Posydonia
Ilustracja
Posidonia oceanica
Systematyka[1]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Klad

rośliny naczyniowe

Klad

rośliny nasienne

Klasa

okrytonasienne

Klad

jednoliścienne

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

posydoniowate

Rodzaj

posydonia

Nazwa systematyczna
Posidonia K. D. Koenig
Ann. Bot. (König & Sims) 2: 95. 1 Jun 1805
Synonimy
  • Aegle Dulac
  • Alga Boehm.
  • Caulinia DC.
  • Kernera Willd.
  • Posidonion St.-Lag.
  • Taenidium Targ.Tozz.[2]
Zasięg
Mapa zasięgu
Posidonia oceanica
Kule z włókien posydonii znajdowane na plażach

Posydonia[3] (Posidonia K.D. Koenig) – jedyny rodzaj roślin w obrębie monotypowej rodziny posydoniowatych (Posidoniaceae) z rzędu żabieńcowców (Alismatales). Do rodzaju należy 9 gatunków[2][4]. Jeden z nich – P. oceanica występuje w Morzu Śródziemnym, a pozostałe na wybrzeżu Hongkongu oraz wzdłuż południowych i zachodnich wybrzeży Australii[4][5]. Rośliny te zaliczane są do tzw. traw morskich[6]. Poszczególne osobniki rozrastając się klonalnie osiągają wielkie rozmiary (do tego rodzaju należy największa roślina na Ziemi z gatunku P. australis, rozciągająca się na długości 180 km[7]).

Liście posydonii stosowano do krycia dachów i produkcji opakowań, a kłęby włókien wyrzucane na plaże w lecznictwie[6].

Naukowa nazwa rodzaju nadana została w nawiązaniu do greckiego boga mórz – Posejdona (gr. Ποσειδῶν Poseidōn)[8].

Morfologia i biologia

Pokrój
Rośliny wieloletnie, zanurzone[9], z płożącym w dnie morskim, grubym[3], walcowatym lub spłaszczonym[10][11] kłączem oraz z krótkimi, wzniesionymi pędami[9]. Wzniesione pędy otulone są u nasady tuniką z trwałych włókien pozostałych po rozpadzie starych liści[6]. Z każdego węzła kłącza wyrasta jeden lub dwa długie, rozgałęziające się korzenie, zwykle bez włośników[10].
Liście
Tylko odziomkowe, naprzemianległe. Pochwy liściowe zwinięte, uszkowate u nasady, języczkowate wierzchołkowo[9]. Blaszka równowąska[6], taśmowata[3] z mocnymi włóknami łyka[6], płaska lub zawijająca się na brzegach[10].
Kwiaty
Drobne, obupłciowe[6][3][10] zebrane w kłosopodobne grona[10] wyrastające pojedynczo[9] lub po kilka w wachlarzykowatym wówczas kwiatostanie złożonym[6] na wydłużonym, spłaszczonym pędzie kwiatostanowym[11]. Kwiatostany wsparte są przez 2–4, łuskowate podsadki[9][11]. Okwiat nieobecny lub zredukowany do trzech krótkotrwałych, łuseczkowatych listków[3][9]. Pręciki trzy o siedzących główkach, ze spłaszczonym łącznikiem między pylnikami, pękającymi podłużną szczeliną[11]. Słupek pojedynczy, jednozalążkowy[9], z siedzącym, nieregularnym znamieniem[11].
Owoce
Mięsiste mieszki[1] (ale też uznawane są za pestkowce, jagody lub niełupki)[10], z gąbczastą owocnią[11] z jednym nasionem pozbawionym bielma. Zarodek prosty[9].

Biologia i ekologia

Byliny[9] bardzo długowieczne – poszczególne osobniki (genety) porastają dno morskie na długości zwykle do 15 km[1] (największy płat zajmowany przez jedną roślinę P. australis rozciąga się na długości 180 km[7]), a ich wiek szacowany jest na kilkadziesiąt do 200 tys. lat[1]. Pyłek tych roślin jest nitkowaty i umożliwia zapylenie pod powierzchnią wody[6]. Owoce za sprawą gąbczastej owocni unoszą się na powierzchni wody[11][1].

Rośliny te rosną na dnie mórz i oceanów oraz w estuariach[11]. Ponieważ nie znoszą wynurzania – zasiedlają sublitoral[12] poniżej zasięgu odpływu[9], sięgając do głębokości 40 m[10]. Tworzą jednogatunkowe agregacje mające postać mniejszych lub większych płatów, często bardzo rozległych, przy czym w morzach wokół Australii bywają one tworzone przez kilka gatunków posydonii, czasem też z udziałem Amphibolis[10]. Rośliny te kształtują siedliska odgrywające ogromną rolę dla wielu organizmów morskich[5], przy czym istotne są nie tylko podmorskie łąki, ale nawet ryzosfera wyróżnia się dużym zróżnicowaniem bakterii i grzybów[10]. Roślinami tymi żywi się wiele organizmów (w tym ryby i szkarłupnie), przy czym szczególnie istotna jest w ich wypadku produkcja ogromnej ilości materii organicznej stanowiącej pożywienie dla drobnych organizmów filtrujących wodę morską. Łąki stanowią też schronienie dla wielu gatunków zwierząt[10].

