| Kirchnerala | |
| Petrulevičius et Gutiérrez, 2016 | |
| Okres istnienia: karbon | |
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| (bez rangi) | Dicondylia |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Nadrząd |
Odonatoptera |
| (bez rangi) | Palaeodonatoptera |
| Rząd |
Kukaloptera |
| Rodzina |
Kirchneralidae |
| Rodzaj |
Kirchnerala |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Kirchnerala treintamil Petrulevičius et Gutiérrez, 2016 | |
Kirchnerala – wymarły rodzaj owadów z podgromady uskrzydlonych, jedyny znany przedstawiciel rodziny Kirchneralidae i rzędu Kukaloptera. Obejmuje tylko jeden opisany gatunek: Kirchnerala treintamil. Zapis kopalny taksonu pochodzi z karbonu.
Taksonomia i odkrycie
Rząd, rodzina, rodzaj, jak i jego gatunek typowy opisane zostały po raz pierwszy w 2016 roku przez Juliána Petrulevičiusa i Pedro Gutiérreza. Opisu dokonano na podstawie pojedynczej skamieniałości, odnalezionej u podnóża formacji Guandacol, na górze o tej samej nazwie, w argentyńskiej prowincji La Rioja. Datowana jest ona na późny serpuchow w karbonie. Pochodzi sprzed 325–324 milionów lat. U podnóża tej samej formacji znaleziono także skamieniałości dwóch innych rodzajów owadów staroskrzydłych: Tupacsala z rzędu Eugeroptera i Argentinala z rzędu Argentinoptera[1].
Nazwa rodzajowa Kirchnerala została nadana na cześć prezydenta Argentyny, Néstora Kirchnera, łącząc jego nazwisko z łacińskim terminem ala, oznaczającym „skrzydło”. Epitet gatunkowy treintamil oznacza w języku hiszpańskim „trzydzieści tysięcy” i honoruje takąż liczbę osób zaginionych w czasie brudnej wojny. Z kolei nazwa rzędu Kukaloptera nadana została na cześć czeskiej paleoentomolog, Jarmili Kukalovej-Peck, łącząc część jej nazwiska z greckim słowem πτερον (pteron), znaczącym „skrzydło”[1].
Holotyp, zdeponowany w Museo Argentino de Ciencias Naturales Bernardino Rivadavia i oznaczony numerem MACN-In 2678D, został początkowo zidentyfikowany w 2000 roku przez Pedro Gutiérreza jako przedstawiciel Eugeropteridae[2]. Z kolei w 2009 roku Jarmila Kukalová-Peck podpisała go w swej publikacji jako przedstawiciela gatunku Eugeropteron lunatum[3][1].
Rząd Kukaloptera zaliczany jest do bazalnych przedstawicieli nadrzędu Odonatoptera (jedynymi współczesnymi przedstawicielami tego nadrzędu są ważki[4]). Wraz z taksonem Plesiodonatoptera tworzy klad Palaeodonatoptera, obejmujący wszystkie Odonatoptera z wyjątkiem Eugeroptera[1].
Kladogram Odonatoptera[4][1][5]
|
Budowa
Znana jest tylko część skrzydła śródtułowiowego[uwaga 1] o długości 29,2 mm i szerokości 11,9 mm z fragmentem śródplecza. Całkowitą długość owego skrzydła oszacowano na 34,6 mm. Obrys skrzydła charakteryzował się lekko sierpowatą krawędzią przednią (prekostalną), a krawędzią tylną najpierw lekko wklęśniętą pomiędzy szczytami tylnej i przedniej żyłki analnej, a potem silnie wklęsłą. Pole analne skrzydła było dość słabo rozwinięte, a część jugalna miała półkoliście ząbkowany brzeg[1].
