Sarniak sosnowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	chropiatkowce
Rodzina	kolcownicowate
Rodzaj	sarniak
Gatunek	sarniak sosnowy
Nazwa systematyczna
Sarcodon squamosus (Schaeff.) Quél. Enchir. fung. (Paris): 188 (1886)

Sarniak sosnowy (Sarcodon squamosus (Schaeff.) Quél.) – gatunek grzybów z rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sarcodon, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1774 r. Jacob Christian von Schaeffer, nadając mu nazwę Hydnum squamosum. Obecną nazwę nadał mu w 1881 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Sarcodon^[1]. Synonimy:

Polską nazwę nadał Władysław Wojewoda w 2003 r. (w uzupełnieniu dodanym przez autora na str. 812)^[3].

Morfologia

Kapelusz

Grubomięsisty, o średnicy do 6 cm, płaskowypukły lub płaski, pokryty grubym łuskami o barwie od brązowej do ciemnobrązowej, w stanie wilgotnym niemal czarny, po wyschnięciu ciemnobrązowy do czarnego^[4].

Kolce

O długości 0,2 cm, gęste, w stanie świeżym o barwie od kremowej do brązowej, w eksykatach ciemnobrązowe^[4].

Trzon

Cylindryczny, o wysokości do 5 cm i grubości do 1,5 cm, centralny lub ekscentryczny, pełny. Powierzchnia w stanie świeżym o barwie od kremowej do jasnobrązowej, po wyschnięciu ciemnobrązowa^[4].

Miąższ

Kruchy, u młodych okazów białawy, u starszych szarobrązowawy, o korzennym zapachu i przyjemnym smaku^[5].

Cechy mikroskopowe

Kontekst o grubości do 0,15 cm. Strzępki nienapęczniałe; w tramie kapelusza o szerokości do 16 µm, powyżej tramy do 8 μm, w trzonie do 18 μm. Podstawki 35,0 – 42,0 × 6,5 – 10 μm, maczugowate, bez sprzążek bazalnych, sterygmy o długości do 5,5 μm. Bazydiospory kuliste, jajowate, ornamentowane guzkami, 7,0 – 8,5 × 6,0 – 8,0 µm, Q = 1,08. Brak zmiany barwy w reakcji z KOH i odczynnikiem Melzera^[4].

Gatunki podobne

Sarniak sosnowy i świerkowy długo nie były od siebie odróżniane^[5]. Są niemal identyczne morfologicznie. Morfologicznie największą różnicą jest rozmiar owocnika (sarniak świerkowy jest większy)^[4] i łuski na kapeluszu; u sarniaka sosnowego są ciemniejsze i bardziej odstające^[5], gatunki te różnią się także siedliskiem, rejonami występowania i cechami genetycznymi^[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, jego zasięg sięga od Morza Śródziemnego po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego i od Wysp Brytyjskich po Azję^[6]. W Polsce dawniej nie był odróżniany od sarniaka świerkowego (Sarcodon imbricatus), stąd też wiele stanowisk tego drugiego gatunku może być stanowiskami sarniaka sosnowego^[3]. Po 2003 r. w literaturze naukowej wiele stanowisk sarniaka sosnowego, a najbardziej aktualne podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[7].

Naziemny grzyb saprotroficzny^[3]. Według polskich źródeł występuje w lasach w towarzystwie sosny^[5], ale w Korei jego stanowiska podano pod dębami^[4].

Przypisy