 | |
| Bandera | |
|---|---|
| Znak wywoławczy |
SPAG |
| Port macierzysty | |
| Armator | |
| Dane podstawowe | |
| Typ |
przybrzeżny statek pasażerski |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Data wodowania |
1926 |
| Data oddania do eksploatacji |
15 czerwca 1927 |
| Data wycofania ze służby |
28 sierpnia 1939 (zmobilizowany jako okręt-baza ORP "Gdańsk" |
| Data zatonięcia |
2 września 1939 |
| Dane techniczne | |
| Liczebność załogi |
35 |
| Liczba pasażerów |
120 (w kabinach) /700 (rejsy wycieczkowe) |
| Długość całkowita (L) |
53,7 m |
| Szerokość (B) |
9,3 m |
| Zanurzenie (D) |
3,3 m |
| Pojemność |
brutto 547 RT |
| Napęd mechaniczny | |
| Silnik | |
| Moc silnika |
650 KM |
| Liczba śrub napędowych |
1 |
| Prędkość maks. |
11 w. |
.svg.png.webp){kind=small}
.jpg.webp) | |
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
 Marynarka Wojenna
| |
| Wejście do służby | |
| Zatopiony | |
SS Gdańsk – polski parowy statek pasażerski żeglugi przybrzeżnej, zbudowany przez Stocznię Gdańską (Danziger Werft) w roku 1926 na zamówienie polskiego armatora Żegluga Polska SA. Uroczyste podniesienie i poświęcenie bandery miało miejsce 19 czerwca 1927 roku. Jednostką bliźniaczą był SS "Gdynia". W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany przez Marynarkę Wojenną jako okręt-baza ORP "Gdańsk", po czym zatopiony 2 września 1939 przez niemieckie lotnictwo.
Historia
Wraz z rozwojem turystyki na Wybrzeżu w latach dwudziestych XX wieku rosło zapotrzebowanie na statki-wycieczkowce dla rosnącej liczby urlopowiczów. Początkowo korzystano ze statków armatorów z Wolnego Miasta Gdańska, z których najbardziej popularny był bocznokołowiec "Paul Beneke". 13 września 1926 Minister Komunikacji podpisał ze Stocznią Gdańską (dawną Stocznią Cesarską) umowę na budowę dwóch "statków pasażersko-salonowych"[1]. Jako pierwszy odebrano "Gdańsk", którego banderę podniesiono 15 czerwca 1927[2]. Następnego dnia statek popłynął do Tczewa[2].
Uroczystość podniesienia i poświęcenia bandery odbyła się w niedzielę 19 czerwca 1927 w Tczewie, w obecności czterech ministrów (Eugeniusz Kwiatkowski, Paweł Romocki, Gustaw Dobrucki i Bogusław Miedziński) oraz zaproszonych gości na czele z Aleksandrą Piłsudską z córkami[3][4]. Po zakończeniu ceremonii „Gdańsk” wraz oficjelami i gośćmi popłynął na Hel, a następnie do Gdyni[3][4]. W rejsie towrzyszyły mu trałowce Jaskółka i Rybitwa[3][4][5]. Stał się on w ten sposób pierwszym polskim statkiem pasażerskim. Pierwszym kapitanem był Edward Pacewicz. W sierpniu odebrano "Gdynię", a w 1928 wcielono mały, stary bocznokołowiec zalewowy "Hankę" oraz zakupione w Wielkiej Brytanii "Jadwigę" i "Wandę"[6]. W ten sposób powstała pierwsza polska "biała flota". "Gdańsk" i "Gdynia" były największymi jej statkami.