U nasady skrzydła znajdowało się kilka sklerytów skrzydłowych, odpowiedzialnych za jego stawowe połączenie z tułowiem. Przedni (AAP) z nich miał formę sklerytów prekostalnych i kostalnych, w tym bazialaru o kształcie litery „h” oraz rozdzielonych od siebie wąskim i głębokim, rowkowatym szwem dwupłatowego fulkalaru kostalnego i aksalaru kostalnego. Kolejny był rząd wolnych sklerytów skrzydłowych subkostalnych, w skład którego wchodziły dobrze rozwinięte: aksalar subkostalny i fulkalar subkostalny oraz słabiej zaznaczone: baziwenal i proksalar. Tylny skleryt skrzydłowy (PAP, płytka aksillarna), powstał ze sklerytów radialnych, medialnych i kubitalnych[1].
Użyłkowanie skrzydła odznaczało się zredukowaną siecią żyłek poprzecznych (archaedictyon) i brakiem ptersotygmy. Wklęśnięta żyłka kostalna tylna (CP-) była krótka i przyłączała się do wypukłej żyłki kostalnej przedniej (CA+) w pobliżu nasady skrzydła. Wypukła przednia żyłka subkostalna (ScA+) po krótkim odcinku rozwidlała się na dwie gałęzie (ScA1+2 i ScA3+4), z których pierwsza osiągała brzeg skrzydła jeszcze przed dwunastą częścią jego długości. Żyłki radialne przednia i tylna (RA i RP) biegły odrębnie już od nasady, najpierw rozbieżnie, potem zbieżnie, a potem znów rozbieżnie. Przednia z nich odbijała ku krawędzi skrzydła na wysokości rozwidlenia tylnej z nich na dwie gałęzie. Tylna żyłka radialna zachowywała wypukłość do miejsca w którym odchodziła od niej przednia żyłka medialna (MA), dalej stając się wklęsłą. Przednia żyłka medialna rozdzielała się za połową długości skrzydła na trzy odgałęzienia. Tylna żyłka medialna (MP) była nierozgałęziona i zakrzywiała się przed połączeniem z przednią żyłką kubitalną. Żyłka kubitalna rozdzielała się na przednią i tylną (CuA i CuP), które razem formowały wąską, długą i prostą komórkę kubitalną. Przednia żyłka kubitalna dawała trzy odgałęzienia, a ponadto łączyła się Y-kształtnie rozwidloną żyłką poprzeczną z tylną żyłką kubitalną. W miejscu styku tylnej żyłki kubitalnej z przednią żyłką analną (AA) tworzył się węzełek. Przednia żyłka analna miała dwie główne odnogi: przednią (AA1+2) i tylną (AA3+4). Ta pierwsza była pozbawiona grzebieniowania i rozdzielała się na cztery gałęzie, a druga była grzebieniowana i dawała trzy faliste u nasady gałęzie. Tylna żyłka analna (AP) była wklęsła, nierozgałęziona i długa[1].
Uwagi
- ↑ U owadów współczesnych jest to skrzydło pierwszej pary, jednak wymarłe Odonatoptera miewały także skrzydła na przedtułowiu (łącznie trzy pary)[1].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 J.F. Petrulevicius, P.R. Gutiérrez. New basal Odonatoptera (Insecta) from the lower Carboniferous (Serpukhovian) of Argentina. „Arquivos Entomolóxicos”. 16, s. 341-358, 2016. ISSN 1989-6581.
- ↑ P.R. Gutiérrez, J. Muzón, C.O. Limarino. The earliest Late Carboniferous winged insect (Insecta, Protodonata) from Argentina: geographical and stratigraphical location. „Ameghiniana”. 37, s. 375-378, 2000.
- ↑ J. Kukalová-Peck. Carboniferous protodonatoid dragonfly nymphs and the synapomorphies of Odonatoptera and Ephemeroptera (Insecta: Palaeoptera). „Palaeodiversity”. 2, s. 169-198, 2009.
- 1 2 G. Bechly. Phylogenetic Systematics of Odonata. „Dragonfly Research”. 1, s. 1438-2034, 2007.
- ↑ A. Nel, P. Roques, J. Prokop and R. Garrouste.. A new, extraordinary 'damselfly-like' Odonatoptera from the Pennsylvanian of the Avion locality in Pas-de-Calais, France (Insecta: 'Exopterygota'). „Alcheringa”. 43, s. 241-245, 2019.