ulica Hetmańska
Załęska Hałda-Brynów
Ilustracja
Fragment ulicy Hetmańskiej; pośrodku budynek pod nr. 13 (2023)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

540 m

Przebieg
↑ Euro-Centrum
światła 0 m ← ul. Ligocka →
25 m ul. Tomasza ↗
235 m ← ul. Rolna →
385 m ← ul. J. Grzyśki →
455 m ul. K. Adwentowicza →
540 m most nad Kłodnicą
↓ do ul. Kłodnickiej
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Hetmańska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Hetmańska”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Hetmańska”
Ziemia50°13′54,3″N 18°58′35,6″E/50,231756 18,976547

Ulica Hetmańska w Katowicach – ulica w Katowicach, położona w środkowo-zachodniej części miasta, biegnąca w całości przez teren dzielnicy Załęska Hałda-Brynów część zachodnia.

Droga o długości 540 m i przebiegu zbliżonym do południkowego położona jest w Starej Ligocie, będącej wschodnią częścią Ligoty. Przy niej w 1880 roku powstała pierwsza ligocka szkoła, w następnych latach kamienice-familoki, a w czasach Polski Ludowej wielorodzinne bloki mieszkalne. Ulica jest siedzibą szeregu placówek handlowo-usługowych i instytucji publicznych, w tym filii urzędu pocztowego oraz instytucji oświatowo-wychowawczych.

Przebieg

Ulica Hetmańska przebiega przez teren katowickiej dzielnicy Załęska Hałda-Brynów część zachodnia na całej swojej długości[1].

Ulica zaczyna się przy skrzyżowaniu z ulicą Ligocką[2], skąd biegnie w kierunku południowo-wschodnim. Zaraz za skrzyżowaniem skręca ona w kierunku zbliżonym do południowego, jednocześnie krzyżując się na zakręcie z ulicą Tomasza z lewej strony. Ulica Hetmańska do końca swojego biegu biegnie w miarę prostolinijnie, krzyżując się z lewej strony kolejno z ulicami: Rolną, J. Grzyśki i K. Adwentowicza, a z prawej strony z ulicami Rolną i J. Grzyśki[3].

Ulica kończy się ślepo na moście nad Kłodnicą[2], a jej kontynuacją jest ścieżka prowadząca w stronę ulicy Kłodnickiej w dzielnicy Ligota-Panewniki[1].

Charakterystyka

Przejście dla pieszych przy skrzyżowaniu ulic Ligockiej i Hetmańskiej (2023)

Ulica Hetmańska to droga powiatowa nr 6439S[4] o klasie drogi lokalnej (L)[2]. Długość ulicy Hetmańskiej wynosi 540 m[5], a szerokość jezdni 4,5 m. Droga na całej swoje długości posiada nawierzchnię bitumiczną[4]. W systemie TERYT droga widnieje pod numerem 06637[6], a kod pocztowy dla adresów wzdłuż ulicy to 40-560[7]. Jest ona w administracji Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Katowicach[8].

Na skrzyżowaniu ulic Hetmańskiej i Ligockiej znajduje się sześciowlotowa sygnalizacja świetlna akomodacyjna[9].

Ulicą Hetmańską pomiędzy ulicami Ligocką a Rolną kursują autobusy transportu zbiorowego na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM), lecz przy niej nie znajdują się żadne przystanki autobusowe. Najbliższy z nich to m.in. przystanek Stara Ligota Filarowa (ul. Rolna na wysokości ul. Filarowej). Zatrzymują się przy nich autobusy łączące tę część Katowic głównie w kierunku Ligoty-Panewnik i Piotrowic-Ochojca z jednej strony oraz do Śródmieścia i północnych dzielnic Katowic, a także do Sosnowca i Siemianowic Śląskich z drugiej strony[10][11].

Wzdłuż krótkiego odcinka ulicy Hetmańskiej pomiędzy skrzyżowaniem z ulicą K. Adwentowicza do mostku nad Kłodnicą przebiega czerwony szlak turystyczny – Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej (41 km) Katowice – Chudów[12].

Zabudowa ulicy Hetmańskiej tworzy głównie grupa wolnostojących kamienic i familoków z przełomu XIX i XX wieku. Wyróżnia się wśród nich budynek szkoły przy ulicy Hetmańskiej 8 oraz budynek poczty przy ulicy Hetmańskiej 1. Na zapleczach działek znajdują się ogrody i zabudowa gospodarcza[13]. Przy południowej stronie ulicy znajdują się wysokie bloki mieszkalne w otoczeniu zieleni, a bliżej torów kolejowych zieleń i garaże[14].

