Pawian chudy
Papio kindae[1]
Lönnberg, 1919
Ilustracja
Samiec sfotografowany w Kafue National Park w Zambii
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Nadrząd

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpy wąskonose

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Papionini

Rodzaj

pawian

Gatunek

pawian chudy

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Pawian chudy[4] (Papio kindae) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae) występujący w południowo-zachodniej Afryce; według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Pawian chudy występuje w skrajnie południowo-zachodniej Tanzanii (prawdopodobnie na północ od Mahale Mountains National Park), w południowej Demokratycznej Republice Konga, zachodniej Zambii (na zachód od rzeki Luangwa) i w północnej Angoli[5].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy formalnie opisał w 1919 roku szwedzki zoolog Einar Lönnberg nadając mu nazwę Papio kindae[6]. Opis ukazał się na łamach czasopisma Revue zoologique africaine[6]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Lönnberg wskazał osadę Kinda, w dystrykcie Lulua, w Kongu Belgijskim (obecnie Demokratyczna Republika Konga)[6]. Okazami typowymi były skóry i czaszki dwóch dorosłych samic (numery katalogowe: RMCA 3495 i RMCA 3496) odłowione odpowiednio 19 i 10 kwietnia 1915 roku, i przechowywane w Królewskim Muzeum Afryki Środkowej w Tervuren[7].

P. kindae przez wcześniejsze ujęcia systematyczne był traktowany jako podgatunek P. cynocephalus[2][8]. Uznaje się go za odrębny gatunek, ponieważ różni się morfologicznie i genetycznie od pozostałych pięciu gatunków pawianów[9][5]. Ponadto wstępne obserwacje behawioralne sugerują istotne różnice w porównaniu z P. cynocephalus[10][11]. Gatunek ten krzyżuje się z P. ursinus griseipes i P. cynocephalus w odpowiednich obszarach kontaktu w Zambii[9][5]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[5].

Etymologia

  • Papio: fr. papión „pawian”, od hiszp. papion „pawian”; nazwa w nowoczesnej łacinie została zaadaptowana przez Buffona[12].
  • kindae: Kinda, Demokratyczna Republika Konga[6].

Morfologia

Samica z młodym o białym futrze

Długość ciała (bez ogona) samic około 56 cm, samców około 58 cm, długość ogona samic około 47 cm, samców około 53 cm; masa ciała samic około 10 kg, samców 16 kg[9]. Pawian chudy jest mniejszy, bardziej zgrabny i smukły niż inne pawiany[9]. Ma bardzo krótki pysk. Dymorfizm płciowy jest najmniej zaznaczony ze wszystkich gatunków pawianów; masa ciała samicy stanowi 63% masy ciała samca; masa ciała dorosłego samca pawiana chudego odpowiada masie dorosłej samicy pawiana masajskiego (P. cynocephalus) i pawiana niedźwiedziego (P. ursinus)[9]. Futro pawiana chudego na grzbiecie jest koloru żółtawobrązowego, natomiast na stronie brzusznej jest jaśniejsze i kremowe. Sierść ma miękką, jedwabistą strukturę, charakterystyczną dla pawiana oliwkowego. Pawian chudy ma wyraźne sterczące włosy na czubku głowy i jasnoróżowe obwódki otaczające oczy[9]. W przeciwieństwie do noworodków innych pawianów, które mają czarne futro, niemowlęta pawiana chudego często mają białe futro. Pawiany chude zwykle noszą swoje ogony w prostym, łagodnym łuku, w przeciwieństwie do „złamanych” pawiana oliwkowego i niedźwiedziego[9].

Ekologia

Pawiany chude prowadzą dzienny tryb życia i przebywają głównie na ziemi[9]. Zamieszkują widne lasy miombo (Brachystegia, Fabaceae), lasy galeriowe, podmokłe formacje trawiaste dambo czy wiecznie zielone lasy mushitu[9][3]. Wydaje się, że spędzają mniej czasu na otwartych łąkach i przeciętnie żyją w wilgotniejszych (średnie opady wynoszące około 1000 mm) środowiskach[3].

