Władysław Radwan
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 czerwca 1884
Machory, pow. opoczyński

Data i miejsce śmierci

1 lipca 1963
Zalesie Dolne

Miejsce spoczynku

Cmentarz w Jazgarzewie (pow. piaseczyński

Zawód, zajęcie

pedagog, działacz oświatowy

Miejsce zamieszkania

Warszawa

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Pracodawca

Departament Oświaty w rządzie RP na uchodźstwie, Gabinet Ministra Oświaty w TRJN

Partia

PSL

Rodzice

Władysław Radwan i Wanda z Klawitterów

Małżeństwo

Helena z Glinojeckich (1882–1944; data ślubu: 15 sierpnia 1908), redaktor „Płomyka” (1917–1939)[1]

Krewni i powinowaci

brat: Józef;
bracia stryjeczni: Stanisław, Wacław, Mieczysław

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Inauguracyjne posiedzenie Tymczasowej Rady Stanu 14 stycznia 1917

Władysław Radwan (ur. 27 czerwca 1884 w Machorach w pow. opoczyńskim, zm. 1 lipca 1963 w Zalesiu Dolnym) – polski nauczyciel i działacz oświatowy, organizator polskiego skautingu („Junactwo”[2]) w Królestwie Kongresowym, organizator kształcenia nauczycieli, Kursów dla Dorosłych i Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w II Rzeczypospolitej, członek Departamentu Oświaty w rządzie RP na uchodźstwie, pracownik Gabinetu Ministra Oświaty, Czesława Wycecha w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej[3].

Dzieciństwo i młodość

Władysław Radwan był synem administratora majątku rolnego Machory, również Władysława, i Wandy z Klawitterów. Miał młodszego brata Józefa (ur. 1887). Uczył się w gimnazjum filologicznym w Radomiu, które skończył z odznaczeniem w 1903 roku, lecz nie został przyjęty na studia w Uniwersytecie Warszawskim z powodu „nieprawomyślności” – był czynnym członkiem tajnej organizacji „Przedburza” i uczestnikiem szkolnych demonstracji patriotycznych. Studiował na Uniwersytecie w Dorpacie, a następnie w Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukończył studia na Wydziale Filozoficznym w 1908 roku. W Krakowie działał w studenckiej organizacji „Spójnia” i utrzymywał kontakty z organizacją „Zaranie” (później włączonej do PSL „Wyzwolenie”}[3].

Lata 1908–1918

W 1908 roku wrócił do Warszawy. Pracował jako nauczyciel przyrody, fizyki i chemii, m.in. w prywatnych warszawskich szkołach Kazimiery Kochanowskiej i Zofii Sierpińskiej, w Szkole Technicznej Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Żbikowie i w szkole rolniczej w Bratnem (1912–1914). Przed wybuchem I wojny światowej i w czasie jej trwania[3]:

  • od 1912 roku działał w „Junactwie” jako członek Rady Przybocznej (1912–1914), członek Głównej Komendy Drużyn Junackich (1914), naczelnik okręgu warszawskiego i reprezentant organizacji na porozumiewawczym zjeździe organizacji skautowych (1915–1916),
  • od 1914 roku należał do Zarządu Komisji Opieki nad młodzieżą szkolną i pracował w Wydziale Oświecenia Komitetu Obywatelskiego m.st. Warszawy w Sekcji Kursów dla Dorosłych i Bibliotek Powszechnych (zob. Stanisław Michalski); od 1915 roku był sekretarzem Sekcji,
  • działał w Polskim Związku Nauczycielskim i Stowarzyszeniu Nauczycielstwa Polskiego,
  • od 1916 roku był jednym z głównych współpracowników „Przeglądu Szkolnego”,
  • w 1916 roku był sygnatariuszem Deklaracji Stu, wyrażającej warunki osiągniętego po długotrwałych pertraktacjach kompromisu wielu partii i stronnictw politycznych, mającego na celu przyjęcie wspólnej, ogólnonarodowej postawy w sprawie niepodległości Polski[4].

W 1917 roku został członkiem Rady Sekcji Oświecenia Publicznego w Departamencie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Tymczasowej Rady Stanu – był jednym z głównych autorów wydanych przepisów o szkołach elementarnych[3].

