Polski Kontyngent Wojskowy Orlik

NATO Baltic Air Policing
Symbol PKW Orlik (2006)
Historia
Państwa wystawiające	Polska
Państwa mandatowe	Estonia  Litwa  Łotwa
Decyzja o użyciu	25 listopada 2005 M.P. z 2005 r. nr 76, poz. 1065 (pierwsze)
Rozpoczęcie misji	1 stycznia 2006 (pierwszej)
Zakończenie misji	28 lutego 2024 (ostatniej)
Liczba zmian	12
Dowódcy
Pierwszej zmiany	ppłk pil. Robert Cierniak
Obecnej zmiany	ppłk pil. Michał Zloch
Organizacja
Typ	operacyjny
Podporządkowanie	CAOC UE
Liczebność	4 MiG-29: 68-120 żołnierzy i pracowników; 4 F-16: 100-150 żołnierzy i pracowników
Dyslokacja	Ämari (9, 12), Malbork (7) Szawle (1-8, 10-11),

Polski Kontyngent Wojskowy Orlik (PKW Orlik, ang. Polish Military Contingent Orlik, PMC Orlik)^{[uwaga 1]} – wydzielony komponent Sił Powietrznych, przeznaczony do ochrony przestrzeni powietrznej państw bałtyckich rotacyjnie od 2006 roku.

Historia

MiG-29 z 1 elt

W związku z wejściem do struktur NATO Litwy, Łotwy i Estonii oraz brakiem w ich siłach powietrznych samolotów przechwytujących, zdolnych do przeciwdziałania w przypadku naruszeń przestrzeni powietrznej tych państw, Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego zdecydowała o rozpoczęciu w marcu 2004 operacji lotniczej Baltic Air Policing, mającej za zadanie strzec nienaruszalności przestrzeni powietrznej państw bałtyckich. Wykonują je wydzielone komponenty lotnicze poszczególnych krajów Sojuszu w ramach Zintegrowanego Systemu Obrony Powietrznej NATO w ciągu kilkumiesięcznych zmian (PKW Orlik 1: 3-miesięczna, 2-9: 4-miesięcznych) i operujące z 1 Bazy Lotniczej w litewskich Szawlach, a od 2014 roku także z polskiej 22 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Malborku i z estońskiej Bazy Lotniczej Ämari^[1].

W listopadzie 2005 polski rząd zdecydował o wydzieleniu do operacji jednostki Sił Powietrznych i rozpoczęły się przygotowania do użycia pierwszego Polskiego Kontyngentu Wojskowego Orlik (był to jeden z niewielu przypadków nadania kontyngentowi nazwy własnej, niezwiązanej z miejscem pobytu, kryptonimem operacji lub akronimem nazwy sił pokojowych). Była to pierwsza zagraniczna operacja Sił Powietrznych w ramach kontyngentu wojskowego.

Podczas misji Orliki podlegają Combined Air Operations Centre w Uedem (CAOC UE) w Niemczech^{[uwaga 2]} wchodzącego w skład Allied Air Command w Rammstein^{[uwaga 3]}, który na czas polskiej zmiany współpracuje z Dowództwem Operacyjnym Rodzajów Sił Zbrojnych^{[uwaga 4]}, a ich zadania polegają na:

• patrolowaniu stref powietrznych krajów bałtyckich,
• udzielaniu pomocy samolotom znajdującym się w sytuacji awaryjnej,
• wspólnych ćwiczeniach z pilotami L-39 Litewskich Sił Powietrznych,
• zapewnieniu bezpieczeństwa żołnierzom i cywilom^[2].

Komponent lotniczy PKW Orlik stanowią 4 samoloty, z czego 2 są w ciągłej gotowości bojowej: podczas zmian I-VI PKW (2006-2015) były to myśliwce MiG-29 z 1 Skrzydła Lotnictwa Taktycznego, od VII zmiany (2017) są to myśliwce F-16 Jastrząb z 2 Skrzydła Lotnictwa Taktycznego. Komponent lądowy tworzy personel techniczny, nawigatorski, logistyczny, administracyjny i łącznościowy z różnych jednostek SP oraz strzegący bezpieczeństwa bazy żandarmi i oficerowie kontrwywiadu.

Od 1 maja 2014, w związku z kryzysem krymskim na Ukrainie kraje bałtyckie po raz pierwszy są zabezpieczone przez kontyngenty lotnicze z czterech krajów. Podczas 36. zmiany BAP były to:

• Dania – 4 F-16 w Ämari,
• Francja – 4 Dassault Rafale w Malborku,
• Polska – 4 MiG-29 w Szawlach (Polska była państwem wiodącym – Lead Nation – 36. zmiany BAP),
• Wielka Brytania – 4 Eurofighter Typhoon w Szawlach^[3].

