Skoczanka przylądkowa
Desmodillus auricularis[1]
(A. Smith, 1834)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszoskoczki

Plemię

Taterini

Rodzaj

skoczanka

Gatunek

skoczanka przylądkowa

Synonimy
  • Gerbillus auricularis A. Smith, 1834[2]
  • Gerbillus brevicaudatus F. Cuvier, 1838[3]
  • Meriones caffer Wagner, 1842[4]
  • Desmodillus auricularis pudicus Dollman, 1910[5]
  • Desmodillus auricularis hoeschi Lehmann, 1955[6]
  • Desmodillus auricularis wolfi Lehmann, 1955[7]
  • Desmodillus auricularis robertsi Lundholm, 1955[8]
  • Desmodillus auricularis shortridgei Lundholm, 1955[8]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9]

Skoczanka przylądkowa[10] (Desmodillus auricularis) – gatunek ssaka z podrodziny myszoskoczków (Gerbillinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący w Afryce Południowej[11].

Systematyka

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1834 roku szkocki przyrodnik Andrew Smith nadając mu nazwę Gerbillus auricularis[2]. Holotyp pochodził z gór Little Namaqualand, w Kamiesbergu, w Południowej Afryce[11]. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju skoczanka[10] (Desmodillus)[12].

Gatunek był pierwotnie umieszczony w rodzaju Gerbillus[2], obecnie jest zaliczony ze względu na jego wyraźne cechy morfologiczne, zwłaszcza błony bębenkowe, do monotypowego rodzaju skoczanka (Desmodillus), istniejącego co najmniej od plejstocenu[13][12]. Analiza danych morfologicznych, chromosomalnych i molekularnych nie pozwoliła jednoznacznie ustalić pozycji filogenetycznej rodzaju Desmodillus, ale ostatnie badania molekularne pokazują, że leży u podstawy linii genetycznej Taterini, za czym przemawia zachowanie prymitywnych cech zębowych[12]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[12].

Etymologia

  • Desmodillus: gr. δεσμος desmos „kajdany, więzi, łańcuch”[14]; łac. przyrostek zdrabniający -illus[15].
  • auricularis: średniowiecznołac. auricularis „ucho, uszaty”, od łac. auricula „uszko”, od auris „ucho”; łac. przyrostek zdrabniający -ulus[16].

Występowanie

Zasięg tego gatunku obejmuje południowo-zachodnią Angolę, Namibię, Botswanę i Południową Afrykę; prawdopodobnie występuje również w południowym Zimbabwe[11][9][12]. Gryzonie te są spotykane od poziomu morza do około 1600 m n.p.m. Preferują gleby wapienne i tereny pokryte przez skonsolidowany piasek, czasem żwir, z rzadką pokrywą traw lub niskich krzewów[9][13]. Unikają obszarów gęsto porośniętych trawą i krzewami. Występują na pustyniach Namib i Kalahari oraz na Karru[13].

Wygląd

Jest to mała, krępa myszoskoczka; osiąga średnio 110,4 mm (od 86 do 129 mm), z ogonem o długości 84,8 mm (od 70 do 98 mm). Średnia masa ciała to 46,1 g (od 29 do 82 g). Wierzch ciała ma zmienny kolor: ochrowopomarańczowy do żółtawobrązowego. Spód ciała jest biały, białe są także policzki i gardło. Głowa jest duża, z szerokim nosem, długimi, czarnymi wibryssami i dużymi oczami. Uszy są małe i owalne, barwy cielistej. Za uchem znajduje się wyraźna biała plamka. Czaszka gryzonia ma bardzo duże puszki bębenkowe, większe niż u większości myszoskoczek (ok. 41% długości czaszki). Kończyny są krótkie i szerokie, wierzch stóp pokrywają krótkie białe włosy; także podeszwy tylnych stóp są owłosione. Przednie kończyny są cztero-, tylne pięciopalczaste. Ogon jest tej samej barwy co grzbiet, może mieć ciemny czubek u ciemno ubarwionych osobników, ale nie ma kitki. Samica ma cztery pary sutków[13].