Lata 1918–1939

Założyciele Sekcji Kursów dla Dorosłych:
M. Gomólińska, W. Radwan (stoi z lewej),
A. Janowski, St. Małkowski, S. Michalski
J. Zawadzki (ok. 1920)

Od 1918 roku pracował w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jako wizytator seminariów nauczycielskich (bezskutecznie zabiegał o stanowisko kierownika Seminarium Nauczycielskiego im. S. Konarskiego), a od roku 1919 – jako naczelnik wydziału kształcenia nauczycieli szkół powszechnych w Departamencie Szkolnictwa Powszechnego. Opracował własną koncepcję organizacji szkolnictwa, opartą na 7-klasowej szkole powszechnej, którą przedstawił na „Sejmie nauczycielskim” w kwietniu 1919 oraz wydał broszurę Postulaty w sprawie ustroju szkolnictwa w Rzeczypospolitej Polskiej (1925)[5].

W tym samym czasie był też m.in[3]:

  • od 1919 roku – członkiem komisji szkolnej, zorganizowanej przez Zrzeszenie Nauczycielstwa Polskich Szkół Początkowych oraz Związek Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich,
  • pracownikiem Biura Kursów dla Dorosłych; w latach 1919–1922 – przewodniczącym Biura, a w latach 1923–1928 – członkiem zarządu (zob. też: Maria Gomólińska[6], Stanisław Michalski[7]),
  • członkiem zarządu i prezesem Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych (TUL, później połączonego z TUR; zob. też Towarzystwo Wiedzy Powszechnej).

Jako przeciwnik reformy szkolnictwa opracowanej przez ministra Janusza Jędrzejewicza został w czerwcu 1931 roku odsunięty od pracy w MWRiOP i przeszedł na wcześniejszą emeryturę. W następnych latach działał w[3]:

  • Państwowym Instytucie Nauczycielskim – jako dyrektor (1931/1932) i wykładowca (1931–1934); wraz z kilkoma innymi wykładowcami złożył dymisję w 1934 roku, w proteście przeciw zwolnieniu dyrektorki PIN, Marii Grzegorzewskiej,
  • Związku Nauczycielstwa Polskiego,
  • redakcji biuletynów „Kultura wsi” i „Wiejskie uniwersytety ludowe w Polsce”,
  • Towarzystwie Regionalnych Ośrodków Społeczno-Wychowawczych dla Młodzieży „Przewodnik Wiejski” (później – Towarzystwo Wiejskich Uniwersytetów Ludowych),
  • Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie (Wydział Pedagogiczny; współpraca z Heleną Radlińską),

Opublikował m.in. opracowania[3]:

  • W sprawie Kół Starszego Harcerstwa (1921, współautorzy: Jan Mauersberger i Henryk Glass),
  • Zagadnienia wiejskich uniwersytetów ludowych w Polsce (1938),
  • Zagadnienia wychowawczego oddziaływania w wiejskim uniwersytecie ludowym (1939).

Lata 1939–1945

W czasie okupacji niemieckiej był kierownikiem Departamentu Oświaty w Delegaturze Rządu na Kraj (zob. też Rząd RP na uchodźstwie). Przewodniczył Głównej Komisji Planowania (członkowie: m.in. Bogdan Suchodolski, Stanisław Ossowski, Józef Zawadzki), która przygotowywała m.in. wytyczne, dotyczące polityki kulturalno-oświatowej po wojnie (publikacja w tajnym wydawnictwie Departamentu „Oświata i Kultura”). Działał również w komisji kultury przy tajnym Centralnym Komitecie Ruchu Ludowego (opracował Wytyczne programu polityki kulturalnej, opublikowane w organie Stronnictwa Ludowego „Przebudowa” w roku 1942)[3].

Konspiracyjne spotkania członków Departamentu i inne odbywały się w prywatnym domu Radwana w Zalesiu Dolnym (willa „Siedziba” przy ul. Anny Jagiellonki 12). W tym domu zorganizowano w roku 1939 szpital polowy, a w kolejnych latach tajną prywatną szkołę, prowadzoną przez Helenę Radwanową i Ewę Krauze (siostrzenicę Radwana). Spotykali się tu działacze konspiracyjni, m.in. Stanisław Lorentz, Józef Zawadzki, Wanda Dąbrowska, Jerzy Zawieyski, Stanisław Pieńkowski, Wacław Borowy. Tu planowano i organizowano sieć Tajnych Uniwersytetów Ludowych[3][1].

