Wilhelm Adolf Bruchnalski
Ilustracja
zdjęcie z 1905 roku
Data i miejsce urodzenia

21 maja 1859
Lwów

Data i miejsce śmierci

16 grudnia 1938
Lwów

profesor nauk humanistycznych
Specjalność: literatura polska
Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Uczelnia

Uniwersytet Lwowski

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn Akademicki

Wilhelm Adolf Bruchnalski (ur. 21 maja 1859 we Lwowie[1], zm. 6 grudnia 1938 tamże) – polski historyk literatury, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, członek Towarzystwa Historycznego we Lwowie[2].

Życiorys

Był synem rzemieślnika Antoniego Fabiana oraz Anny z Birtusów. Uczył się w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie, gdzie w 1878 zdał chlubnie egzamin dojrzałości (w jego klasie był m.in. Włodzimierz Łuczkiewicz)[3]. Następnie studiował prawo (1878–1882) i historię literatury (1882–1885) na Uniwersytecie Lwowskim (wśród jego wykładowców był Roman Pilat). W 1885 obronił na Uniwersytecie Lwowskim doktorat na podstawie pracy Ślady wpływu literatury obcej na polską w XV i na początku XVI wieku. Po studiach podjął pracę nauczyciela języka polskiego w lwowskim Gimnazjum im. Franciszka Józefa (1885–1887), następnie pracował jako skryptor w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich pod kierunkiem Wojciecha Kętrzyńskiego. W 1900 został docentem w Katedrze Historii Literatury Polskiej Uniwersytetu Lwowskiego; od 1904 był profesorem nadzwyczajnym, od 1907 profesorem zwyczajnym. W latach 1907–1931 kierował II Katedrą Historii Literatury Polskiej, a pomiędzy 1912 a 1917 pełnił funkcję dziekana Wydziału Filozoficznego. Prowadził również wykłady z historii literatury na kursach uniwersyteckich dla kobiet oraz otwartych kursach.

Zajmował się literaturą polską późnego średniowiecza, Odrodzenia, oświecenia i romantyzmu, a także epistolografią oraz kulturą XIX-wiecznej Galicji. Wykazał m.in. związki polskiego humanizmu z Jakubem de Voragine i św. Tomaszem z Akwinu. Badał strofikę i rytmikę średniowieczną, sformułował hipotezę, że Bogurodzica była pierwotnie fragmentem wielozwrotkowej litanii do Wszystkich Świętych i powstała w krakowskim klasztorze franciszkańskim. Badał twórczość m.in. Reja (zwracając uwagę na jego rolę jako moralizatora), Kochanowskiego, Marcina Błażowskiego, Orzechowskiego, Krasińskiego, Fredry, Lenartowicza, Sienkiewicza. W 1922 wydał Myszeidę Krasickiego. Zajmował się również twórczością Mickiewicza; wraz z Romanem Pilatem rozpoczął edycję Dzieł wszystkich, przygotowując tom II (obejmujący poezje z lat 1824–1855) i III (Grażyna). Przygotował objaśnienia do wydania Pana Tadeusza z 1888 (przez „Macierz Polską”), analizował wpływ Homera, Wergiliusza i Torquato Tasso na ten utwór. Zajmował się strukturą misteryjną Dziadów. Stworzył podstawy naukowe badań dziejów polskiego czasopiśmiennictwa.

Wśród jego uczniów byli Stanisław Adamczewski, Karol Badecki, Wacław Borowy, Juliusz Kleiner, Stanisław Kot, Józef Stachowicz[4]. W 1905 został członkiem korespondentem AU, w 1923 - członkiem czynnym PAU. Był również członkiem czynnym (1919) i zwyczajnym (1929) Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza (1900–1905, 1918–1934), wiceprezesa (1908–1917) i prezesa (1917–1926) Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie, przewodniczącego Towarzystwa Teatrów i Chórów Włościańskich (1909). Kierował Wydziałem I Towarzystwa Naukowego we Lwowie (był członkiem towarzystwa od 1920), należał do Zarządu „Macierzy Polskiej” oraz Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 1907 był w gronie założycieli pisma „Lud”, redagował „Pamiętnik Literacki” (1902–1905, 1934–1938).

Cieszył się uznaniem jako najwybitniejszy znawca Mickiewicza w Polsce międzywojennej. Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie nadał mu doktorat honoris causa (1929). W 1926 na jego cześć ukazała się księga pamiątkowa na 40-lecie pracy naukowej i 25-lecie pracy nauczycielskiej. Był znany z demonstracyjnego okazywania niechęci i antypatii, m.in. wobec twórczości Josepha Conrada.

Zmarł 6 grudnia 1938 we Lwowie[5]. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim[6].

