piotrowski i in., Sankt-Pietierburg..., s. 251.
  5. ↑ I. Swirida, Osiemnastowieczny Petersburg oczami Polaków (w:) red. D. Konstantynów, Petersburg i Polska, Kraków, Międzynarodowe Centrum Kultury 2016, s. 40.
  6. 1 2 Каменный остров [online], www.encspb.ru [dostęp 2021-09-21].
  7. ↑ Дом М.К. Кугушевой на Каменном острове [online], www.spb-guide.ru [dostęp 2021-09-22] (ros.).
  8. ↑ Дача Гаусвальд в Петербурге — первое в России здание в стиле модерн | Санкт-Петербург Центр [online], peterburg.center [dostęp 2021-09-22] (ros.).
  9. ↑ Дом М.Э. Клейнмихель на Каменном острове [online], www.spb-guide.ru [dostęp 2021-09-22] (ros.).
  10. ↑ Особняк Половцова на Каменном острове [online], www.spb-guide.ru [dostęp 2021-09-22] (ros.).
  11. ↑ Дом Бехтерева в Санкт-Петербурге [online], www.spb-guide.ru [dostęp 2021-09-22] (ros.).
  12. ↑ Особняк М.А. Вургафта «Голубая дача» на Каменном острове [online], www.spb-guide.ru [dostęp 2021-09-22] (ros.).
  13. ↑ L. Bazylow, Polacy w Petersburgu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa 1984, s. 21.

Bibliografia

  • J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7.
  • red. B. Piotrowski, O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel'stwo Bol'szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ISBN 5-85270-037-1.
  • M. Wilk, Petersburg. Stara i nowa historia, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź 2003, ISBN 83-88504-17-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.