| ||||||||||||||||
 Wylot ulicy Sudeckiej[1] na Pl. Powstańców Śląskich; po lewej gmach dyrekcji EnergiaPro, za którym znajduje się wylot ulicy Powstańców Śląskich na południowy zachód (na zdjęciu – w lewo); za nim, na wprost, nowo wybudowany apartamentowiec Rondo Verona, powstały na miejscu zniszczonego podczas wojny établissement Friebeberg, między ul. Pretficza a ul. Powstańców Śl. (fotografia z 2009 r.) | ||||||||||||||||
Plac Powstańców Śląskich – plac w formie ronda (plac gwiaździsty) z niewielkim parkiem pośrodku, zlokalizowany w południowej części Wrocławia na osi arterii – ul. Powstańców Śląskich – prowadzącej z centrum miasta na południe i południowy zachód, w kierunku węzła autostradowego A4 w Bielanach Wrocławskich i Świdnicy.
Ma ok. 220 metrów średnicy i składa się z trójpasmowej okrężnej jezdni i zielonego, zadrzewionego placu pośrodku. Do placu gwiaździście z sześciu kierunków (pierwotnie planowano, że będzie ich osiem) docierają ulice: główna dwujezdniowa arteria nosząca dziś nazwę ulicy Powstańców Śląskich wpada od północnego wschodu i wychodzi po przeciwnej stronie – na południowym zachodzie; druga, również dwujezdniowa, wpada od północy jako ul. Zaporoska, a po przeciwnej stronie placu wychodzi zeń jako ul. Sudecka (do roku 1969 obie te ulice miały wspólną nazwę ul. Sudeckiej). Piąta ulica, również dwujezdniowa, to łącząca się z placem od wschodu ul. Kamienna, a szósta to jednojezdniowa ul. Bernarda Pretficza, łącząca się z placem od jego północno-zachodniej strony.
Zaprojektowany pierwotnie przez architektów i urbanistów Ferdinanda Alexandra Kaumanna i Augusta Hoffmanna w roku 1880 zrealizowany został dopiero kilkanaście lat później, w 1895[2]. Był częścią wielkiego zamierzenia urbanistycznego na południowym ówczesnym przedmieściu Wrocławia, zwanego Kaiser-Wilhelm-Viertel – „Dzielnicą Cesarza Wilhelma” poświęconemu Wilhelmowi I; dziś ta dzielnica pokrywa się w znacznym stopniu z osiedlem Południe. Pierwotnie środkowa część placu miała być placem targowym, dopiero później zmieniono przeznaczenie tego miejsca na cele rekreacyjne
Pierwszym patronem nowego placu został cesarz Wilhelm I Hohenzollern (stąd pierwotna nazwa: Kaiser-Wilhelm-Platz), później prezydent Rzeszy (Reichs-Präsident-Platz), wreszcie od 1934 marszałek Paul von Hindenburg (Hindenburg Platz). Polską nazwę placu Powstańców Śląskich nadano w roku 1945.
Wokół placu zaprojektowano i wzniesiono okazałe kamienice i gmachy użyteczności publicznej (wśród nich m.in. w 1911 w południowej części, między dzisiejszymi ul. Powstańców a Sudecką, gmach Królewskiego Urzędu Górniczego Oberbergamt); dziś w gmachu tym, przy pl. Powstańców Śl. 20, mieści się dyrekcja spółki Tauron Dystrybucja Serwis[3]. W parku pośrodku placu ustawiono po I wojnie światowej pomnik 51. regimentu piechoty pruskiej. W 1945 pomnik ten został zburzony, a na jego miejscu 6 października 1964 wzniesiono Pomnik Poległych Milicjantów dłuta wrocławskiego rzeźbiarza Jerzego Boronia[4] (1924–1986), zlikwidowany 23 maja 1991.
Do roku około 1937 przejeżdżające przez plac tramwaje jeździły jezdnią wokół placu, dopiero po przebudowaniu dzisiejszej ulicy Powstańców Śląskich na dwujezdniową arterię z linią tramwajową pośrodku skierowano tramwaje przez środek placu (po jego średnicy); wcześniej zlikwidowano linie, które wjeżdżały i wyjeżdżały dzisiejszymi ulicami Sudecką i Zaporoską.
Podczas II wojny światowej natarcie Armii Czerwonej skierowane było od południa w stronę centrum, toteż zabudowa wokół placu w znacznej części legła w gruzach[5]. Aż do roku 2009 niezabudowana pozostawała część pomiędzy dzisiejszymi ulicami Sztabową a Pretficza, w kwartale ulic, gdzie niegdyś mieścił się popularny établissement zwany „Górką Friebego” (Friebeberg)[6], a na zniszczonym w 1945 terenie między Zaporoską a ul. Powstańców Śląskich w latach 60. postawiono niski pawilon handlowy (tzw. „sklep Rondo”), który w 2008 został zlikwidowany. Na jego miejscu powstał apartamentowiec „Thespian”, oddany do użytku w 2011 roku.
Przypisy
- ↑ Pośrodku kadru zdjęcia widoczna nieużywana pozostałość torów tramwajowych skręcających z obwodu placu w ulicę Sudecką.
- ↑ Kolejne wersje projektu placu przedstawili Alfred von Scholtz i Alfred Frühwirth; jedna z tych wersji przewidywała ustawienie pośrodku placu wodnej wieży ciśnień. Wieżę ciśnień na potrzeby nowo powstającej dzielnicy rzeczywiście wzniesiono, ale przy skrzyżowaniu ul. Sudeckiej i Wiśniowej, około 400 metrów od centrum placu; jest to istniejąca do dziś wieża ciśnień przy Al. Wiśniowej.
- ↑ Inny okazały budynek, kamienica po przeciwległej stronie placu między Zaporoską a Pretficza (pl. Powstańców Śl. 5) mieści dziś oddział tego samego przedsiębiorstwa.
- ↑ Kamienny obelisk, będący częścią tego pomnika, próbowali bezskutecznie w 1982 podczas stanu wojennego obalić wrocławscy studenci przy pomocy bomby domowej roboty.
- ↑ Rejon placu zajęty został przez wojska radzieckie pomiędzy 22 a 23 lutego 1945.
- ↑ Établissement Górka Friebego założony został wiele lat przed projektami zagospodarowania całej dzielnicy i samego placu, jeszcze w roku 1848; rozbudowywany był potem jeszcze w 1856, 1882 i 1922, zrównany z ziemią podczas obrony Festung Breslau w 1945. Przez następne pół wieku teren pozostawał niezagospodarowany, znajdowały się tu trawniki i nieco drzew. W 2009 wzdłuż obwodu placu, na miejscu dawnych ogrodów Górki Friebego oddano do eksploatacji apartamentowiec „Rondo Verona” firmy Verona Building.
Bibliografia
- Encyklopedia Wrocławia; Wrocław 2000; ISBN 83-7023-749-5 (s. 669)
- Hans von Ahlfen, Hermann Niehoff; „Festung Breslau w ogniu”; Wrocław 2008; ISBN 978-83-245-8536-6 (mapy, s. 13)