Historia

Ulica Hetmańska znajduje się na terenie Ligoty, w dokładnie w jej części zwanej Starą Ligotą[15]. W tamtym też rejonie powstała pierwotna osada (rejon ulic Ligockiej, Załęskiej i Hetmańskiej), która po raz pierwszy była wzmiankowana w 1360 roku[15]. Ligota w XIX wieku zaczęła się przekształcać się w osadę przemysłową, czemu sprzyjał wzrost liczby mieszkańców[16].

W 1874 roku mieszkańcy Ligoty wystąpili z prośbą o zezwolenie na budowę szkoły powszechnej. Budowę obiektu przy późniejszej ulicy Hetmańskiej 1 rozpoczęto po pięciu latach, a ukończono w 1880 roku[15]. Rok później naukę w pierwszej ligockiej szkole rozpoczęło 105 dzieci[17]. Na mapie z 1883 roku zaznaczony jest budynek szkoły, natomiast jeszcze nie ma drogi w śladzie późniejszej ulicy Hetmańskiej. Pojawia się ona już na mapach wydanych w latach późniejszych[4].

Późniejsza ulica Hetmańska została wytyczona na przełomie XIX i XX wieku[17] zgodnie z południkowym rozłogiem pól uprawnych. Przy ulicy zaczęły powstawać familoki i kamienice, historyzujące i modernistyczne, głównie dla pracowników kopalni węgla kamiennego „Oheim” (późniejszy „Wujek”) w Brynowie[18]. Ciąg kamienic-familoków powstał w zachodniej pierzei ulicy Hetmańskiej i wzdłuż ulicy Kredytowej, a we wschodniej pierzei i przy późniejszej ulicy Rolnej wzniesiono kilka wolnostojących kamienic[19]. W budynkach tych ulokowały się także punkty handlowo-usługowe: sklep rzeźniczy, dwie piekarnie oraz remiza Ochotniczej Straży pożarnej[20]. Remiza OSP funkcjonowała przy późniejszej ulicy Hetmańskiej 3[21].

W 1904 roku wzniesiono budynek szkoły pod nr. 10, a w 1912 roku kolejny – pod nr. 8[17]. W 1913 roku zelektryfikowano ulice Załęską i Hetmańską[22], a do czasu wybuchu I wojny światowej nową zabudowę wielorodzinną ulokowano także na zachód od ulicy Hetmańskiej – przy ulicy Kredytowej oraz po drugiej stronie ulicy Hetmańskiej – w rejonie ulic: Średniej, Tomasza i Filarowej[23].

W okresie przedwojennym ulica nosiła nazwę Schulstrasse[24], a w latach 1922–1924 nazwę ulica Szkolna[24]. W 1924 roku Ligotę włączono w granicę Katowic[25], a od 1925 roku drodze nadano współczesną nazwę[24].

W 1922[26], 1923[27][17][28] bądź 1924 roku pomiędzy ulicami Hetmańską a Ligocką został wzniesiony pomnik Powstańców Śląskich[29] upamiętniający 11 zmarłych podczas III powstania śląskiego powstańców pochodzących z Ligoty[17]. Został on w 1939 roku zburzony przez Niemców, a w 1962 roku został on odbudowany[29][28].

W 1930 roku nauka szkolna odbywała się w trzech budynkach przy ulicy Hetmańskiej 1, 8 i 10, gdzie w 16 salach prowadzono 20 oddziałów lekcyjnych, w których kształciło się 842 dzieci. Szkołę otaczały dwa ogrody[30]. Budynek przy ulicy Hetmańskiej 10, należący dotychczas do Publicznej Szkoły Powszechnej nr 30 im. S. Staszica w Katowicach 22 września 1934 roku odstąpiono Publicznej Szkole Powszechnej nr 31 w Katowicach. Szkoła ta do budynku przy ulicy Franciszkańskiej przeniosła się 26 stycznia 1939 roku[31]. W latach międzywojennych obok szkoły prowadzony był sklep rzeźnika[30] (ul. Hetmańska 2), a w 1939 roku działała także piekarnia (ul. Hetmańska 21)[32].

W czasach niemieckiej okupacji ulicę przemianowano na Steinstrasse, a po 1945 roku przywrócono drodze nazwę ulica Hetmańska[24].

Od 1947 roku przy budynku Szkoły Podstawowej nr 8 działała szkolna biblioteka. W 1950 roku działalność rozpoczęła Filia nr 5 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach, która od 1956 roku zaczęła funkcjonować w budynku starej szkoły przy ulicy Hetmańskiej 1[33]. Współcześnie Filia nr 5 funkcjonuje przy ulicy Braci Mniejszych 2[34].

