Stanisław Szmuc
Ilustracja
Stanisław Szmuc, ok. 1980 (fot. Jacek Szmuc)
Data i miejsce urodzenia

7 maja 1911
Wysoka k. Łańcuta

Data i miejsce śmierci

10 lutego 1997
Kraków

Zawód, zajęcie

Malarz, grafik, projektant witraży

Rodzice

Jan i Katarzyna Szmuc

Małżeństwo

Janina Kokesz

Dzieci

Jacek (fotografik), Barbara (1949–2005, malarka i projektantka witraży), Anna (realizatorka radiowa w Radio France)

Fragment polichromii kościoła w Króliku Polskim
Fragment polichromii kościoła w Króliku Polskim
Fragment polichromii kościoła w Króliku Polskim
Fragment Polichromii kościoła w Króliku Polskim
Fragment polichromii kościoła w Sędziszowie Małopolskim
Fragment polichromii kościoła św. Wawrzyńca w Rymanowie
Polichromia stropu kościoła w Zagorzycach
Fragment polichromii kościoła w Zagorzycach
Fragment polichromii kościoła św. Wawrzyńca w Rymanowie

Stanisław Szmuc (ur. 7 maja 1911 w Wysokiej k. Łańcuta, zm. 10 lutego 1997 w Krakowie) – polski malarz, autor polichromii, mozaik i sgraffit, projektant witraży.

Ściana witrażowa w kościele oo. Jezuitów w Opolu
Fragment polichromii kościoła w Chmielniku k. Rzeszowa
Fragment polichromii kościoła w Chmielniku k. Rzeszowa

Życiorys

Studiował w Instytucie Sztuk Graficznych we Lwowie pod kierunkiem Piotra Gajewskiego i Ludwika Tyrowicza, który z uznaniem wyrażał się o jego pracach[1]. Studia ukończył w 1936[2]. W 1939 został zmobilizowany, po wybuchu wojny przebywał w Rumunii, następnie wrócił do Polski. Po wojnie mieszkał w Rzeszowie, był związany z rzeszowskim ZPAP, w którym pełnił funkcję członka zarządu do 1949[3]. Od 1964 zamieszkał w Krakowie, tworzył w tym czasie głównie sztukę sakralną. Był wiceprezesem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie do 1996. Zmarł 10 lutego 1997, został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

Twórczość

Malarstwo i grafika

Malował w różnych technikach (olej, tempera, akwarela, techniki mieszane), tworzył grafiki i rysunki (monotypia, drzeworyt, sucha igła, tusz, rysunek ołówkiem i sangwiną)[4][5]. Brał udział w wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych[2] m.in. w Krakowie, Lublinie, Rzeszowie, Warszawie, Caracal i Kopenhadze[6]. Wystawiał m.in. wspólnie ze Zbigniewem Krygowskim, Alfredem Kudem, Zuzanną Kusek-Kud, Jadwigą Dziędzielewicz, Franciszkiem Frączkiem[7]. Jego prace znajdują się głównie w zbiorach prywatnych, niektóre jako dzieła nieznanego autora (nie wszystkie opatrywał sygnaturami).

Polichromie, mozaiki, sgraffita i projekty witraży

Główną dziedziną działalności Stanisława Szmuca, w której stworzył własny, rozpoznawalny styl jest sztuka sakralna[8]. Był jednym z pierwszych artystów, których prace wystawiano w Kamieniołomie im. Jana Pawła II[9]. Dokładna liczba kościołów, w których wykonał swoje prace, nie jest znana (nie prowadził szczegółowej ewidencji). Prace Stanisława Szmuca są w różnym stanie zachowania, niektóre zostały odnowione, inne wymagają konserwacji, część polichromii została zamalowana. Niektóre prace zniszczono w sposób celowy. Lista zamieszczona poniżej została odtworzona na podstawie dostępnych źródeł.

Kontrowersje

Polichromie Stanisława Szmuca odznaczają się starannie skomponowaną i wyważoną kolorystyką, umiarem w stosowaniu barw, co spotykało się czasem z niezadowoleniem odbiorców[1]. Z podobnych względów kontrowersje wzbudzały sgraffita. W Wojakowej stacje drogi krzyżowej wykonane techniką sgraffito[9] zniszczono i zastąpiono kolorowymi obrazami w złoconych ramach[10]. W Zabrzu-Rokitnicy na pocz. XXI w. podczas remontu zniszczono sgraffita na tęczy, przedstawiające sceny Zmartwychwstania, pozostawiając w ich miejscu gładką ścianę. W Czudcu zatynkowano sgraffita ze stacjami Drogi Krzyżowej i zamalowano kompozycje na filarach przedstawiające postacie proroków, choć prace te były przyjęte z uznaniem. Nie zachowała się też m.in. polichromia kościoła w Zalesiu (obecnie Rzeszów-Zalesie), mimo pozytywnych recenzji[8].