Łąki posydonii w Morzu Śródziemnym zajmują ok. 2% powierzchni dna wzdłuż wybrzeży, a na wybrzeżach Australii mają dwukrotnie większy udział[13]. Siedliska te są silnie zagrożone przez globalne ocieplenie – wzrost temperatur zwiększa śmiertelność roślin i skutkuje zanikaniem podmorskich łąk[14].

Systematyka

Rodzaj i rodzina siostrzana względem grupy obejmującej rupiowate Ruppiaceae i bałwanicowate Cymodoceaceae, przy czym cała ta grupa miała ostatniego wspólnego przodka ok. 27 milionów lat temu[1]. W niektórych ujęciach postulowane jest włączenie tego rodzaju wraz z innymi blisko spokrewnionymi w szeroko ujmowaną rodzinę rdestnicowatych Potamogetonaceae[11].

Pozycja rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[1]
żabieńcowce

obrazkowate Araceae

kosatkowate Tofieldiaceae



żabiściekowate Hydrocharitaceae

łączniowate Butomaceae

żabieńcowate Alismataceae

bagnicowate Scheuchzeriaceae

onowodkowate Aponogetonaceae

świbkowate Juncaginaceae

Maundiaceae


posydoniowate Posidoniaceae

rupiowate Ruppiaceae

bałwanicowate Cymodoceaceae

zosterowate Zosteraceae

rdestnicowate Potamogetonaceae











Wykaz gatunków[4][2]
  • Posidonia angustifolia Cambridge & J.Kuo
  • Posidonia australis Hook.f.
  • Posidonia coriacea Cambridge & J.Kuo
  • Posidonia denhartogii J.Kuo & Cambridge
  • Posidonia kirkmanii J.Kuo & Cambridge
  • Posidonia oceanica (L.) Delile
  • Posidonia ostenfeldii Hartog
  • Posidonia robertsoniae J.Kuo & Cambridge
  • Posidonia sinuosa Cambridge & J.Kuo

Zastosowanie

W basenie Morza Śródziemnego wykorzystywano liście Posidonia oceanica jako surowiec pakunkowy i tapicerski[3], a wzdłuż wybrzeży afrykańskich także do krycia dachów[6]. Włókna z tunik okrywających nasady pędów i kłączy, zbijane w kłęby wielkości owoców grejpfruta przez ruch wody morskiej i wyrzucane przez fale na brzeg[1], zbierane były i wykorzystywane w lecznictwie[6].

Największe znaczenie gospodarcze posydonii ma charakter pośredni – rośliny te tworzą siedliska ogromnie istotne dla utrzymania w morzach zasobów poławianych ryb i krewetek. Stabilizują osady na morskim dnie i ograniczają erozję morską tłumiąc energię fal[10].

W przeszłości badano potencjał użytkowy także ogromnych ilości włókien wytwarzanych przez te rośliny pod kątem wykorzystania ich do produkcji tkanin i papieru[10].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-11-02] (ang.).
  2. 1 2 3 Posidonia K.D.Koenig. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-11-02].
  3. 1 2 3 4 5 6 Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 699. ISBN 83-214-1305-6.
  4. 1 2 3 World Checklist of Selected Plant Families. - Kew Gardens. [dostęp 2011-02-07]. (ang.).
  5. 1 2 Tânia Aires, Núria Marbà, Regina L. Cunha, Gary A. Kendrick, Diana I. Walker, Ester A. Serrão, Carlos M. Duarte, Sophie Arnaud-Haond. Evolutionary history of the seagrass genus Posidonia. „Mar Ecol Prog Ser”. 421, s. 117-130, 2011. DOI: 10.3354/meps08879.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Rośliny kwiatowe. 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 351, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.
  7. 1 2 Jane M. Edgeloe, Anita A. Severn-Ellis, Philipp E. Bayer, Shaghayegh Mehravi, Martin F. Breed, Siegfried L. Krauss, Jacqueline Batley, Gary A. Kendrick, Elizabeth A. Sinclair. Extensive polyploid clonality was a successful strategy for seagrass to expand into a newly submerged environment. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 289, 1976. DOI: 10.1098/rspb.2022.0538.
  8. ↑ Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 130. ISBN 978-1842466346.
  9. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Youhao Guo, Robert R. Haynes i C. Barre Hellquist: Flora of China. Vol. 23: Posidoniaceae. [dostęp 2011-02-07].
  10. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 J. Kuo, A.J. McComb: Posidoniaceae. W: K. Kubitzki (red.): Flowering Plants. The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. IV. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 404-406. ISBN 978-3-642-08378-5.
  11. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 747, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  12. ↑ Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 414. ISBN 83-01-00566-1.
  13. ↑ Sylvie Gobert, Marion T. Cambridge, Branco Velimirov, Gérard Pergent, Gilles Lepoint, Jean-Marie Bouquegneau, Patrick Dauby, Christine Pergent-Martini, Diana I. Walker. Biology of Posidonia. „Seagrasses: biology, ecology and conservation”, s. 387-408, 2007. Springer.
  14. ↑ Núria Marbà, Carlos M. Duarte. Mediterranean warming triggers seagrass (Posidonia oceanica) shoot mortality. „Global Change Biology”. 16, 8, s. 2366-2375, 2010. DOI: 10.1111/j.1365-2486.2009.02130.x.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.