Udar przysadki

Udar przysadki, w przebiegu którego wystąpiły bóle głowy i utrata wzroku u 43-letniego mężczyzny. W centrum obrazu RM w sekwencji T1 widoczna jest masa przemieszczająca skrzyżowanie wzrokowe
Klasyfikacje
ICD-10	E23.6 Inne choroby przysadki
MedlinePlus	001167
MeSH	D010899

Udar przysadki – choroba ośrodkowego układu nerwowego polegająca na zawale lub krwawieniu do przysadki mózgowej, często związanymi z obecnym gruczolakiem przysadki^{[1][2][3][4][5]}.

Epidemiologia

Udar przysadki jest zaliczany do chorób rzadkich^[6][7]. Częstość występowania jest szacowana na około 6 przypadków na 100 tys. osób, a zapadalność na 0,17/100 000 osobolat^[6]. Występuje najczęściej w piątej i szóstej dekadzie życia, częściej u mężczyzn, rzadko u dzieci i nastolatków^[6][8][7].

Etiopatogeneza

Obraz RM ukazujący gruczolaka, najważniejszą przyczynę udaru przysadki

Najczęściej choroba występuje pod postacią krwotoku do gruczolaka przysadki^[9]. Gruczolaki z powodu obfitego unaczynienia są bardziej skłonne do krwawienia^[10]. Największe ryzyko dotyczy guzów wydzielających ACTH, choć najczęściej udarowi ulegają gruczolaki nieczynne hormonalnie^[4][11]. W przypadku udaru przysadki z obecnym guzem istnieją dwie teorie opisujące jego patogenezę^[4][10]. Pierwsza zakłada, że gruczolak odcina dopływ krwi do niej, tym samym wywołując uszkodzenie^[4][10]. Druga podaje, że przyczyną jest nowotwór rozrastający się w ciasnej przestrzeni między lejkiem a przeponą siodła, który uciska cienką sieć naczyniową^[10]. Guz z powodu wypełnienia krwią może gwałtownie się powiększyć, co niekiedy prowadzi do uciśnięcia skrzyżowania wzrokowego, a czasami nawet uszkodzenia siodła tureckiego^[12][13]. Patogeneza udaru przysadki bez gruczolaka nie jest znana – przypuszcza się, że biorą w niej udział czynniki zewnętrzne, na przykład choroby ogólnoustrojowe lub leki^[4].

Objawy i przebieg

Objawy pojawiają się od kilku godzin do dwóch dni po udarze^[6]. Najczęściej występują nagły, silny ból głowy w okolicy czoła lub za oczami^[11] oraz ostre zaburzenia widzenia (a w skrajnych przypadkach nawet ślepota)^{[19][2][4][12]}. Mogą wystąpić także nudności, wymioty i zaburzenia świadomości (wskutek wzrostu ciśnienia śródczaszkowego), podrażnienie opon mózgowo-rdzeniowych wywołujące objawy oponowe, oftalmoplegia oraz diplopia (wskutek krwotoku do zatoki jamistej), gorączka i ostra niedoczynność przysadki (prowadząca czasami do niedoczynności nadnerczy^[20] z hipoglikemią i hipotensją)^{[2][4][12][21][16]}. W przypadku udaru krwotocznego przysadki ciężkość objawów zależy od nasilenia krwotoku, przebieg może być bardzo ciężki, jeśli doprowadzi on do krwawienia podpajęczynówkowego lub dokomorowego^[12]. Zdarza się, że zawał prowadzi do zniszczenia gruczolaka i jego samowyleczenia; w takim przypadku ustępują objawy nadczynności przysadki^[15][12].

Rozpoznanie

Rozpoznanie udaru przysadki jest trudne, gdyż większość pacjentów nie ma wcześniejszego rozpoznania gruczolaka^[6]. Główne choroby, z którymi należy go różnicować to bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, krwotok podpajęczynówkowy, udar śródmózgowia, migrena oraz zakrzepica zatoki jamistej^[6][11].

Leczenie

Leczenie udaru przysadki polega na podawaniu glikokortykosteroidów oraz wyrównywaniu współistniejących zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej^[6][12]. Lekami z wyboru są kortyzol oraz deksametazon^[12]. Jeśli mimo stosowania kortykosteroidów nie dochodzi do poprawy neurologicznej, wymagana jest pilna operacja^[12]. Zaleca się ją szczególnie w przypadku utrzymujących się zaburzeń świadomości i widzenia oraz uszkodzeń nerwów czaszkowych^[19][6][16]. Zabieg najczęściej przeprowadzany jest z dostępu przez kość klinową^[22].

Powikłania

Do powikłań udaru przysadki należą^[6][16][23]:

• krwotok śródczaszkowy,
• przetrwała niedoczynność przysadki,
• niedrożność tętnicy szyjnej wewnętrznej i następujące niedokrwienie mózgu^[24],
• skurcz naczyń mózgowych^[19],
• moczówka prosta^[25].

Rokowanie

Rokowanie w udarze przysadki zazwyczaj jest bardzo dobre, zależy ono od zajęcia nerwów wzrokowych i okoruchowych, wystąpienia krwawienia podpajęczynówkowego oraz podjęcia leczenia^[26][11]. Od czasu, jaki minął od wystąpienia udaru do operacji, zależy rokowanie co do szans na ustąpienie zaburzeń wzrokowych i układu nerwowego^[12][16].

Zobacz też

• zespół Sheehana

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2017. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2017, s. 1259, 1261. ISBN 978-83-7430-517-4.
• Anthony Fauci, Eugene Braunwald: Interna Harrisona. T. III. Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2009, s. 2434. ISBN 978-83-60608-97-5.