Życie prywatne

Był synem Jana Szmuca (1873–1949), przedsiębiorcy i społecznika[11][12]. W roku 1943, w warunkach okupacyjnych poślubił Janinę Kokesz (1913–2006, absolwentka UJ, łączniczka AK). Mieli troje dzieci: Jacek (fotografik)[13], Barbara (1949–2005, malarka i projektantka witraży), Anna (realizatorka radiowa w Radio France).

Sztuka sakralna Stanisława Szmuca

Lista w kolejności alfabetycznej (na podstawie kwerendy przeprowadzonej w latach 2021-22)

Miejscowość, kościół Rok Opis Zachowane

Tak/Nie

 Uwagi i przypisy
Andrychów, kościół

św. Macieja

 1976 Polichromia

Witraże

 Nie

Tak

 Dwa witraże: św. Stanisław BM i św. Paweł[14]
Bartatów ok. 1936 Polichromia Nie Od 1990 cerkiew prawosławna[15][16]
Biały Dunajec 1976 Polichromia, mozaiki Tak [9]
Borek Stary,

kościół parafialny

 1958 Polichromia Tak Odnowiona[17]
Brzyska 1949 Polichromia, witraże Tak [18]
Chmielnik 1959 Polichromia

Sgraffita

 Tak

Nie

 [8]
Chrzanów-Rospontowa b.d. Sgraffita Tak Sgraffita z elementami mozaiki[9]
Czudec,

kościół parafialny

 1961 Polichromia

Sgraffita

 Fragment

Nie

 Pozostał nie zamalowany fragment polichromii w kaplicy południowej[8][9]
Dynów 1969 Polichromia, sgraffito Tak Współautor polichromii: Alfred Kud. Odnowiona, z częściowo zmienioną kolorystyką ornamentów[9][19][20]
Frysztak 1939 Polichromia Nie Zamalowana w latach siedemdziesiątych XX w. (Stanisław Jakubczyk)[21][22]
Giedlarowa przed 1939 Polichromia Nie Zamalowana w 1968 (Stanisław Jakubczyk)[15][23]
Gliwice, katedra 1979 Sgraffita Tak Zachowane sgraffita w prezbiterium. Nie zachowane stacje Drogi Krzyżowej (przywrócono oryginalne rzeźby z 1934)[9][24]
Gliwice-Sośnica, kościół NMP b.d. Mozaiki Tak Pas mozaiki o dł. ok. 70 m w nawie[9]
Górno 1954 Polichromia Tak Odnowiona w 1996, wykonawca: Stanisław Urban[18]
Grodziec

(brak dokł. danych)

 1964 Polichromia b.d. Połączenie figur malowanych i wykonanych sgraffitem[9]
Handzlówka 1934 Polichromia Tak [25][26]
Harklowa 1959 Polichromia Tak [27]
Husów 1960 Polichromia Nie Kościół został rozebrany w 2008[28][29][30]
Kamień ok. 1950 Polichromia Tak Odnowiona na pocz. XXI w., wykonawca: Stanisław Kłosowski[18]
Kazimierza Mała b.d. Sgraffita Tak Współautor: Barbara Pamuła[31]
Konopiska 1969 Polichromia

Witraże

 Nie

Tak

 [9][32]
Korzenna 1970 Sgraffita, mozaiki Tak [33]
Kraczkowa 1943 Polichromia Nie Zamalowana w 1981, druga warstwa 2020[34]
Królik Polski,

kościół drewniany

 1962 Polichromia Tak Współautor: Alfred Kud[35]
Krzemienica,

kościół drewniany

 ok. 1938 Polichromia Nie W kościele trwają prace nad przywróceniem oryginalnej polichromii barokowej[1][15]
Kuźnia Dębska b.d. Sgraffita, witraże b.d. [9][36]
Łagów b.d. Polichromia b.d. [37]
Łączki Jagiellońskie ok. 1950 Polichromia Tak
Mrowla 1966 Polichromia Tak Odnowiona. Wykonawca: Magdalena Frączek[18][38]
Nozdrzec 1958 Polichromia Tak Odnowiona. Wykonawca: Stanisław Zima[9][18][39]
Opole, Katedra 1963- -66 Polichromia, witraże, sgraffita Tak [36][40]
Opole, kościół oo Jezuitów b.d. Mozaiki, witraże Tak Część witraży w nawach i ściana witrażowa w Kaplicy Adoracji[9][36]
Osiek

(brak dokł. danych)

 b.d. Polichromia b.d. [9]
Poraż 1954 Polichromia Nie Współautor: Zbigniew Krygowski