Jego żoną była Maria Bruchnalska badaczka historii kobiet w Polsce. Mieli synów Romana (1890–1899) i Gustawa Tadeusza (1894–1940) legionistę, mjr WP i znanego lwowskiego dentystę, zamordowanego przez Rosjan. 29 lutego 1940 został przez Rosjan aresztowany jako b działacz organizacji podziemnej, a następnie przez nich torturowany i zamordowany.[7][8]

Publikacje

Był encyklopedystą oraz edytorem Encyklopedii zbiór wiadomości z wszystkich gałęzi wiedzy - polskiej encyklopedii wydanej w latach 1898–1907 przez społeczną organizację edukacyjną Macierz Polska, która działała w Galicji w okresie zaboru austriackiego. Opisał w niej literaturę powszechną oraz polską gramatykę i stylistykę[9].

  • O źródłach niektórych utworów poetycznych polskich XV i XVI wieku[10] (1884)
  • O rymie w poezji polskiej do J. Kochanowskiego (1885)
  • Źródła historyczne „Konrada Wallenroda”[11] (1889)
  • Pierwsze utwory Mickiewicza naśladowane w literaturze galicyjskiej 1822–1830[12] (1894)
  • "Sonety” Mickiewicza w literaturze galicyjskiej w latach 1827–1828[13] (1898)
  • Znaczenie pieśni „Bogarodzica” w hymnologii polskiej (1905)
  • Mickiewicz w literaturze galicyjskiej 1829–1855 (1906)
  • Mickiewicz-Niemcewicz. Studyum historyczno-literackie[14] (1907)
  • Rozwój twórczości pisarskiej Mikołaja Reja[15] (1907)
  • Stulecie „Gazety Lwowskiej” (1911)
  • Wizya Krasińskiego[16] (1913)
  • Epistolografia jako źródło literatury renesansowej w Polsce (1916)
  • Z dziejów panegiryku w Polsce[17] (1917)
  • Polska poezja średniowieczna (1918)

Ordery i odznaczenia

Nagrody

  • Nagroda literacka miasta Lwowa (za rok 1937)[22][23].

Przypisy

  1. ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 75.
  2. ↑ Teofil Emil Modelski, Towarzystwo Historyczne 1914–1924, [w:] Kwartalnik Historyczny, rocznik LI, zeszyt 1–2, Lwów 1937, s. 67.
  3. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Lwowskiego im. Franciszka Józefa za rok szkolny 1878. Lwów: 1878, s. 89.
  4. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka. Część druga, Sanok 2000, s. 87.
  5. ↑ Zgon śp. prof. Bruchnalskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 279 z 9 grudnia 1938.
  6. ↑ Pogrzeb śp. prof. dr Wilhelma Bruchnalskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 280 z 10 grudnia 1938.
  7. ↑ "Przesiane przez pamięć", Stanisław Edward Nahlik", Kraków 1987, s. 56
  8. ↑ Wspomnienia o Januszu Bruchnalskim
  9. ↑ Finkel 1898 ↓.
  10. ↑ Wilhelm Bruchnalski, O źródłach niektórych utworów poetycznych polskich XV i XVI wieku, wyd. 1884 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-10].
  11. ↑ Wilhelm Bruchnalski, Źródła historyczne „Konrada Wallenroda”, wyd. 1889 [online], Odb.: Pamiętnik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza. T. 3, polona.pl [dostęp 2018-04-10].
  12. ↑ Wilhelm Bruchnalski, Pierwsze utwory Mickiewicza naśladowane w literaturze galicyjskiej, 1822–1830, wyd. 1894 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-10].
  13. ↑ Wilhelm Bruchnalski, Sonety Mickiewicza w literaturze galicyjskiej w l. 1827–1828, wyd. 1898 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-10].
  14. ↑ Wilhelm Bruchnalski, Mickiewicz - Niemcewicz : studyum historyczno-literackie. T. 1, Twórczość Mickiewicza do r. 1824, wyd. 1907 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-10].
  15. ↑ Wilhelm Bruchnalski, Rozwój twórczości pisarskiej Mikołaja Reja, wyd. 1907 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-10].
  16. ↑ Wilhelm Bruchnalski, Wizya Krasińskiego. wyd. 1913 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-10].
  17. ↑ Wilhelm Bruchnalski, Z dziejów panegiryku w Polsce : (komunikat przedstawiony na posiedzeniu Towarzystwa Historycznego dnia 28.IV 1917) [online], polona.pl [dostęp 2018-04-10].
  18. ↑ M.P. z 1929 r. nr 278, poz. 644 „za zasługi na polu naukowem”.
  19. ↑ Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 283 z 8 grudnia 1929.
  20. ↑ Kronika. Dekoracja Orderem Odrodzenia Polski. „Gazeta Lwowska”, s. 5, Nr 58 z 11 marca 1930.
  21. ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606 „za wybitną twórczość naukową, związaną z literaturą piękną”.
  22. ↑ Prof. Bruchnalski laureatem nagrody literackiej m. Lwowa. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 118 z 26 maja 1928.
  23. ↑ Akademia ku czci śp. prof. Wilhelma Bruchnalskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 64 z 19 marca 1939.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.