Tryb życia

Skoczanka przylądkowa prowadzi nocny, naziemny tryb życia. Wbrew nazwie nie porusza się skokami. Jej powiększone puszki bębenkowe zapewniają słuch na tyle czuły, że skoczanka prawdopodobnie jest w stanie usłyszeć szybujące sowy. Gryzonie te kopią złożone systemy nor, głębokie na 30–60 cm, mające od 1 do 7 wejść, ślepe korytarze i komory do magazynowania pokarmu. Pokarm bywa też chowany w innych miejscach areału osobniczego. Gryzonie te są aspołeczne i żyją samotnie, ale ich nory mogą być blisko położone i nawet połączone. W niewoli samice zdecydowanie dominują, samce są tolerowane tylko w sezonie rozrodczym; poza nim mogą nawet zostać zabite i zjedzone. Kanibalizm może obejmować też inne samice[13].

Skoczanki przylądkowe są wszystkożerne, jedzą ziarna, nasiona i owady. Jeżeli dostępność pożywienia jest duża, mogą odkładać tłuszcz w ogonie. Poszukują pokarmu w promieniu 30 m od nor. Nie potrzebują pić wody, wystarczającą ilość uzyskują z pożywienia w procesach metabolicznych. Tracą niewiele wody przez parowanie i wydalają silnie skoncentrowany mocz. Potrafią utrzymać stałą temperaturę ciała w temperaturze otoczenia od 11 do 30 °C[13].

Rozmnażanie

Dzięki niezależności od wody w sprzyjających warunkach mogą rozmnażać się przez cały rok, czego nie potrafią inne sympatryczne gatunki gryzoni. Większość młodych rodzi się jednak w ciepłej porze deszczowej. Ciąża trwa 21 dni, dzikie skoczanki rodzą zwykle 4 młode o masie ciała 4,4 g; na Kalahari w miocie przeważnie są tylko dwa młode o masie 1,84 g. Młode rodzą się nagie i ślepe, otwierają oczy 21. dnia życia, a ich przewód słuchowy udrażnia się 23. dnia życia. Zaczynają pełzać drugiego dnia, chodzić – 15. dnia życia. W wieku 24 dni samodzielnie się myją, a 30. dnia życia kopią już i biorą kąpiele piaskowe. Po 33 dniach życia są odstawiane od piersi[13].

Populacja i zagrożenia

Skoczanka przylądkowa zamieszkuje duży obszar, sezonowo jest bardzo pospolita. Liczebność populacji podlega dużym fluktuacjom, ale ogólnie jest stabilna[9]. Polują na nie przede wszystkim płomykówka zwyczajna (Tyto alba), puchacz plamisty (Bubo africanus) i węże. Pasożytują na nich 24 gatunki pcheł, kleszczy i inne roztocze. Wiele pcheł może przenosić na ludzi choroby skoczanek, takie jak dżuma, listerioza i riketsjozy[13]. Skoczanka przylądkowa występuje w wielu obszarach chronionych. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje ją za gatunek najmniejszej troski[9].

Przypisy

  1. ↑ Desmodillus auricularis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 A. Smith. African zoology. „South African quarterly journal”. 2 (2), s. 160, 1834. (ang.).
  3. ↑ F. Cuvier. Mémoire sur les Gerboises et les Gerbilles. „Transactions of the Zoological Society of London”. 2, s. 144, ryc. 26, rys. 10-13, 1841. (fr.).
  4. ↑ J.A. Wagner. Beschreibung einiger neuer oder minder bekannter Nager. „Archiv für Naturgeschichte”. 8 (1), s. 18, 1842. (niem.).
  5. ↑ G. Dollman. A list of the mammals obtained by Mr. R. B. Woosnam during the expedition to Lake Ngami, with field-notes by the collector. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 6, s. 395, 1910. (ang.).
  6. ↑ Lehmann 1955 ↓, s. 171.
  7. ↑ Lehmann 1955 ↓, s. 172.
  8. 1 2 L.G. Lundholm. Descriptions of new mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 22 (3), s. 298, 1955. (ang.).
  9. 1 2 3 4 5 F. Cassola, Desmodillus auricularis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-30] (ang.).
  10. 1 2 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 260. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  11. 1 2 3 D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Desmodillus auricularis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-12-30].
  12. 1 2 3 4 5 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 448. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. 1 2 3 4 5 6 7 8 Genus Desmodillus Cape Short-tailed Gebil. W: J. Kingdon, D. Happold, T. Butynski, M. Hoffmann, M. Happold & J. Kalina (redaktorzy): Mammals of Africa. T. 3: Rodents, Hares and Rabbits. Bloomsbury, 2013, s. 266–268. ISBN 1-4081-8996-8.
  14. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 70.
  15. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 110.
  16. ↑ auricularis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-30] (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.