Ulica Hetmańska zaznaczona jest na mapach topograficznych z lat 1958–1961 w swoim współczesnym przebiegu. Jest ona gęsto zabudowana po obydwu stronach drogi, zwłaszcza na północ od skrzyżowania z ulicą J. Grzyśki[4].

Ochotnicza straż pożarna przy ulicy Hetmańskiej 3 została przekształcona w 1959 roku w zawodową strażą pożarną. Fatalne warunki lokalowe spowodowały to, że na początku lat 80. XX wieku podjęto starania na rzecz budowy nowej strażnicy, która rozpoczęła swoją działalność w 1987 roku na terenie Piotrowic[21] przy ulicy T. Kościuszki 189[35].

W latach 60. XX wieku rozpoczęto wyburzanie zabudowy Starej Ligoty, w miejsce której powstały nowe obiekty mieszkalne, a w połowie lat 70. XX wieku przy ulicach J. Grzyśki i Hetmańskiej w miejsce wyburzonej parterowej zabudowy rozpoczęto budowę jedenastokondygnacyjnych bloków mieszkalnych[29].

W latach 1962–1964 rozbudowano budynki Szkoły Podstawowej nr 8 poprzez wzniesienie sali gimnastycznej i budowę części łączącej budynki przy ulicy Hetmańskiej 8 i 10[31][17]. 23 lutego 1964 roku przy ulicy Hetmańskiej 1 rozpoczął działalność urząd pocztowy[21], a od 1968 roku w tym samym budynku rozpoczął działalność Klub Seniora[36].

Pod koniec lat 80. XX wieku budynek szkoły przy ulicy Hetmańskiej 10 został wyburzony z uwagi na szkody górnicze[17][37], a w 2009 roku rozebrano budynek przy ulicy Hetmańskiej 15[38].

W 2013 roku na ścianie budynku przy ulicy Hetmańskiej 13 powstał mural autorstwa Roberto Ciredza[39].

Skrzyżowanie ulic Ligockiej i Hetmańskiej stało się miejscem, w którym tworzą się w godzinach szczytu zatory drogowe. Z tego też powodu m.in. katowiccy radni wysunęli kilka interpelacji w sprawie rozwiązania tego problemu, z czego w dokumencie z 1 grudnia 2019 roku zaproponowano budowę ronda na skrzyżowaniu tychże ulic[40][41][42]. Urząd Miasta Katowice w odpowiedzi na nią zaznaczył, iż budowa ronda nie rozwiązałaby problemu przepustowości układu drogowego tej części Katowic, a prace nad rozwiązaniem tego problemu skupiały się planach budowy przedłużenia ulicy F. Bocheńskiego oraz nad rozwojem sieci centrów przesiadkowych[43].

Obiekty zabytkowe i miejsca pamięci

Pomnik Powstańców Śląskich w Starej Ligocie (2023)

Obiekty zabytkowe i historyczne:

  • Budynek najstarszej ligockiej szkoły (ul. Hetmańska 1) – z 1880 roku[17], wzniesiony w stylu tradycyjnym[44]; jest to obiekt murowany z cegły i tynkowany[45],
  • Kamienica (ul. Hetmańska 2) – z I ćwierćwiecza XX wieku, w stylu modernistycznym[46]; jest to obiekt murowany z cegły, tynkowany, dwukondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; posiada zdobione obramienia okien, fryz i szczyt[47],
  • Kamienica (ul. Hetmańska 6) – z przełomu XIX i XX wieku, w stylu historyzmu[46]; jest to obiekt murowany z cegły, nietynkowany, dwukondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; na fasadzie znajduje się ryzalit, szczyt z ostrołukowymi blendami i nadproża okienne ze zwornikami[47],
  • Budynek szkoły (ul. Hetmańska 8) – z lat 30. XX wieku, w stylu funkcjonalistycznym; przebudowany[46],
  • Kamienica (ul. Hetmańska 12) – z 1913 roku, w stylu historyzmu[46]; jest to obiekt murowany z cegły, nietynkowany, trójkondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; znaczącymi detalami budynku są m.in. łuki odcinkowe, nadproża czy sterczyny[48],
  • Kamienica-familok (ul. Hetmańska 13) – z przełomu XIX i XX wieku[44]; jest to obiekt murowany z cegły, nietynkowany, trójkondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; na fasadzie znajduje się ryzalit, a znaczącymi detalami budynku są m.in. szczyt, łuki odcinkowe czy nadproża[49] ,
  • Kamienica (ul. Hetmańska 14) – z początku XX wieku, w stylu modernistycznym[46]; jest to obiekt murowany z cegły, nietynkowany, trójkondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym krytym dachówką; na elewacji znajdują się takie detale, jak m.in. lizeny, szczyt i gzyms[49],
  • Kamienica (ul. Hetmańska 16) – z początku XX wieku, w stylu modernistycznym[46]; wtórnie przebudowana,
  • Kamienica (ul. Hetmańska 18; róg z ul. Rolną) – z lat 30. XX wieku, w stylu funkcjonalizmu[46]; jest to obiekt murowany z cegły, tynkowany, czterokondygnacyjny, nakryty płaskim dachem; znaczące detale budynku to pasy okien i narożne balkony[50],
  • Mostek kolejowy na Kłodnicy (południowy koniec ul. Hetmańskiej)[44] – z II połowy XIX wieku, wzniesiony w stylu historyzmu; jest to obiekt murowany z cegły, jednoprzęsłowy[51].

