Skarzyńscy herbu Bończa, znani również jako Skarżyńscy – polski ród szlachecki wywodzący się z Mazowsza[1], występujący również na Podlasiu oraz w Wielkopolsce[2].
Historia
Skarzyńscy są rodziną mazowiecką wywodzącą się ze Skarzyna (zlokalizowanego w dawnej ziemi łomżyńskiej)[4].
Pierwsza zapiska z nimi związana pochodzi z 1436 roku w Wiźnie[2].
Polski heraldyk, Bartosz Paprocki, w swoim herbarzu zawiera informację, że ze Skarzyńskich pochodził niejaki Łukasz – kanonik poznański, a także jego brat, Feliks Skarzyński – archidiakon dobrzyński, kanonik warszawski, kaznodzieja i spowiednik królowej Anny[5].
Niesiecki wspomina również o Stefanie Skarzyńskim, który urodził się na Podolu, miał on wstąpić do zakonu jezuitów, gdzie zmarł w roku 1675, administrował kolegium rawskim. Kolejny z tej rodziny Jerzy, zmarł w Pułtusku w 1611 roku[5].
Historyk Zbigniew Leszczyc wspomina, że pierwsza zapiska o tym rodzie pochodzi z 1436 roku w Wiźnie. Jedna z linii Skarzyńskich posiada w herbie czerwone pole zamiast niebieskiego. Inna gałąź tego rodu otrzymała we Francji tytuł baronów w 1813 roku, z tej okazji otrzymali również ulepszoną wersję herbu odpowiadającą nowemu statusowi (tzw. herb baronowski)[uwaga 1], tytuł baronowski tej rodziny został potwierdzony w Prusach w 1841 roku[2].
Hrabia Zdzisław Lubieniecki poślubił dnia 2 lipca 1896 roku Marię Skarzyńską[4].
Wraz z biegiem czasu oraz wpływy historyczne Skarzyńscy podzielili się na różne gałęzie.
Gałąź pierwsza
Pierwsza gałąź tego rodu miała liczne posiadłości ziemskie, przykładowo jej członkowie panowali na Gawłowie, Żukowie, Chodakowie, Drozdach i Konarowie. Aleksander Skarzyński zmarły w 1786 roku, właściciel tych dóbr, był starostą niegrodowym na Muchowie, cześnikiem brzezińskim i łowczym łomżyńskim[6].
Gawłów i Żuków to miejscowości szczególnie związane z tą rodziną, gdyż ich właścicielem był również Jerzy Skarzyński, zmarły w 1818 roku. Za życia pełnił liczne funkcje dygnitarskie, funkcjonował jako sędzia grodowy oraz podstarości grodowy sochaczewski w 1789 roku. Jerzy był także podkomorzym sochaczewskim w 1791 roku, prezesem sądu apelacyjnego księstwa warszawskiego w 1809 roku, senatorem-kasztelan Królestwa Polskiego (16 lipca 1817 roku). Niechlubnie zapisał się w historii jako marszałek spisku antypolskiego zwanego konfederacją targowicką z powiatu sochaczewskiego w 1792 roku[6].
Odnoga starsza
Odnoga starsza pierwszej gałęzi, otrzymała tytuł hrabiowski (wł. conte) papieski przyznany 8 stycznia 1884 roku[7].
Odnoga średnia
Odnoga średnia tej samej gałęzi otrzymała tytuł baronowski francuski prawem pierworodztwa z udostojeniem herbowym w dniu 16 marca 1814 roku. Tytuł ten został następnie przyznany w Królestwie Polskim 24 maja 1824 roku, a jego uznanie w Prusach nastąpiło 5 marca 1841 roku. Oznacza to, że dana odnoga posiadała tytuły baronowskie we Francji, Polsce oraz Prusach[7].
Znani członkowie
Galeria
Portret barona Ambrożego Skarżyńskiego znajdujący się w prywatnej kolekcji rodziny Ciesla (XIX w.).
Portret Jerzego Skarżyńskiego z Orderem Św. Stanisława znajdujący się w Muzeum Narodowym w Poznaniu (XVIII w.)
Portret Kazimierza Skarżyńskiego autorstwa Stefana Norblina (1935).
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Blazonowanie herbu baronowskiego Skarzyńskich: tarcza na cztery podzielona części, w pierwszym polu herb Bończa, w drugim prostopadły miecz goły, w trzecim herb Radwan, w czwartym herb Zadora.
Przypisy
- ↑ Kosiński 1877 ↓, s. 91.
- 1 2 3 Leszczyc 1908 ↓, s. 39.
- ↑ Dunin-Borkowski 1908 ↓, s. 1060.
- 1 2 Dunin-Borkowski 1908 ↓, s. 557.
- 1 2 Niesiecki 1841 ↓, s. 379.
- 1 2 Dunin-Borkowski 1908 ↓, s. 1114.
- 1 2 Dunin-Borkowski 1908 ↓, s. 1113.
Bibliografia
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski. Powiększony dodatkami z poniżejszych autorów rękopismów, dowodów, urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. VIII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 655.
- Hipolit Stupnicki, Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów: ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie Herbarza Niesieckiego i manuskryptów, t. II, Lwów: Zakład poligraficzny Pillerów, 1859, s. 283.
- Adam Kosiński, Przewodnik heraldyczny, Kraków: Wł. L. Anczyc i Sp, 1877, s. 722.
- Zbigniew Leszczyc, Herby szlachty polskiej, t. I, Poznań: Antoni Fiedler, 1908, s. 236.
- Jerzy Dunin-Borkowski, Almanach błękitny, Warszawa–Lwów: Wende i Ska; nakł. Księgarni H. Altenberga, 1908, s. 1147.