Południk Struvego[infobox 1]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Mapa sieci pomiarowej „Struve Geodetic Arc”. Kolorem czerwonym wyróżniono obiekty UNESCO – World Heritage Sites.
Państwo

Norwegia, Szwecja, Finlandia, Rosja, Estonia, Łotwa, Litwa, Białoruś, Ukraina i Mołdawia.

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

II, III, VI

Numer ref.

1187

Region[infobox 2]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Obelisk w Hammerfest
Punkt triangulacyjny na wyspie Gogland

Południk Struvego (26°43′12.61″E – długość obserwatorium w Tartu) – sieć triangulacyjnych punktów pomiarowych, ciągnąca się od Fuglenes na przedmieściach Hammerfest na Przylądku Północnym (70°40′11″N, 23°38′48″)[uwaga 1] do Starej Nekrasiwki niedaleko Izmaiłu nad Morzem Czarnym (45°20′48″N, 28°55′48″E)[uwaga 2].

Południk Struvego rozciąga się na długości 2821, 833 km i przebiega aktualnie (2011) przez terytorium dziesięciu państw: Norwegię, Szwecję, Finlandię, Rosję, Estonię, Łotwę, Litwę, Białoruś, Mołdawię i Ukrainę[1]. Składa się z 265 głównych punktów pomiarowych, tworzących 258 trójkątów triangulacyjnych, oraz 60 punktów dodatkowych[2].

Został założony w latach 1816–1852 na terenie ówczesnego Zjednoczonego Królestwa Szwecji i Norwegii oraz Imperium Rosyjskiego, pod nadzorem rosyjskiego naukowca Friedricha Georga Wilhelma von Struvego i rosyjskiego oficera Carla F. Tennera[1]. Służył do określenia (pomiaru) dokładnego kształtu i rozmiarów Ziemi. Pierwszy założony punkt znajduje się w obserwatorium w Tartu na terenie dzisiejszej Estonii.

W 2005 roku Południk Struvego został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[3]. Na liście znalazły się 34 oryginalne punkty pomiarowe[1]:

  • Norwegia:
    • Fuglenes (70°40′12″N, 23°39′48″E, Hammerfest)
    • Lille-Reipas (69°56′19″N, 23°21′37″E, Unna Ráipásaš; Alta)
    • Lodiken (69°39′52″N, 23°36′08″E, Luvdiidcohkka; Kautokeino)
    • Baelljasvarri (69°01′43″N, 23°18′19″E, Bealjášvárri; Kautokeino)
  • Szwecja:
    • Tynnyrilaki (68°15′18″N, 22°58′59″E, Kiruna)
    • Jupukka (67°16′36″N, 23°14′35″E, Pajala)
    • Pullinki (66°38′47″N, 23°46′55″E, Övertorneå)
    • Perävaara (66°01′05″N, 23°55′21″E, Haparanda)
  • Finlandia:
    • Stuor-Oivi (68°40′57″N, 22°44′45″E, Enontekiö)
    • Aavasaksa (66°23′52″N, 23°43′31″E, Ylitornio)
    • Kościół w Alatornio (65°49′48″N, 24°09′26″E, Tornio)
    • Oravivuori (61°55′36″N, 25°32′01″E, Korpilahti)
    • Tornikallio (60°42′17″N, 26°00′12″E, Lapinjärvi)
    • Mustaviiri (60°16′35″N, 26°36′12″E, Pyhtää)
  • Rosja:
    • Mäki-päälys (60°04′27″N, 26°58′11″E, Gogland)
    • Gogland (60°05′07″N, 26°57′40″E)
  • Estonia:
    • Woibifer (59°03′28″N, 26°20′16″E, Võivere, Avanduse)
    • Katko (59°02′54″N, 26°24′51″E, Simuna, Avanduse)
    • Obserwatorium w Tartu (58°22′44″N, 26°43′12″E)
  • Łotwa:
    • Sestu-Kalns (56°50′24″N, 25°38′12″E, Sausnēja)
    • Jacobstadt (56°30′05″N, 25°51′24″E, Jēkabpils)
  • Litwa:
    • Kariszki (55°54′09″N, 25°26′12″E, Gireišiai, Poniemunek)
    • Mieszkańce (54°55′51″N, 25°19′00″E, Meškonys, Niemenczyn)
    • Biereśniaki (54°38′04″N, 25°25′45″E, Paliepiukai, Niemież)
  • Białoruś:
    • Ciupiszki (54°17′30″N, 26°02′43″E, Oszmiana)
    • Łopaty (53°33′38″N, 24°52′11″E, rejon szczuczynski)
    • Osownica (52°17′22″N, 25°38′58″E, rejon janowski)
    • Szczekock (52°12′28″N, 25°33′23″E, rejon janowski)
    • Laskowicze (52°09′39″N, 25°34′17″E, rejon janowski)
  • Ukraina
    • Krupa (50°41′03″N, 25°24′45″E, Krupa)
    • Kateriniwka (49°33′57″N, 26°45′22″E, Antoniwka)
    • Felsztyn (49°19′48″N, 26°40′55″E, Hwardijśke)
    • Baranówka (49°08′55″N, 26°59′30″E, Baranówka)
    • Stara Nekrasiwka (45°19′54″N, 28°55′41″E, Nekrasiwka)
  • Mołdawia:
    • Rudi (48°19′08″N, 27°52′36″E, Rudi)

Uwagi

  1. ↑ Według Struvego: 70°40′11.23″N.
  2. ↑ Według Struvego: 45°20′08.29″N, zob. UNESCO: Struve Geodetic Arc. s. 37. [dostęp 2011-12-01]. (ang.).

Przypisy

  1. 1 2 3 UNESCO: Struve Geodetic Arc. [dostęp 2011-12-01]. (ang.).
  2. ↑ UNESCO: Struve Geodetic Arc. [dostęp 2011-12-01]. (ang.).
  3. ↑ UNESCO: Mostar, Macao and Biblical vestiges in Israel are among the 17 cultural sites inscribed on UNESCO’s World Heritage List. 2005-05-17. [dostęp 2011-12-01]. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.