Dla porównania: podczas 39. zmiany BAP, gdy Polska była Support Nation, czyli państwem wspierającym, były to:

• Belgia – 4 F-16 w Malborku,
• Hiszpania – 4 Eurofighter Typhoon w Ämari,
• Polska – 4 MiG-29 w Szawlach,
• Włochy – 4 Eurofighter Typhoon w Szawlach (Lead Nation)^[4].

PKW Orlik 7 w 2017 był zmianą przełomową z kilku względów:

• pierwszy raz kontyngent Sił Powietrznych w misji nadzoru powietrznego przestrzeni państw bałtyckich stanowiły myśliwce wielozadaniowe F-16 Jastrząb,
• kontyngent po raz pierwszy działał w ramach pięciomiesięcznej zmiany,
• ze względu na przedłużenie jego działania w trakcie pełnienia dyżuru we wrześniu operował on z bazy lotniczej w Malborku (był to specyficzny przypadek, kiedy to polski kontyngent wojskowy prowadził działania operacyjne z terytorium Polski)^[5].

Kontyngenty w innych operacjach NATO Air Policing

W 2010 w operacji Icelandic Air Policing miały wziąć udział polskie F-16, jednak ze względu na kryzys gospodarczy zrezygnowano z wysłania tych myśliwców do Islandii^[6]. Byłaby to pierwsza misja bojowa polskich Jastrzębi, jednak debiut zagraniczny nastąpił dopiero w 2016 w ramach PKW OIR Kuwejt, a w roku następnym F-16 skierowano także do PKW Orlik. Ostatecznie do użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego na Islandii doszło w 2021.

W 2016, w związku z niedostatecznym poziomem gotowości własnych sił powietrznych, rządy Rumunii i Bułgarii zwróciły się do kierownictwa Sojuszu Północnoatlantyckiego o wsparcie w ramach NATO Air Policing. Jednym z państw, które zaoferowało pomoc była Polska, która w 2015 nawiązała już współpracę w zakresie wojsk lotniczych z Bułgarią (wspólne szkolenia oraz wsparcie logistyczne i techniczne bułgarskich MIG-29 ze strony polskich wojskowych zakładów lotniczych). W lipcu 2016 zatwierdzona została koncepcja powołania wydzielonego komponentu Sił Powietrznych pod nazwą Polski Kontyngent Wojskowy Orlik B (PKW Orlik-B) na bazie 4 myśliwców MiG-29 z 23 BLT, który przeszedł szkolenie pk. Jastrząb-16 i miał zostać skierowany na Bałkany jesienią 2016^[7]. Ostatecznie do użycia kontyngentu nie doszło (nie wydano stosownego postanowienia w tej sprawie).

We wrześniu 2022 Słowackie Siły Powietrzne ze względu na brak personelu oraz możliwości serwisowania sprzętu wycofały z użycia myśliwce MiG-29, jednak z powodu opóźnień w dostawach nowoczesnych samolotów wielozadaniowych F-16 utraciły one możliwość realizowania zadań ochrony przestrzeni powietrznej. 27 sierpnia 2022 ministrowie obrony Czech, Polski i Słowacji podpisali deklarację o przejęciu tych zadań przez siły powietrzne Czech i Polski w latach 2022-2024. Polskie F-16 oraz MiG-29 i czeskie Saab JAS 39 Gripen mają pełnić misję jednocześnie, w zależności od konkretnej sytuacji, operując z baz macierzystych. Polska formalnie nie zaangażowała kontyngentu wojskowego, zgodnie z postanowieniem Prezydenta RP operację Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa określono jako użycie załóg statków powietrznych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w misji wojskowego nadzoru przestrzeni powietrznej Republiki Słowackiej w ramach Systemu Zintegrowanej Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATINAMDS) w liczebności do 10 żołnierzy od 1 września 2022 do 31 grudnia 2023^[8].

Odznaczenia za udział w kontyngencie

• 
  Baretka pamiątkowego odznaczenia Gwiazdy Załóg Lotniczych ustanowionego 4 maja 2012
• 
  Baretka litewsko-łotewsko-estońskiego medalu za udział w Baltic Air Policing

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Oficjalna strona PKW Orlik. [dostęp 2014-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 maja 2014)]. (pol.).
• Aż 22 przechwycenia polskich F-16 w ramach PKW Orlik 8. Defence24, 9 maja 2019. [dostęp 2020-02-05].
• Polski Kontyngent Wojskowy Orlik. Wojsko Polskie. [dostęp 2023-04-27].