Pchły
Siphonaptera
Latreille, 1825
Ilustracja
Pchła widziana pod mikroskopem elektronowym. Obraz w fałszywych kolorach.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

pchły

Synonimy
  • Aphaniptera
Larwa pchły pod mikroskopem
Pchła narysowana przez Roberta Hooke’a

Pchły (Siphonaptera, Aphaniptera) – rząd[uwaga 1] owadów zaliczanych do podgromady owadów uskrzydlonych, wtórnie bezskrzydłych. Posiadają ciało bocznie spłaszczone, silnie rozwinięte odnóża, umożliwiające im długie skoki. Narządy gębowe pchły są typu kłująco-ssącego, całe ciało pokrywa twardy oskórek ze szczecinkami lub ząbkami skierowanymi do tyłu. Pchły osiągają wielkość od 1 do 6 mm[1], a nawet do 10 mm[2] i są ciemno ubarwione. Rozwój osobniczy pcheł odbywa się z przeobrażeniem zupełnym. Są kosmopolitycznymi pasożytami zewnętrznymi ptaków i ssaków[2].

Systematyka

W 2005 roku znanych było 2005 gatunków i 828 podgatunków pcheł należących do 242 rodzajów[3]. Rząd pchły (Siphonaptera) dzielimy na 4 infrarzędy, te z kolei w sumie na 18 rodzin[3][2]:

  • Infrarząd Pulicomorpha
    • Rodzina Ancistropsyllidae
    • Rodzina Coptopsyllidae
    • Rodzina Malacopsyllidae
    • Rodzina Pulicidae
    • Rodzina Rhopalopsyllidae
    • Rodzina Tungidae
    • Rodzina Vermipsyllidae
  • Infrarząd Pygiopsyllomorpha
    • Rodzina Lycopsyllidae
    • Rodzina Pygiopsyllidae
    • Rodzina Stivaliidae
  • Infrarząd Hystrichopsyllomorpha
    • Rodzina Chimaeropsyllidae
    • Rodzina Hystrichopsyllidae
    • Rodzina Macropsyllidae
    • Rodzina Stephanocircidae
  • Infrarząd Ceratophyllomorpha
    • Rodzina Ceratophyllidae
    • Rodzina Ischnopsyllidae
    • Rodzina Leptopsyllidae
    • Rodzina Xiphiopsyllidae

Analiza genetyczna (badania pod kierownictwem Erika Tihelki[4]) wykazała, że pchły,uznawane dotąd za odrębny rząd, powinno zaliczać się do pasożytniczych wojsiłek[4]; pchły okazały się najbliżej spokrewnione z małą rodziną Nannochoristidae, której przedstawiciele żywią się nektarem[4].

Najpospolitsze gatunki

Cykl rozwojowy pcheł

  1. Dorosłe pchły atakują zwierzęta i ssą krew. W ciągu doby potrafią jej wypić 20 razy więcej, niż same ważą. W przypadku braku swojego preferowanego żywiciela poszukują innych, na przykład ludzi. Po 1–2 dniach zaczynają składać jaja.
  2. Zależnie od gatunku jedna pchła w trakcie swojego życia może złożyć 600-2000 jaj. Najczęściej są składane na skórze (w sierści) zwierzęcia, a następnie spadają z niego w miejscach jego przebywania.
  3. Wykluwające się z jaj larwy chowają się w miejscach, gdzie światło nie ma dostępu; w mieszkaniach np. w dywanach, wykładzinach czy pod meblami. Żywią się między innymi odchodami dorosłych osobników, przypominającymi czarne ziarenka piasku.
  4. Larwy przekształcają się w kokonach w dorosłe osobniki. Jeśli w środowisku znajdują się żywiciele (zwierzęta), wytwarzane przez nich wibracje podłoża i ciepło powodują, że pchły uwalniają się z kokonów i atakują. Pchły zamknięte w kokonach potrafią przeżyć parę miesięcy, czekając na żywiciela.

Zależnie od temperatury cały cykl rozwojowy (1-4) trwa nie dłużej niż 2-3 tygodnie. W niskich temperaturach cykl rozwojowy pcheł jest zahamowany.

Problemy zdrowotne powodowane przez pchły

  • Wywołują alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS).
  • Przenoszą tasiemce psie (Dipylidium caninum) u psów, kotów i ludzi, a zwłaszcza małych dzieci.
  • Doprowadzają u młodych zwierząt do znacznej utraty krwi i anemii.
  • Roznoszą zarazki chorobotwórcze (dżumy, tularemii, wąglika, riketsje gorączki śródziemnomorskiej i endemicznego duru mysiego oraz wirusa białaczki kociej – ang. FeLV).

Zwalczanie pcheł

Środki o niskiej skuteczności (prewencyjne)

Środki o umiarkowanej skuteczności

  • Usunięcie i wypranie lub umycie w wodzie z octem wszystkich tkanin, np. dywanów, narzut, znajdujących się w pomieszczeniach zasiedlonych przez pchły (patrz punkt 3. cyklu rozwojowego pcheł).
  • Zastosowanie uniwersalnych preparatów owadobójczych w aerozolu przeciwko owadom biegającym (działają prawie wyłącznie na dojrzałe osobniki).

Środki o dużej skuteczności

  • Proszki owadobójcze rozsypywane w ciemnych miejscach mieszkania, np. pod łóżkami (patrz punkt 3 cyklu rozwojowego pcheł).
  • Nowoczesne krople typu SPOT ON, wcierane w punkty na ciele zwierząt domowych, porażające system nerwowy pcheł.
  • Nowoczesne aerozole lub atomizery owadobójcze.

Uwagi

  1. ↑ Rozważana jest też teza, że pchły nie powinny być systematyzowane jako osobny rząd, ale zaliczane do rzędu wojsiłek[5].

Przypisy

  1. ↑ Sandner 1976 ↓, s. 413.
  2. 1 2 3 Michael F. Whiting, Alison S. Whiting, Michael W. Hastriter and Katharina Dittmar. A molecular phylogeny of fleas (Insecta: Siphonaptera): origins and host associations. „Cladistics”. 24, s. 1–31, 2008.
  3. 1 2 Krasnov 2008 ↓, s. 3–4.
  4. 1 2 3 Enrico de Lazaro: Fleas are Parasitic Scorpionflies, Genetic Analysis Reveals. [w:] Sci-News.com [on-line]. 2020-12-23. [dostęp 2021-01-03]. (ang.).
  5. Mateusz Sowiński, Wielka rewolucja w świecie pcheł, „Gazeta Wyborcza”, 2 stycznia 2021 (pol.).

Bibliografia

  • Henryk Sandner: Owady. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976. OCLC 830235656.
  • Stefański W., Parazytologia weterynaryjna tom II, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1970
  • Boris R. Krasnov: Functional and Evolutionary Ecology of Fleas. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-521-88277-4.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.