Zamalowana w 1983. Autor: Maciej Kauczyński[18]

Przysietnica,

kościół parafialny

 1964 Polichromia Nie Zamalowana w 2000[18]
Rudna Wielka 1955 Polichromia Tak Odnowiona w 2007. Wykonawca: Stanisław Zima[41][42]
Rymanów, kościół św. Wawrzyńca 1964 Polichromia Tak Współautor: Alfred Kud[20][43]
Rzeszów-Przybyszówka b.d. Polichromia

Mozaiki

 Tak Współautor: Alfred Kud[1][20][29]
Rzeszów-Zalesie 1961 Polichromia Nie [8][29]
Sędziszów Małopolski 1974 Polichromia, witraże Tak Polichromia odnowiona w 1996[44]
Szczepanowice

(brak dokł. danych)

 1977 Polichromia b.d. [9]
Szebnie, kościół drewniany 1957 Polichromia Tak [45]
Ślęzaki przed 1939 Polichromia b.d. [15]
Tęgoborze b.d. Witraże Tak [36]
Wojakowa 1971 Polichromia

Sgraffita

 Tak

Nie

 [9][10]
Wysoka 1934

1942

 Ołtarze, polichromia, mozaika Tak Polichromia odnowiona[46][47]
Wrzawy przed 1939 Polichromia b.d. [15]
Zagorzyce, kościół św. Apostołów Piotra i Pawła ok. 1970 Polichromia, sgraffita Tak Polichromia odnowiona w 1996[48]
Zabrze-Mikulczyce, kościół św. Teresy b.d. Mozaiki, sgraffita Tak [9]
Zabrze-Rokitnica 1980- -1990 Mozaiki i witraże

Sgraffita

 Tak

Nie

 [49][9]
Zarszyn 1954 Polichromia Tak Współautor: Zbigniew Krygowski[50]
Żędowice, nowy kościół b.d. Polichromia Nie [51]
Stary Żmigród 1960 Polichromia Tak [1]

