Wodnicha marcowa
Ilustracja
Hygrophorus marzuolus (1)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

wodnichowate

Rodzaj

wodnicha

Gatunek

wodnicha marcowa

Nazwa systematyczna
Hygrophorus marzuolus Bres
"Atti della Reale Accademia degli Agiati di Rovereto"(1893)

Wodnicha marcowa (Hygrophorus marzuolus (Fr.) Bres.) – gatunek grzybów owocnikowych należący do rodziny wodnichowatych (Hygrophoraceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hygrophorus, Hygrophoraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Grupa młodych owocników Hygrophorus marzuolus.
Młody owocnik Hygrophorus marzuolus z widocznym hymenoforem.

Po raz pierwszy takson ten poprawnie zidentyfikował i opisał Elias Magnus Fries w 1821 roku, nadając mu w swoim dziele Systema Mycologicum nazwę Agaricus marzuolus. W roku 1893, Giacomo Bresadola przeniósł go do rodzaju Hygrophorus, nadając nazwę Hygrophorus marzuolus[2].

Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus marzuolus Fr. 1821
  • Clitocybe marzuolus (Fr.) Sacc. 1887
  • Limacium camarophyllum subsp. marzuolum (Fr.) Herink 1949

Epitet gatunkowy "marzuolus" wywodzi się z łacińskiego "marzuolo" = marzec, czyli miesiąc początku owocnikowania tego grzyba.

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 4–12 cm, u młodych okazów wypukły, u starszych spłaszczony, nieregularnie powyginany[3]. Barwa kapelusza młodych owocników może być różna: od białawej (jeśli owocniki rosły ukryte np. pod ściółką), przez szarą aż do czarnej jeśli wyrosły odsłonięte. Starsze owocniki są zazwyczaj szarawe lub ciemnopopielate, od środka ku brzegom pokryte ciemniejszymi włókienkami[4].

Blaszki

2-6 mm szerokie, rzadkie, przy trzonie zbiegające, za młodu białe lub białawe, z wiekiem szarawe[5].

Trzon

Gruby, u dołu zwężony[5].

Miąższ

Biały, nie zmieniający barwy po uszkodzeniu. Smak łagodny, bez zapachu[6].

Zarodniki

Eliptyczne, od 6.5–8.5 do 4.5–5 µm[7]

Występowanie i siedlisko

W Polsce jest wyjątkowo rzadka, notowana na południu kraju, w górach.

Grzyb mikoryzowy, rośnie w lasach jodłowych[8], rzadziej w świerkowych[4] oraz w buczynach[9], na glebie zasadowej. Owocniki pojawiają się wiosną, od lutego do maja, po stopieniu śniegów, na słonecznych i nagrzanych stokach górskich[6][10]. W Europie gatunek występuje bardzo niejednolicie, w niektórych regionach jest częsty, w innych nie występuje wcale. Swoim zasięgiem obejmuje obszary łańcuchów górskich Alp, Karpat, Sudetów, Pirenejów oraz Gór Dynarskich[11]. Ten rozkład odpowiada prawie dokładnie obszarowi dystrybucji jodły pospolitej w Europie.

W Ameryce Północnej notowana jest pod drzewami z rodzaju jodła (Abies) w łańcuchu górskim Kordylierów, w stanach: Idaho, Montana, Oregon, Waszyngton, oraz w północnej części Arizony i Kalifornii[11][12].

Przez ostatnie 40 lat jej populacja w Europie znacząco spadła, głównie ze względu na zanik habitatu i zanieczyszczenie. Znajduje się na Czerwonych listach w Szwajcarii, Słowacji, Niemczech, Chorwacji, Austrii, Rumunii, Serbii i Czechach[13]. W Czechach i Słowacji jest grzybem chronionym prawnie, za zbiór grożą wysokie kary[14][15].

Do 2020 roku, zanotowano w Polsce tylko 4 stanowiska:

Znaczenie

Grzyb jadalny[22].

Gatunki podobne

  • Gąska niekształtna (Tricholoma portentosum) jest bardzo podobna pod względem koloru i kształtu, lecz posiada znacznie gęściej ustawione blaszki a jej miąższ ma mączny zapach. Wyrasta ona jednak jesienią w lasach iglastych, najczęściej sosnowych[22].