Pomniki i miejsca pamięci:

Obiekty nieistniejące:

  • Budynek szkoły (ul. Hetmańska 10) – z 1904 roku, wyburzony w latach 80. XX wieku[17],
  • Kamienica (ul. Hetmańska 15) – wzniesiona na przełomie XIX i XX wieku w stylu historyzmu ceglanego prostego; był to obiekt murowany z cegły, nietynkowany, trójkondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym krytym papą; miał takie detale, jak łuki odcinkowe i gzymsy[49]; kamienicę rozebrano w 2009 roku[38].

Gospodarka i instytucje

Według stanu z połowy listopada 2023 roku przy ulicy Hetmańskiej swoją siedzibę miało 49 aktywnych działalności gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON, w tym m.in.: firmy handlowo-usługowe, sklepy wielobranżowe, kwiaciarnia, gabinety lekarskie, wspólnota mieszkaniowa i inne[53].

Działały tutaj wówczas także m.in. salon meblowy[54], kawiarnia, czy sklep sieci Żabka[55], a także m.in.: Filia Urzędu Pocztowego Katowice 25 (ul. Hetmańska 1)[56], Klub Seniora (ul. Hetmańska 1)[57], Niepubliczna Szkoła Podstawowa „Wesołe Słoneczka” (ul. Hetmańska 7)[58], Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 8 w Katowicach (ul. Hetmańska 8)[59] czy Uczniowski Klub Sportowy „Ósemka” przy Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 8 w Katowicach (ul. Hetmańska 8)[60].

Wierni rzymskokatoliccy mieszkający przy ulicy Hetmańskiej przynależą do parafii Świętej Rodziny i św. Maksymiliana Kolbego[61].

