Pałac w Rudołtowicach
Symbol zabytku nr rej. zespół pałacowy A/272/09 z 20.01.1966
Ilustracja
Pałac przed 2011 rokiem
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Rudołtowice

Typ budynku

Pałac

Ukończenie budowy

XVIII w.

Ważniejsze przebudowy

XIX w.

Położenie na mapie gminy Pszczyna
Mapa konturowa gminy Pszczyna, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Pałac w Rudołtowicach”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Pałac w Rudołtowicach”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pałac w Rudołtowicach”
Położenie na mapie powiatu pszczyńskiego
Mapa konturowa powiatu pszczyńskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Pałac w Rudołtowicach”
Ziemia49°57′05″N 19°00′28″E/49,951389 19,007778

Pałac w Rudołtowicach – pałac, wybudowany w XVIII w. w Rudołtowicach, obecnie w gminie Pszczyna w województwie śląskim[1]. Jest częścią zespołu pałacowego, w skład którego wchodzą jeszcze: oficyna, dawna kuźnia dworska z XIX w. (również chroniona jako zabytek; nr rej.: 506/65 z 20.01.1966)[2] i park.

Historia

Pałac został zbudowany na początku II. połowy XVIII w. Prawdopodobnie wzniósł go w 1752 r. hrabia Józef Zborowski, być może na miejscu jakiejś starszej budowli. Pałac jest bardzo podobny do pałacu w rodowej siedzibie Zborowskich w Zborowie. Mieszkańcami pałacu byli przez dłuższy czas kolejni właściciele tutejszych dóbr rycerskich, a na początku XX w. zarządcy majątków księcia pszczyńskiego. Po akcji parcelacyjnej dóbr książąt von Pless obiekt znalazł się w rękach państwa. Początkowo zamierzano przeznaczyć go na szpital, ale w końcu urządzono w nim hotel dla junaków, którzy pracowali przy regulacji niedalekiego koryta Wisły. W czasie okupacji hitlerowskiej mieścił się tutaj ośrodek Związku Niemieckich Dziewcząt. Po drugiej wojnie światowej pałac kolejno zajmowały: Uniwersytet ludowy, prewentorium dla dzieci pracowników energetyki i Dom Wczasów Dziecięcych. Aktualnie (2020 r.) gospodarzem budynku jest Polski Związek Niewidomych – Oddział Śląski. Mieści się tu Centrum Edukacyjno-Leczniczo-Rehabilitacyjne dla Dzieci i Młodzieży „Zameczek”[3].

Architektura

Obiekt, skierowany elewacją frontową w kierunku wschodnim, wzniesiony został w stylu rokokowym. Murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta. Piętrowy, z użytkowym poddaszem, częściowo podpiwniczony; piwnica przykryta sklepieniem krzyżowym z gurtami, wspartym na czworobocznym słupie. Układ wnętrza trzytraktowy, symetryczny. Na osi obszerna sień, w jej przedłużeniu paradna, dwubiegowa klatka schodowa z dwoma pomieszczeniami po bokach. W części północnej, pomiędzy traktami, boczna sień gospodarcza. Wnętrza parteru sklepione: w sieni sklepienia kolebkowe z lunetami, rozdzielone gurtami, w pozostałych pomieszczeniach kolebkowe z lunetami lub kolebkowo-krzyżowe. Na piętrze sufity.

Elewacje dłuższych boków siedmioosiowe, z nieznacznymi, centralnymi trzyosiowymi ryzalitami, krótszych – trzyosiowe. Narożniki boniowane, ryzality rozczłonkowane pilastrami, pierwotnie o kapitelach w porządku jońskim. Wejścia (główne i gospodarcze, północne) zamknięte łukiem półkolistym w uszatym obramieniu, zwieńczone falistymi gzymsami. Otwory okienne w obramieniach uszatych z fragmentami belkowań o urozmaiconych wykrojach. Gzyms koronujący profilowany. Ryzality zwieńczone trójkątnymi, spłaszczonymi przyczółkami. W przyczółku frontowym kartusze z herbami Jastrzębiec (Zborowskich) i Ostoja. Dach mansardowy, z nowszymi lukarnami, pierwotnie kryty prawdopodobnie gontem, następnie eternitem, obecnie blachą[3]. We fragmentach zachowała się klasycystyczna stolarka, m.in. klepkowe drzwi.

Park pałacowy

Do pałacu przylega od zachodu park w stylu angielskim z zachowanymi okazami starych dębów i lip. Prawdopodobnie stanowi on fragment lasu, otaczającego kiedyś pałac. Na najstarszym zachowanym planie posiadłości z połowy lat 60. XIX w. widać, że jego granica nie była jeszcze jednoznacznie określona, brak też jakichkolwiek oznaczeń komponowanych założeń zieleni. Dopiero plan pochodzący z 1883 r. przynosi informacje o ogrodzeniu terenu, wytyczonych pierwszych traktach komunikacyjnych oraz o ogrodzie warzywnym, usytuowanym w obrębie folwarku, przy południowej granicy zespołu[3].

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. śląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2015-11-21].
  2. ↑ Wg "Rejestru zabytków w Polsce", s. 93
  3. 1 2 3 według strony „Zameczku”

Bibliografia

  • Ignacy Płazak: Pszczyna. Zabytki miasta i regionu. Przewodnik po Muzeum, wyd. Muzeum Wnętrz Pałacowych w Pszczynie, Pszczyna 1974, s. 37;
  • Izabela Rejduch-Samkowa, Jan Samek (red.): Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom VI. Województwo katowickie. Zeszyt 10 – powiat pszczyński, wyd. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Dział Inwentaryzacji Zabytków i Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach, Warszawa 1961, s. 36-37.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.