Przypisy

  1. 1 2 Index Fungorum – Names Record [online], www.indexfungorum.org [dostęp 2019-05-03].
  2. 1 2 Species Fungorum – GSD Species [online], www.speciesfungorum.org [dostęp 2019-05-03].
  3. ↑ Ladislav. Hagara, Ottova encyklopédia húb, Praha: Ottovo Nakladatelství, s. r. o, 2015, ISBN 978-80-7451-408-1, OCLC 953173499 [dostęp 2019-05-03].
  4. 1 2 Nahuby.sk – Atlas húb – Hygrophorus marzuolus – šťavnačka marcová – šťavnatka březnovka [online], www.nahuby.sk [dostęp 2019-05-03].
  5. 1 2 Atlas [online], Na Grzyby – Atlas Grzybów – Grzybobranie 2018 [dostęp 2019-05-03] (pol.).
  6. 1 2 Hagara, Ladislav, 1944-, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1. české vyd, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2019-05-03].
  7. ↑ Alan. Bessette, Mushrooms of North America in color : a field guide companion to seldom-illustrated fungi, wyd. 1st ed, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 1995, ISBN 0-8156-2666-5, OCLC 32242490 [dostęp 2019-05-03].
  8. 1 2 Wodnicha marcowa (Hygrophorus marzuolus) 02.05.2019 Polska / Orawa. Paweł i Grzyby 2019-05-05. [dostęp 2019-05-06].
  9. ↑ Hygrophorus marzuolus [online], iucn.ekoo.se [dostęp 2019-05-03].
  10. ↑ Hygrophorus marzuolus: Sistematica, Etimologia, Habitat, Descrizione ... [online], 1 sierpnia 2018 [dostęp 2019-05-03] (wł.).
  11. 1 2 Hygrophorus marzuolus (Fr.) Bres. [online], www.gbif.org [dostęp 2020-03-30] (ang.).
  12. ↑ Alan. Bessette, Mushrooms of North America in color: a field guide companion to seldom-illustrated fungi, wyd. 1, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 1995, s. 50-51, ISBN 0-8156-2666-5, OCLC 32242490 [dostęp 2020-03-30].
  13. ↑ Hygrophorus marzuolus [online], iucn.ekoo.se [dostęp 2020-01-27].
  14. ↑ Hygrophorus marzuolus - šťavnatka březnovka - myko.cz [online], www.myko.cz [dostęp 2020-01-27].
  15. ↑ Nahuby.sk - Atlas húb - Hygrophorus marzuolus - šťavnačka marcová - šťavnatka březnovka [online], www.nahuby.sk [dostęp 2020-01-27].
  16. ↑ Bio-forum.pl: Prawdopodobnie wodnicha marcowa [online], www.bio-forum.pl [dostęp 2019-05-03].
  17. ↑ Wodnicha marcowa (Hygrophorus marzuolus) – nowy gatunek w mykobiocie Polski [online], grzybiarze.eu [dostęp 2020-03-29].
  18. ↑ Wodnicha marcowa (Hygrophorus marzuolus) – nowy gatunek w mykobiocie Polski. Przegląd Przyrodniczy XXX, 3 (2019) https://www.kp.org.pl/images/pp/artyku%C5%82y_od_2019/XXX_3/PP_nr_3_2019_NOTATKA_Czerniawski.pdf
  19. ↑ Hygrophorus marzuolus [online], grzyby.pl [dostęp 2020-03-29].
  20. ↑ Dorota, MOJA MENAŻERIA : Wodnicha marcowa w Polsce [online], MOJA MENAŻERIA, 8 maja 2019 [dostęp 2020-03-29].
  21. ↑ Wodnicha marcowa. Ryszard Ryszard 2020-04-03. [dostęp 2020-04-03].
  22. 1 2 Władysław. Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, wyd. 3, Warszawa: Państwowe Wydawn. Rolnicze i Leśne, 1985, ISBN 83-09-00714-0, OCLC 16167731 [dostęp 2019-05-03].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.