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 Tadeusz Żychiewicz, Polichromie Stanisława Szmuca, Tygodnik Powszechny nr 19 (589), 8 maja 1960.
  2. 1 2 Jacek Kawałek, Stanisław Szmuc, w: Malarstwo Polski Południowo-Wschodniej 1900-1980, Biuro Wystaw Artystycznych, Rzeszów 1982, s. 108.
  3. ↑ Elżbieta Bakun (oprac.), Piotr Rędziniak (red.): Wielka wystawa ZPAP w Rzeszowie : zorganizowana w setną rocznicę powstania Związku. Rzeszów, 2011.
  4. ↑ Wystawa malarstwa Stanisława Szmuca (katalog), Biuro Wystaw Artystycznych, Rzeszów 1962.
  5. ↑ Wystawa malarstwa Stanisława Szmuca (katalog), ZPAP Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Kwiecień 1958.
  6. ↑ Stanisław Szmuc, wystawa malarstwa (katalog), Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kraków 1974.
  7. ↑ Malarstwo, grafika, rysunek rzeszowskiego okręgu ZPAP (katalog), Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa-Zachęta, lipiec 1964.
  8. 1 2 3 4 5 Tadeusz Chrzanowski, Co nowego w kościołach ziemi rzeszowskiej, Tygodnik Powszechny, 18 sierpnia 1963.
  9. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Stanisław Szmuc, wystawa sztuki sakralnej (katalog), Parafia św. Józefa, Kamieniołom im. Jana Pawła II, Kraków Podgórze, luty-marzec 1981.
  10. 1 2 Marek Sztorc, Wojakowa, kościół NMP Wniebowziętej [online], www.tarnowskiekoscioly.net [dostęp 2022-12-10] (pol.).
  11. ↑ Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire de la Pologne (y Compris la V. L. de Dantzig), Warszawa, 1928, str. 830.
  12. ↑ Wysoka k. Łańcuta, Szkice, studia i materiały z dziejów parafii i miejscowości, Wysoka 2014.
  13. ↑ Fotografowie - Szmuc Jacek · Tadeusz Kantor [online], tadeuszkantor.com.pl [dostęp 2022-12-17].
  14. ↑ Corpus Vitrearum - Katalog 2015: Lokalizacja zespołów witraży: Kościół parafialny pw. św. Macieja w Andrychowie [BŻ/Andr/1] [online], cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl [dostęp 2022-12-10].
  15. 1 2 3 4 5 Ludwik Tyrowicz, Głosy o pracach dekoratorskich Stanisława Szmuca, 1939
  16. ↑ BARTATÓW. Dawna kaplica p.w. Trójcy Przenajświętszej (1911 - 1924). Lwowski obw., Lwowski r-n (Grodecki r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2022-12-13].
  17. ↑ Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Borku Starym
  18. 1 2 3 4 5 6 7 Ewidencja zabytków; Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków
  19. ↑ Kościół Świętego Wawrzyńca w Dynowie
  20. 1 2 3 https://www.erzeszow.pl/43-kultura-i-sport/7215-ludzie-kultury/8816-kud-alfred.html
  21. ↑ http://cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl/Detail/objects/1189
  22. ↑ Jan Lubojemski, Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny we Frysztaku, Frysztak, 1947.
  23. ↑ Kościół Parafialny [online], Parafia w Gieldarowej, 28 września 2011 [dostęp 2022-12-17] (pol.).
  24. ↑ Katedra w Gliwicach p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła. (uwaga: błędnie podano, że w prezbiterium są stacje „nowej” Drogi Krzyżowej”. W rzeczywistości są to sgraffita przedstawiające Tajemnice Różańcowe) [online], www.gliwiczanie.pl [dostęp 2022-12-13].
  25. ↑ Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Piotra i Pawła w Handzlówce [online], handzlowka.parafia.info.pl [dostęp 2022-12-14].
  26. ↑ http://cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl/Detail/objects/1118
  27. ↑ Kościół św. Doroty w Harklowej
  28. ↑ Ludwik Bałda, Nowa polichromia kościoła w Husowie, Słowo Powszechne, 04 stycznia 1960.
  29. 1 2 3 Polichromie Stanisława Szmuca, Słowo Powszechne, 18-19 listopada 1961.
  30. ↑ Kościół św. Andrzeja Apostoła w Husowie
  31. ↑ Ostatnia Wieczerza, Droga Krzyżowa i Zmartwychwstanie. Rzadko spotykana sztuka dekoracyjna w kościele [ZDJĘCIA] [online], kielce.wyborcza.pl [dostęp 2022-12-14] (pol.).
  32. ↑ Zabytki [online], Gmina Konopiska [dostęp 2022-12-14] (pol.).
  33. ↑ Kościół Matki Bożej Szkaplerznej w Korzennej
  34. ↑ Genowefa Kisała (red.), 630 lat Kraczkowej 1369-1999. Stowarzyszenie Rozwoju Kulturalno-Gospodarczego Wsi Kraczkowa, 1999, str. 230.
  35. ↑ 11 maja 2020 • MAJÓWKI • | Parafia Królik Polski [online], Parafia Królik Polski | Parafia Rzymskokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Króliku Polskim. Na stronie znajdziesz aktualne intencje mszalne, ogłoszenia i zdjęcia., 10 maja 2020 [dostęp 2022-12-14].
  36. 1 2 3 4 Artyści i autorzy pracowni witraży | Kraków (uwaga: błędnie podano imię autora) [online], Pracownie witraży w Krakowie [dostęp 2022-12-15] (pol.).
  37. ↑ Bogusław Paprocki, Prace konserwatorskie w województwie kieleckim w latach 1976-1981, w: Ochrona Zabytków, 1986, tom 39, nr 2 (153), s. 131-151.
  38. ↑ Historia Parafii [online], Parafia pw. Św. Łukasza Ewangelisty [dostęp 2022-12-15] (pol.).
  39. ↑ Kościół Świętego Stanisława Biskupa w Nozdrzcu
  40. ↑ Przed renowacją [online], Renowacja Katedry Opolskiej [dostęp 2022-12-16] (pol.).
  41. ↑ Historia Parafii [online], Parafia Rudna Wielka pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus [dostęp 2022-12-28] (pol.).
  42. ↑ Rudnian, Kwartalnik Stowarzyszenia „Wspólnie dla Rudnej Wielkiej”. Nr 5, lipiec 2020, s. 4.
  43. ↑ Parafia św. Wawrzyńca w Rymanowie
  44. ↑ Sędziszów Małopolski - Narodzenia NMP [online], Portal Diecezji Rzeszowskiej [dostęp 2022-12-15] (pol.).
  45. ↑ Kościół św. Marcina w Szebniach
  46. ↑ Parafia św. Małgorzaty w Wysokiej
  47. ↑ http://cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl/Detail/objects/1086
  48. ↑ Parafia Zagorzyce [online], www.parafiazagorzyce.cba.pl [dostęp 2022-12-16].
  49. ↑ Parafia Najsw. Serca Pana Jezusa Zabrze Rokitnica - Przewodnik [online], www.parafia-rokitnica.pl [dostęp 2022-12-28].
  50. ↑ Kościół św. Marcina i Matki Bożej Szkaplerznej w Zarszynie
  51. ↑ Marta Górka, Ewa Kulik, Antoni Ludwig (oprac.) O, Madonno Czarna - Żędowicka Pani! O Schwarze Madonna - Gebieterin von Sandowitz!, Krapkowice, 2003.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.