| Aphrastura subantarctica | |
| Rozzi et al., 2022[1] | |
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ostrogonek norowy |
Ostrogonek norowy[2] (Aphrastura subantarctica) – wątpliwy taksonomicznie gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Endemiczny dla wysp Diego Ramírez, będących najdalej na południe wysuniętą częścią Chile. Opisany w roku 2022, na podstawie badań genetycznych i cech morfologicznych wydzielony od innych przedstawicieli rodzaju Aphrastura. Wcześniej do rodzaju zaliczano: ostrogonka małego (A. spinicauda) i dużego (A. masafuerae).
Taksonomia
Gatunek został naukowo opisany w sierpniu 2022 roku przez Ricardo Rozziego i współpracowników na łamach wydawanego w formie elektronicznej czasopisma „Scientific Reports”[1]. Ponieważ artykuł ten nie spełnił wszystkich wymagań Międzynarodowego kodeksu nomenklatury zoologicznej (ICZN), autorzy we wrześniu tego samego roku opublikowali uzupełnienie na łamach „Boletín del Museo Nacional de Historia Natural”[3]. Holotyp pochodził z wysp Diego Ramírez, był to samiec[1]. Porównany został do ostrogonka małego (A. spinicauda)[1]. Oba taksony są genetycznie różne w oparciu o próbki mitochondrialne i autosomalne, bez dowodów na obecny przepływ genów[1]. Chociaż wymagane są dalsze badania w celu określenia, jak dwa podobne ptaki żyją w innym środowisku, Rozzi et al. traktuje A. subantarctica jako nowy takson, biorąc pod uwagę jego unikalne cechy morfologiczne, genetyczne i behawioralne w środowisku nieleśnym[1]. Odkrycie tego endemicznego wróblowego podkreśla potrzebę monitorowania i ochrony wciąż tego pozbawionego egzotycznych gatunków archipelagu, który jest obecnie chroniony przez niedawno utworzony park morski Diego Ramírez Islands-Drake Passage[1].
Nazwa naukowa gatunku została, jak wcześniej wspomniano, uznana jako błędna (wg zasady ICZN)[2]. Obecnie, traktuje się go jako populacja A. spinicauda, a za potwierdzenie, czy takson rzeczywiście jest gatunkiem, odpowiada South American Classification Committee (SACC)[2].
Etymologia
- Aphrastura – nazwa rodzajowa jest połączeniem słów z języka greckiego: αφραστος aphrastos – „cudowny” oraz ουρα oura – „ogon”[4],
- subantarctica – epitet gatunkowy nawiązuje do klimatu subantarktycznego, jaki panuje na wyspach Diego Ramírez[1].
Występowanie i siedlisko
Endemicznie zamieszkuje archipelag Diego Ramírez, najbardziej wysunięty na południe punkt kontynentu południowoamerykańskiego, jednocześnie wyspy te położone są ok. 100 km od przylądka Horn (są też bardzo małe, bo jedna z wysp ma w przybliżeniu 79 ha), a od Antarktydy oddziela je Cieśnina Drake’a[1]. Charakteryzują się równomiernymi opadami deszczu przez cały rok, niską temperaturą oraz silnymi wiatrami[1].
Archipelag ten jest odizolowany geograficznie i brakuje w nim lądowych ssaków drapieżnych (kotów lub szczurów), a także drzew, co zapewnia siedlisko kontrastujące z lasami zamieszkałymi przez pozostałe dwa gatunki z rodzaju Aphrastura[1]. Jedynymi występującymi tutaj zwierzętami są sezonowo różne ptaki morskie i nieliczne małe ptaki lądowe, jak opisywany A. subantarctica. Na jednej z wysp stwierdzono obecność roślin z rodzaju Poa np. Poa flabellata, tworząc formację roślinną określaną jako Tussock[1].
Morfologia
Wyglądem zbliżony do innych przedstawicieli Aphrastura[1]. Ma zaokrąglone skrzydła i bardzo dziwną anatomię ogona, bowiem ogon jest dość krótki, ale sterówki mają małe, smukłe końce, przypominające ciernie[1]. Żaden inny rodzaj w rodzinie nie ma podobnej struktury ogona[1]. Ten gatunek różni się tymi cechami morfologicznymi od najbliżej spokrewnionych filogenetycznie rodzajów z podrodziny Synallaxinae występujących w południowo-zachodniej Ameryce Południowej: Leptasthenura i Sylviorthorhynchus[1]. W przeciwieństwie do Aphrastura ogon Leptasthenura nie jest nagle i głęboko wycięty w części wewnętrznej sieci sterówek; u Sylviorthorhynchus sterówki są pozbawione tych „zadziorów”[1]. A. subantarctica różni się od A. spinicauda tym, że ma przeciętnie większe i cięższe ciało (~ 25%), większy dziób (~ 15%), większy skok (~ 5%) i krótszy ogon (~ 16%). Lotki I i II rzędu są szarawe od spodu z białymi krawędziami[1].
Holotyp
Holotypem jest dorosły samiec, obecnie znajdujący się w Narodowym Muzeum Historii Naturalnej w Chile. Został zebrany 22 lipca 2017 r. przez Omara Barroso (OB) i Juana C. Torresa-Murę (JCTM), na 56°31′17,1″S 68°42′59,3″W/-56,521410 -68,716470[1].