Okres po II wojnie światowej

Od 1 stycznia 1946 do 30 maja 1947 był radcą w Gabinecie Ministra Oświaty, Czesława Wycecha, zajmując się głównie sprawami szkolnictwa zawodowego – napisał książkę pt. Problemy kształcenia zawodowego (1947)[3][8]. Działał w[3]:

  • zarządzie Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych,
  • Komisji Selekcyjno-Kwalifikacyjnej Towarzystwa Burs i Stypendiów,
  • Komisji Oświatowej Ruchu Ludowego,

Był członkiem PSL[3]. Po opuszczeniu Ministerstwa uczył w Szkole Podstawowej w Zalesiu Dolnym oraz zajmował się działalnością publicystyczną (część prac pozostawił w rękopisie)[3][1].

Zmarł 1 lipca 1963 roku. Został pochowany na cmentarzu w Jazgarzewie (pow. piaseczyński)[3].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Formą upamiętnienia Władysława Radwana są poświęcone mu wydawnictwa książkowe i inne publikacje nt. działalności oświatowej w Polsce w XX wieku[10][11][12].

Przypisy

  1. 1 2 3 Willa „Siedziba” przy ul. Anny Jagiellonki 12. [w:] Strona internetowa Towarzystwa Przyjaciół Miasta Lasu Zalesie [on-line]. zalesie-dolne.pl. [dostęp 2012-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
  2. ↑ ŚP. dh hm Tadeusz Pielasz: Historia harcerstwa. Harcerstwo Polskie w Rosji i na Rusi (w Cesarstwie Rosyjskim). free.ngo.pl – Usługi dla organizacji pozarządowych. s. 9/33. [dostęp 2012-01-08]. (pol.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Stanisław Konarski: Radwan Władysław (1884–1963). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXX: Radwan-Reguła Tomasz. Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, 1987, s. 14–16.
  4. ↑ Saga pokoleń dwóch wojen światowych Potempscy i Szemplińscy; l. Pokolenie pierwszej wojny światowej. [w:] Kultura, Oświata, Nauka, Miesięcznik Stowarzyszenia PAX, Nr 3–4 (81–82) [on-line]. potempski.republika.pl, marzec-kwiecień 1987. s. 110-111. [dostęp 2012-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-05-17)]. (pol.).
  5. ↑ Władysław Radwan: Postulaty w sprawie ustroju szkolnictwa w Rzeczypospolitej Polskiej. Nasza księgarnia, 1925. [dostęp 2012-01-08]. (pol.).
  6. ↑ Adam Próchnicki i Stanisław Konarski: Gomólińska Maria Leontyna (1866–1935). W: Polski Słownik Biograficzny. T. Tom VIII: Girdwoyn Michał – Gross Adam. Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, s. 120, 273–274.
  7. ↑ Jan Hulewicz: Michalski Stanisław (1865–1949). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XX: Maria Józefa – Mieroszewski Krzysztof. Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, 1975, s. 597–602.
  8. ↑ Władysław Radwan: Problemy kształcenia zawodowego. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. Nasza Księgarnia, 1947. [dostęp 2012-01-08]. (pol.).
  9. ↑ M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1083 „za owocną działalność w dziedzinie administracji szkolnictwa”.
  10. ↑ Romana Żarek: Władysław Radwan: nauczyciel, działacz, teoretyk oświaty. [w:] Informacje bibliograficzne; Monografie – Wyższa Szkoła Rolniczo-Pedagogiczna (dawniej im. Georgi Dymitrowa) w Siedlcach, wyd. 28 [on-line]. WSRP, 1994. [dostęp 2012-01-08]. (pol.).
  11. ↑ Aneta Ignatowicz: Tajna Oświata i Wychowanie W Okupowanej Warszawie. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. Fundacja Warszawa Walczy 1939–1945, 2009. [dostęp 2012-01-08]. (pol.).
  12. ↑ Witold Jan Chmielewski: Polska administracja szkolna w latach 1944–1950 (ISBN 8389935937). [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie przy Filii Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, 2010. [dostęp 2012-01-08]. (pol.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.