W odróżnieniu od "Gdyni", "Gdańsk" używany był głównie do komunikacji i rejsów wycieczkowych na Zatoce Gdańskiej, zazwyczaj na trasie Sopot – Hel i Gdynia – Hel, pod koniec lat 30. Gdynia – Jastarnia[7]. Służył też rzadziej do wycieczek do portów bałtyckich, jak Kopenhaga[6]. Mógł zabrać do 700 pasażerów na miejscach siedzących w salonach i przestrzeni bezkabinowej na międzypokładzie[5]. Dążenie do skonstruowania statków uniwersalnych, według założeń opracowanych przez inż. B. Bagniewskiego – do krótkich rejsów po Zatoce Gdańskiej i kilkudniowych wycieczek bałtyckich, spowodowało, że nie były one udane. Przez zastosowanie jednej śruby były mało zwrotne, miały spore zanurzenie i słabe własności morskie, nie osiągnęły też kontraktowej prędkości 12 węzłów[1]. Na pełnym morzu, silne kołysanie było męczące dla pasażerów. Po przebudowie "Gdyni" w 1928, oba statki różniły się nieco wyglądem – "Gdynia" otrzymała wyższe burty, przechodzące w ściany nadbudówki, a "Gdańsk" pozostał w pierwotnym kształcie[6]. 22 sierpnia 1934 "Gdańsk" miał niegroźną kolizję z norweskim statkiem "Halversen" przed Jastarnią, z winy Norwega[7].
Służba jako okręt
Tuż przed wybuchem II wojny światowej, 28 sierpnia 1939 roku, statek został zmobilizowany przez Marynarkę Wojenną. Jako ORP "Gdańsk" przeznaczony został do służby pomocniczej (okręt-baza flotylli kutrów trałowych – zmobilizowanych kutrów rybackich, bez uzbrojenia). Dowództwo jego objął dotychczasowy kapitan, porucznik marynarki w stanie spoczynku Julian Laskowski, a obsadę stanowili cywile, niezmobilizowani członkowie stałej załogi. Okrętu nie zdążono przemalować i pozostał w pokojowym, białym, dobrze widocznym malowaniu[8].
2 września 1939 ORP "Gdańsk" był zakotwiczony w głębi Zatoki Puckiej na wysokości Mechelinek. Po godz. 11:30 został tam uszkodzony przez niemieckie bombowce nurkujące Junkers Ju 87 Stuka z dywizjonu IV/LG.1[9]. Okręt powoli tonął na skutek bliskich trafień bomb, dzięki czemu uratowała się cała załoga, oprócz starszego oficera por. Müllera, który zginął w wypadku przy spuszczaniu łodzi[8]. Podczas tego samego nalotu na "Gdyni" zginęło kilkadziesiąt osób. Według relacji, 4 września opuszczony i tonący okręt został osadzony na dnie w rejonie Mechelinek[8]. W roku 1940 statek został podniesiony przez Niemców, lecz brak jest informacji odnośnie do jego ewentualnego remontu i wykorzystania. Ponownie został zatopiony przez Niemców w marcu 1945 w celu zablokowania południowego wejścia do portu w Gdyni[8]. W 1947 został wydobyty, przeniesiony na płyciznę w inne miejsce i tam pocięty na złom[10].
Przypisy
- 1 2 J. Miciński, Księga..., s. 221-222
- 1 2 „Gdańsk” pod polską banderą. „Polska Zbrojna”. 162, s. 7, 1927-06-16. Warszawa..
- 1 2 3 Uroczyste poświęcenie „Gdańska”. „Polska Zbrojna”. 166, s. 4, 1927-06-20. Warszawa..
- 1 2 3 Henryk Tetzlaff. 12 godzin na pokładzie „Gdańska”. „Morze”. 7, s. 8-10, lipiec 1927. Warszawa..
- 1 2 J. Miciński, Księga..., s. 225-226
- 1 2 3 J. Miciński, Księga..., s. 232-233
- 1 2 J. Miciński, Księga..., s. 242-243
- 1 2 3 4 J. Miciński, Księga..., s. 244-248
- ↑ Jürgen Rohwer, Chronik des Seekrieges 1939-1945 [dostęp 23-10-2010]
- ↑ J. Miciński, Księga..., s. 250
Bibliografia
- Mieczysław Bogucki (red.): Polska na morzu, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1935
- Jan Piwowoński, Flota spod biało-czerwonej, Adam Werka (ilustr.), Brunon Nowicki (oprac.), Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, ISBN 83-10-08902-3, OCLC 834682944.
- Jerzy Miciński, Księga statków polskich: 1918-1945. T.1, Gdańsk: Polnord-Oskar, 1996, ISBN 83-86181-23-0
- WEU 1918-1939. weu1918-1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-20)].