Przypisy

  1. 1 2 Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  2. 1 2 3 Rada Miasta Katowice, UCHWAŁA NR XL/925/13 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 11 września 2013 r. w sprawie zaliczenia dróg na terenie miasta Katowice do kategorii dróg powiatowych oraz gminnych [online] [dostęp 2023-11-16] (pol.).
  3. ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  4. 1 2 3 4 Geoportal Województwa Śląskiego – ORSIP. Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  5. ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  6. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  7. ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka kodów pocztowych (Pocztowych Numerów Adresowych). kody.poczta-polska.pl. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  8. ↑ Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach: MZUiM w liczbach. www.mzum.katowice.pl. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  9. ↑ Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach: 37/XII/2020/WP Katowicki Inteligentny System Zarządzania Transportem 37/XII/2020/WP. Zał. Nr 1aa do PFU Wykaz sygnalizacji Katowice 2020 AKTUALIZACJA. platformazakupowa.pl. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  10. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  11. ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  12. ↑ Mapa szlaków turystycznych. mapa-turystyczna.pl. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  13. ↑ Kasprzyk 1996 ↓, s. 243.
  14. ↑ Kasprzyk 1996 ↓, s. 203.
  15. 1 2 3 Szaraniec 1996 ↓, s. 144.
  16. ↑ Witaszek 2008 ↓, s. 32.
  17. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Płonka 2015 ↓, s. 6.
  18. ↑ Kasprzyk 1996 ↓, s. 8.
  19. ↑ Kasprzyk 1996 ↓, s. 54.
  20. ↑ Płonka 2010 ↓, s. 105.
  21. 1 2 3 Płonka 2010 ↓, s. 224.
  22. ↑ Po trzecie: kalendarium. www.dawnaligota.pl, 2013-08-03. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  23. ↑ Witaszek 2008 ↓, s. 36.
  24. 1 2 3 4 Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 696.
  25. ↑ Płonka 2010 ↓, s. 127.
  26. ↑ Pomnik w Starej Ligocie. www.dawnaligota.pl, 2023-04-23. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  27. ↑ Witaszek 2008 ↓, s. 37.
  28. 1 2 3 Kasprzyk 1996 ↓, s. 213.
  29. 1 2 3 Szaraniec 1996 ↓, s. 150.
  30. 1 2 Płonka 2010 ↓, s. 144.
  31. 1 2 Szkoła Podstawowa nr 8 im. Stanisława Staszica: Historia. sp8katowice.szkolnastrona.pl. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  32. ↑ Płonka 2010 ↓, s. 146.
  33. ↑ Płonka 2010 ↓, s. 226.
  34. ↑ Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach, Filia nr 5 [online], mbp.katowice.pl [dostęp 2023-11-16] (pol.).
  35. ↑ Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach, O Jednostce [online], gov.pl, 9 grudnia 2020 [dostęp 2023-11-16] (pol.).
  36. ↑ Płonka 2010 ↓, s. 227.
  37. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 152.
  38. 1 2 Katowice: Rozbiórka budynku przy ul. Hetmańskiej 15 w Katowicach wraz z wykonaniem operatu geodezyjnego po wykonaniu robót rozbiórkowych. www.przetargi.egospodarka.pl, 2009-04-06. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  39. ↑ Urząd Miasta Katowice: HETMAŃSKA 13. murale.katowice.eu. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  40. ↑ Urząd Miasta Katowice: INTERPELACJA RI-VIII/000064 Z DNIA 31.12.2018R., W SPRAWIE REORGANIZACJI RUCHU DROGOWEGO W REJONIE ULICY HETMAŃSKIEJ I WYJAZDU Z EUROCENTRUM/LIDL. bip.katowice.eu. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  41. ↑ Urząd Miasta Katowice: INTERPELACJA RI-VIII/000378 Z DNIA 20.03.2019R., W SPRAWIE ZAPROJEKTOWANIU ZMIANY ORGANIZACJI RUCHU PIESZYCH I SAMOCHODÓW NA SKRZYŻOWANIU ULICY HETMAŃSKIEJ Z LIGOCKĄ. bip.katowice.eu. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  42. ↑ INTERPELACJA RI-VIII/001354 Z DNIA 03.12.2019R., W SPRAWIE RONDA LIGOCKA/HETMAŃSKA. bip.katowice.eu. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  43. ↑ Odpowiedź na interpelację RI-VIII/001354 z dnia 03.12.2019r., w sprawie ronda Ligocka/Hetmańska, Katowice, 10 grudnia 2019, s. 1 [dostęp 2023-11-15] (pol.).
  44. 1 2 3 Studium… 2012 ↓, Załącznik I.9 18/36.
  45. ↑ Kasprzyk 1996 ↓, s. 92.
  46. 1 2 3 4 5 6 7 Studium… 2012 ↓, Załącznik I.9 1/36.
  47. 1 2 Kasprzyk 1996 ↓, s. 93.
  48. ↑ Kasprzyk 1996 ↓, s. 95.
  49. 1 2 3 Kasprzyk 1996 ↓, s. 96.
  50. ↑ Kasprzyk 1996 ↓, s. 97.
  51. ↑ Witaszek 2008 ↓, s. 92.
  52. ↑ Studium… 2012 ↓, Załącznik I.9 8/36.
  53. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2023-11-16]. (pol.).
  54. ↑ Black Red White: Salon Meblowy Leonardo. www.brw.pl. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  55. ↑ Żabka Polska: Hetmańska 18. www.zabka.pl. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  56. ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka placówek Poczty Polskiej. placowki.poczta-polska.pl. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  57. ↑ Polski Komitet Pomocy Społecznej Śląski Zarząd Wojewódzki w Katowicach: Kluby seniora. www.pkps.katowice.pl. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  58. ↑ Wesołe Słoneczka: Kontakt. www.wesolesloneczka.pl. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  59. ↑ Zespół Szkolno - Przedszkolny nr 8 w Katowicach. www.zsp8katowice.szkolnastrona.pl. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  60. ↑ Szkoła Podstawowa nr 8 im. Stanisława Staszica: UKS Ósemka. Kontakt. sp8katowice.szkolnastrona.pl. [dostęp 2023-11-15]. (pol.).
  61. ↑ Katalog… 2005 ↓, s. 219.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.