Pomimo braku systematycznych badań na temat zawartości diety pawianów chudych są one prawdopodobnie wszystkożerne i preferują owoce[9]. W jednym z badań pawianów chudych spędzały one około 35% swojego czasu na jedzeniu, 14% na przemieszczaniu się, 32% na odpoczynku i 19% na zachowaniach społecznych; wyższe temperatury wiązały się z większą ilością czasu spędzanego na żerowaniu i podróżach, a mniej na aktywności społecznej i odpoczynku[3]. Podobnie jak u pawianów masajskich, niedźwiedzich i oliwkowych samice tworzą ścisłą więź społeczną; większość relacji związanych z iskaniem dorosłych występuje między samicami[3][9]. Dyspersja pawiana chudego nie została jeszcze ustalona, ale dostępne dowody genetyczne sugerują dyspersję samców i filopatrię samic[9]. Wstępne obserwacje sugerują, że pawiany chude, podobnie jak inne gatunki pawianów, żyją w grupach, gdzie jest wiele samców i samic, i nie tworzą spójnych przestrzeni dla zespołu złożonego z jednego samca i wielu samic[9]. W przeciwieństwie do innych gatunków pawianów dorosłe samce pawiana chudego inicjują i utrzymują bliskość z dorosłymi samicami we wszystkich stanach okresu rozrodczego, a najczęściej, gdy samice mają niemowlęta[9]. Samce pawiana chudego też częściej iskają samice[9]. Relacje samica-samiec i samica-samica u pawianów chudych różnią się znacznie od tych obserwowanych u pawianów masajskich, niedźwiedzich i oliwkowych, co sugeruje, że pawiany chude stanowią kolejny wariant systemów społecznych występujących u pawianów[9][3]. Brak informacji na temat okresu godowego, rozrodczego i wychowu młodych[9].

Status zagrożenia i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów P. kindae został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)[3]. Wymieniony w CITES w załączniku II[9]. Pawian chudy jest wymieniony jako szkodnik w African Convention on the Conservation of Nature and Natural Resources[9]. Jest gatunkiem szeroko rozpowszechnionym i lokalnie pospolitym, ale nieregularnie rozmieszczonym na swoim rozległym zasięgu występowania[3]. Prawdopodobnie występuje na terenach pięciu obszarów chronionych: Parc national de l’Upemba i Parc national de l’Kundelungu w Demokratycznej Republice Konga oraz Kafue National Park, Park Narodowy Kasanka i South Luangwa National Park w Zambii[9]. Nie ma większych zagrożeń dla tego gatunku w całym jego zasięgu, chociaż niektóre populacje mogą znajdować się presją rolnictwa i projektów rozwojowych[3]. Brak danych o liczebności populacji, ale przy braku szeroko zakrojonych badań zakłada się, że gatunek jest obecnie stabilny[3]. U pawiana oliwkowego i masajskiego stwierdzono naturalne zakażenie bakterią Treponema pallidum pertenue, która powoduje ludzką malinicę i jest blisko spokrewniona z bakterią, która powoduje kiłę (T. p. pallidum)[3]. U gatunków z rodzaju Papio zakażenie wydaje się rozprzestrzeniać poprzez kontakty seksualne i jest związane z otwartymi zmianami w i wokół narządów płciowych u obu płci[3]. Stopień zachorowalności jest różny, u pawianów oliwkowych z Gombe Stream National Park w Tanzanii nastąpiły przypadki śmierci, kiedy ich genitalia zostały tak poważnie uszkodzone, że został zablokowany przepływ moczu[3]. Chociaż obecność tej choroby nie została potwierdzona u pawianów chudych, to wiadomo, że ich zasięg występowania pokrywał się wcześniej z terenami występowania malinicy[3].

Przypisy

  1. ↑ Papio kindae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 J.R. Ellerman, T.C.S. Morrison-Scott & R.W. Hayman: Southern African mammals 1758 to 1951: a reclassification. London: Printed by order of the Trustees of the British Museum, 1953, s. 101. (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 J. Wallis, M. Petersdorf, A.H. Weyher. & C.J. Jolly, Papio kindae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-28] (ang.).
  4. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  5. 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 228. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  6. 1 2 3 4 A.J.E. Lönnberg. Contributions to the knowledge about the monkeys of Belgian Congo. „Revue zoologique africaine”. 7, s. 147, 1919. (ang.).
  7. ↑ Papio kindae Lönnberg, 1919. The Hesperomys Project. [dostęp 2021-08-28]. (ang.).
  8. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subspecies Papio cynocephalus kindae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-28].
  9. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 661–662. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  10. ↑ A.H. Weyher, J.E. Phillips-Conroy, M.S. Fourrier & C.J. Jolly. Male-Driven Grooming Bouts in Mixed-Sex Dyads of Kinda Baboons (Papio kindae). „Folia Primatologica”. 85 (3), s. 178–191, 2014. DOI: 10.1159/000362544. (ang.).
  11. ↑ M. Petersdorf, A.H. Weyher, J.M. Kamilar, C. Dubuc & J.P. Higham. Sexual selection in the Kinda baboon. „Journal of Human Evolution”. 135, s. 102635, 2019. DOI: 10.1016/j.jhevol.2019.06.006.. (ang.).
  12. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 511, 1904. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.