Długość całkowita osobnika to 145 mm; długość głowy i dzioba 32,4 mm; długość grzbietu dzioba mierzy 12,1 mm; wysokość dzioba u nasady 3,4 mm; szerokość dzioba równa się 3,4 mm; skrzydło mierzy 59 mm; długość skoku 21,8 mm; długość ogona wzdłuż środkowych sterówek 66 mm; masa ciała 15,1 g[1].
Czubek, kark i dziób jednolicie czarny, podzielone są szeroką i widoczną matowopomarańczową smugą przechodzącą przez oko, która rozciąga się na grzbiecie i łączy się z brązowym kolorem grzbietu[1]. Inne górne partie są pełnobrązowe, z ciemnymi krawędziami, które stają się jednolite na zadzie. Spód jest białawy, podobnie jak gardło, pierś i brzuch, a na bokach i pokrywach podogonowych staje się ciemnopomarańczowy (ang. Tawny, fulvous)[1]. Brak plamy lęgowej; brak wypukłości kloaki, mało tłuszczu, brak śladów pierzenia na głowie, tułowiu, skrzydłach lub ogonie[1].
Paratypy
Pierwszym paratypem jest młoda samica, MNHNCL/AVE 5440, zebrana 22 lipca 2017 r. na wyspie Gonzalo w archipelagu Diego Ramírez przez OB i JCTM[1]. Takie samo ubarwienie jak u osobnika dorosłego, aczkolwiek niektóre części nóg są żółtawe[1]. Brak plamy lęgowej; brak wypukłości kloaki, brak tłuszczu, brak pierzenia piór głowy, tułowia, skrzydeł lub ogona[1]. Długość całkowita 150 mm; długość głowy i dzioba 33,6 mm; długość grzbietu dzioba 12,6 mm; wysokość dzioba u nasady 3,6 mm; szerokość dzioba 3,2 mm; długość skrzydła 63 mm; długość skoku 23 mm; długość ogona wzdłuż środkowych sterówek 69 mm; masa ciała 15,9 g[1]. Drugim paratypem jest młody samczyk MNHNCL/AVE 5441, zebrany 22 lipca 2017 r. na wyspie Gonzalo w archipelagu Diego Ramírez przez OB i JCTM; takie samo zabarwienie jak u osobnika dorosłego, palce i skok żółtawe[1]. Brak plamy lęgowej; brak wypukłości kloaki, brak tłuszczu, nie stwierdzono, aby przed zebraniem osobnika postępowało pierzenie piór głowy, tułowia, skrzydeł lub ogona[1]. Długość całkowita 150 mm; długość głowy i dzioba 33,6 mm; długość grzbietu dzioba 12,9 mm; wysokość dzioba u nasady 3,5 mm; szerokość dzioba 3,3 mm; długość skrzydła 59 mm; długość skoku 23 mm; długość ogona wzdłuż środkowych sterówek 72 mm; masa 15,9 g[1].
Ekologia
W przeciwieństwie do swych krewnych ptak ten wyprowadza lęgi w norach, a nie dziuplach wysokich drzew[1].
Na wyspach dominują trawy i inne małe polne rośliny, o wysokości 0,4–2 m i różne stanowiska mogą być w 50% do nawet 100% zakrzewione tego typu formacją roślinną[1]. Istnieją tu również areały bez roślin, zwykle o podłożu skalistym lub błotnistym[1]. Żyją tu ptaki morskie, jak albatros czarnobrewy (Thalassarche melanophris), albatros szarogłowy (T. chrysostoma; jedna z par opisywanego wróblowego wybudowała gniazdo tuż pod używanym gniazdem tego albatrosa), pingwin skalny (Eudyptes chrysocome), pingwin złotoczuby (E. chrysolophus), także gatunki żyjące w norach, jak pingwin magellański (Spheniscus magellanicus), petrelek modry (Halobaena caerulea) i nurzec czarnoszkrzydły (Pelecanoides urinatrix)[1]. Ptaki te mają wpływ na siedlisko koegzystującego z nimi A. subantarctica[1]. Mimo to ich obecność sprzyja opisywanemu wróblowemu, bo te chronią go od potencjalnych drapieżników np. karakar falklandzkich (Phalcoboenus australis) i wydrzyków amerykańskich (Stercorarius chilensis)[1].
Zaobserwowano, że ten garncarzowaty może poszukiwać pokarmu w parach bądź małych grupach (do 5 osobników)[1]. Gdy ptaki zobaczą intruza (w badaniach byli to ornitolodzy) z odległości 15–25 m, energicznie potrząsają ogonami i wydają odgłosy alarmowe, towarzyszy temu chwilowe wzlatywanie do góry, a następnie lądowanie na ziemi[1].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 Ricardo Rozzi i inni, The Subantarctic Rayadito (Aphrastura subantarctica), a new bird species on the southernmost islands of the Americas, „Scientific Reports”, 12, 13957, 2022 (ang.).
- 1 2 3 P. Mielczarek, M. Kuziemko, Nowe gatunki (2022), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online] [dostęp 2022-12-20] (ang.).
- ↑ Ricardo Rozzi i inni, El Rayadito subantártico: disponibilidad del binomio Aphrastura subantarctica (Passeriformes, Furnariidae), „Boletín del Museo Nacional de Historia Natural”, 71 (2), 2022, s. 9–15 (hiszp.).
- ↑ Aphrastura, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].